مدیریت بیماری
دیالیز صفاقی
دیالیز روشی است که به منظور جایگزینی عملکرد کلیه یعنی پاکسازی مواد زائد از خون، حذف مایعات اضافی بدن و کنترل مواد شیمیایی بدن، انجام می‌شود. دو نوع دیالیز وجود دارد که بر حسب شرایط بیمار و با نظر پزشک انجام خواهد گرفت، دیالیز خونی (همودیالیز) و دیالیز صفاقی.
در دیالیز صفاقی به جای دستگاه دیالیز در روش همودیالیز، از صفاق (غشاء پوشاننده حفره شکم و ارگان‌های داخلی) استفاده می‌شود. انجام دیالیز صفاقی نیازمند دادن اطلاعات، آگاهی و آموزش‌های لازم به بیمار است زیرا این روش دیالیز به راحتی و در منزل و حتی توسط خود بیمار قابل انجام است.
دلایل انجام
به طور کلی روش دیالیز به دلیل عدم کارکرد درست کلیه و برای پاکسازی مواد زائد از خون انجام می‌گیرد. پزشک بر اساس معیارهایی مانند وضعیت کلی سلامتی، عملکرد کلیه، علائم و نشانه‌ها، کیفیت زندگی و ترجیحات شخصی بیمار، زمان آغاز دیالیز را تعیین خواهد کرد. معمولا این روش قبل از اینکه کلیه‌ها در مرحله ایجاد عوارض خطرناک از کار افتادگی قرار بگیرند، شروع می‌شود.
آمادگی پیش از تعبیه لوله دیالیز صفاقی
- شب قبل از عمل توسط صابون پوست شكم را شستشو دهید.
- شب قبل از عمل با كرم موبر یا دستگاه ریش تراش برقی موهای زائد شكم را اصلاح نمایید.
- از شب قبل از عمل ناشتا بمانید.
- قبل از عمل مثانه خود را خالی کنید.
- اگر همودیالیز می‌شوید، در صورت داشتن عمل جراحی ترجیحاً شب قبل از عمل، یك نوبت همودیالیز شوید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل اجسام فلزی، دندان مصنوعی و غیره را از خود دور کنید.
- کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و …) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری، سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- این عمل با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و همان روز از بیمارستان ترخیص می‌شوید.
روش انجام
پزشک با یك جراحی كوچك لوله‌ای داخل شكم تعبیه می‌کند. حدود 15 سانتی‌متر از این لوله خارج از شكم و زیر لباس باقی می‌ماند. كیسه‌های مایع دیالیز را باید به این لوله وصل كرد. حفره صفاق معمولا با 2 لیتر مایع دیالیز پر می‌شود و دیالیز در داخل شكم بیمار با استفاده از غشای طبیعی صفاق به عنوان صافی دیالیز انجام می‌شود. مواد سمی داخل بدن از طریق صفاق وارد مایع دیالیز می‌شوند و این مایع پس از انجام دیالیز از حفره شكم تخلیه می‌شود.
عوارض احتمالی
از عوارض احتمالی دیالیز صفاقی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بروز عفونت که یک عارضه نسبتا شایع در دیالیز صفاقی است.
- افزایش وزن به ویژه اگر فرد دچار دیابت نیز باشد.
- ایجاد فتق
- مؤثر نبودن دیالیز صفاقی و نیاز به تعویض روش به همودیالیز
مزایای دیالیز صفاقی
- اكثر افراد می‌توانند از این روش استفاده كنند و با تطبیق برنامه درمانی خود با كار، مدرسه و حتی سفر از درمان مناسب بهره‌مند شوند.
- این روش خصوصا در اطفال روش انتخابی است.
- برای انجام دیالیز نیاز به مراجعه به بیمارستان وجود ندارد.
- محدودیت مایعات و كنترل رژیم غذایی در دیالیز صفاقی به مراتب كمتر از دیالیز خونی است.
- دیالیز صفاقی خودكار با كمك دستگاه در هنگام شب و در زمانی كه شما در خواب هستید انجام می‌گیرد.
معایب دیالیز صفاقی
- بیمار باید دانش کافی در زمینه انجام دیالیز را داشته باشد.
- عفونت در صورت عدم رعایت بهداشت قبل و حین دیالیز لذا شستن دست‌ها و رعایت بهداشت قبل و در حین دیالیز بسیار مهم است.
- در نظر گرفتن مكانی مناسب در منزل جهت انجام دیالیز ضروری است.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- در صورت اجازه پزشک و نداشتن حالت تهوع و استفراغ ابتدا کمی مایعات بخورید سپس در صورت نداشتن مشکل می‌توانید غذا نیز بخورید.
- رژیم غذایی آزاد بوده و تنها باید مصرف آبمیوه را محدود نمایید مگر اینکه پزشک یا کارشناس تغذیه نظر دیگری داشته باشند.
- در صورت استراحت نسبی و اجازه خروج از تخت توسط پرستار، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و تنگی نفس و … با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- بی‌حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه‌ها گردد، لذا ورزش‌های تنفسی و حرکت اندام‌ها را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- در ابتدا استراحت مطلق داشته باشید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع دهید تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام گیرد.
- از دستکاری سرم‌ها و رابط‌های متصل به خود خودداری کنید.
- برای جلوگیری از افزايش فشار داخل شكم، زانوهای خود را خم نکنید و در حالت نيمه نشسته قرار نگيرید.
- در صورت بروز حالت تهوع و استفراغ به پرستار اطلاع دهید.
- هرگونه ترشح، قرمزی، ورم و درد در محل خروج لوله دیالیز را سريعاً به پرستار اطلاع دهید.
- مادامی‌که پزشک اجازه نداده است، حق باز کردن پانسمان را ندارید. روش مراقبت قبل و بعد از استحمام و پانسمان بعد از استحمام به شما آموزش داده می‌شود.
- از کشیدگی کاتتر یا لوله صفاقی جلوگیری کنید.
- محكم چسبيدن كاتتر به پوست شكم را به يادداشته باشید.
- در صورت حساسيت به چسب پانسمان با پرستار تماس بگيرید.
- در صورت نشت مکرر مایع از اطراف کاتتر و خیس شدن مکرر پانسمان به پزشک یا پرستار مراجعه کنید.
- از فعالیت‌های غیر ضروری شکم و زور زدن در هنگام اجابت مزاج خودداری کنید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- رژیم پر فیبر مانند سبزیجات و میوه برای عدم بروز یبوست توصیه می‌شود.
- به دلیل مقدار پروتئینی که در حین دیالیز از دست می‌دهید نیاز به دریافت پروتئین بیشتری دارید.
- مقدار مصرف سدیم یا نمک و مایعات در رژیم غذایی می‌تواند آزاد باشد.
- از حمام‌های داغ و طولاني، غوطه ورشدن در وان و سونا پرهيز کنید.
- از کشیدگی لوله دیالیز جلوگیری کنید.
- محكم چسبيدن لوله دیالیز به پوست شكم را به ياد داشته باشید.
- از فعالیت‌های غیرضروری شکم و زور زدن در هنگام اجابت مزاج خودداری کنید.
- اگر هفته‌ای 3 مرتبه حمام می‌کنید، می‌توانید بلافاصله بعد از استحمام، بدون شستشو با نرمال سالين، محل را پانسمان کنید.
- لباستان راحت، مناسب و بدون پرز باشد.
- قبل از انجام دیالیز، صندلی، میز و پایه سرم را ضدعفونی کنید و سپس دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- محلول دیالیز را از نظر درصد محلول مصرفی، باز نبودن پوشش خارجی، تاریخ مصرف، درجه حرارات و شفافیت محلول مصرفی کنترل کنید.
- پس از اتمام دیالیز کیسه تخلیه در فاضلاب تخلیه شود.
- از انجام دیالیز در مکان‌هایی مانند نزدیک پنجره، محل رفت و آمد، روی فرش و موکت و مکان‌های مرطوب از جمله حمام و توالت خودداری شود.
- از انجام فعالیت‌هایی که در صورت بروز تشنج خطرساز است مانند رانندگی در 90 روز اول درمان با این دارو خودداری کنید.
- برای جلوگیری از افزايش فشار داخل شكم زانوهای خود را خم نکنید و به حالت نيمه نشسته قرار نگيرید.
- از انجام ورزش‌های سنگین خودداری کنید ولی می‌توانید ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی را انجام دهید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- تهوع و استفراغ، درد شدید، خستگی، ضعف، سردرد مداوم، خارش و قرمزی پوست، دانه‌های پوستی و کهیر، حساسیت چشم ها به نور، آبریزش بینی، درد استخوان‌ها یا عضلات، ضربان نامنظم قلب، تشنج، تغییرات خلقی یا روانی، اضطراب، سرفه، تب، خیز (ورم)، گزگز اندام‌ها، درد قفسه سینه، كاهش ادرار 24 ساعته، طولانی شدن مدت زمان ورود و خروج محلول وجود فيبر و خون در محلول خروجي، نشت مکرر مایع از اطراف لوله دیالیز
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی
