سردرد و استفراغ از علائم رایج بیمارانی است که تحت دیالیز قرار می‌گیرند. این عوارض معمولا در نتیجه فشارخون پایین ناشی از درمان رخ می‏‌دهد. روش‌های مختلفی برای کاهش سردرد، حالت تهوع و استفراغ چه قبل و چه در طی درمان دیالیز وجود دارد.

الف. قبل از هر جلسه درمانی دیالیز

• 24 ساعت قبل از جلسه درمان، میزان مصرف مایعات خود را کاهش دهید.

در طی 24 ساعت قبل از جلسه درمان دیالیز میزان مصرف مایعات خود را کاهش دهید. دیالیز مایعات اضافی را از بدن خارج می‏‌کند، بنابراین اگر مقدار زیادی مایعات در بدن وجود داشته باشد، مقدار زیادی مایعات در طول درمان از بدن خارج می‌شود. وقتی مایعات بیشتری از بدن شما خارج شود، باعث افت فشارخون می‌شود و در نتیجه سردرد، حالت تهوع و استفراغ می‌شود. بنابراین، وجود سطح مایعات کمتر در بدن شما به جلوگیری از این اتفاق کمک می‏‌کند.

• از خوردن غذاهایی که قند زیادی دارند خودداری کنید.

در روز منتهی به جلسه دیالیز، توصیه می‌شود که از خوردن غذاها یا مصرف نوشیدنی‌هایی با مقدار قند بالا مانند آب نبات، شکلات، دونات، آب میوه و نوشابه خودداری کنید. مقدار زیاد قند باعث ایجاد تحرک مرکز استفراغ در مغز می‏‌شود. علاوه بر این، دیالیز باعث می‌شود که الکترولیت‌های موجود در بدن شما تعادل نداشته باشند. خوردن شکر این تعادل را از بین می‌برد و احتمال تهوع و استفراغ را بیشتر می‌‏کند.

• وعده‌های غذای خود را روز قبل از دیالیز به نصف اندازه طبیعی خود کاهش دهید.

 روز قبل از درمان، باید اندازه پرس‌‏های خود را در هر وعده به نصف کاهش دهید. این از پرخوری شما جلوگیری می‏‌کند و خوردن زیاد غذا در بهترین مواقع باعث حالت تهوع می‏‌شود، اما دیالیز می‏‌تواند احساس حالت تهوع را حتی بدتر کند (به دلیل عدم تعادل الکترولیت‌ها) و منجر به استفراغ شود. خوردن کمتر از حد معمول به کاهش احساس حالت تهوع و جلوگیری از استفراغ کمک می‌‏کند. سعی کنید در وعده‌های غذایی از بشقاب کوچک‌تر استفاده کنید. این باعث می‌شود بشقاب شما پر به نظر برسد و مغز شما را فریب دهد و فکر کند به اندازه کافی غذا می‌‏خورید.

• برای کنترل فشارخون، مصرف نمک خود را محدود کنید.

در روزهای قبل از درمان، میزان نمکی را که در پخت و پز استفاده می‌‏کنید کاهش دهید و از افزودن نمک اضافی به غذاهای خود اجتناب کنید. برچسب‌های موجود در محصولات غذایی را بررسی کرده و از محصولات با سدیم زیاد خودداری کنید. نمک، میزان مایعات را در بدن شما افزایش می‌دهد، زیرا آب را از خون جذب می‌کند. همچنین مصرف نمک زیاد باعث افزایش فشارخون می‏‌شود. از طرف دیگر دیالیز مایعات اضافی را از سیستم خارج کرده و باعث افت فشارخون می‏‌شود. این کاهش ناگهانی مایعات و افت فشارخون برای بدن شوک‌آور است و احتمال سردرد و استفراغ را افزایش می‏‌دهد. بنابراین، کاهش نمک مصرفی به حفظ ثبات فشارخون کمک می‏‌کند.

• از مصرف هرگونه دارو قبل از درمان خودداری کنید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه کند.

در 24 ساعت قبل از دیالیز از مصرف هرگونه دارو خودداری کنید، مگر اینکه پزشک خلاف این را به شما بگوید. این امر به ویژه برای بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشارخون بالا بسیار مهم است. اکثر داروها باعث می‌شوند فشارخون در حین دیالیز بیشتر کاهش یابد، که سردرد و استفراغ را بدتر می‏‌کند.

• برای جلوگیری از افزایش فشارخون، سطح استرس خود را کنترل کنید.

 مهم است که سطح استرس خود را در روزهای قبل درمان دیالیز کنترل کنید. استرس منجر به افزایش فشارخون می‏‌شود، اگر می‏‌خواهید از سردرد و استفراغ جلوگیری کنید بهتر است در هنگام دیالیز از استرس اجتناب شود.

می‌توانید با ایجاد تعادل در شغل‏تان با استراحت و ورزش، سطح استرس خود را کنترل کنید. سعی کنید یوگا یا مدیتیشن انجام دهید و سعی کنید روزانه 30 دقیقه ورزش کنید، حتی اگر این فقط یک پیاده‌روی سریع در فضای باز باشد. همچنین می‌توانید با صحبت کردن در مورد هرگونه نگرانی یا ترس با یک دوست معتمد یا یکی از اعضای خانواده، استرس را کاهش دهید. مراجعه به درمانگر نیز می‏‌تواند مفید باشد.

• از مصرف قهوه و سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار اجتناب کنید.

سردرد غالبا در نتیجه ترک کافئین رخ می‏‌دهد. بنابراین مهم است که در روزهای قبل از درمان دیالیز، مصرف قهوه و سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار را ترک کنید، بنابراین در زمان درمان، سردرد ناشی از ترک کافئین را نخواهید داشت.

ب. در دوران دیالیز از داروهای توصیه شده توسط پزشک استفاده کنید.

• برای تسکین سردرد، داروهای مسکن مصرف کنید.

 در طول درمان دیالیز برای تسکین سردرد می‏‌توان از داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن استفاده کرد. می‌توان یک قرص را بلافاصله مصرف کرد، سپس در صورت بازگشت سردرد، قرص دیگری را چند ساعت بعد مصرف کرد. در مدت 24 ساعت نباید بیش از سه قرص مصرف شود. همچنین برای تسکین حالت تهوع از داروهای مناسب استفاده کنید.

• اطمینان حاصل کنید که وزن شما در روز جلسه دیالیز به درستی گرفته شده است.

میزان مایعاتی که در طی دیالیز از بدن خارج می‌شود، با توجه به وزن بدن شما تعیین می‌شود. هرچه وزن بیشتر باشد، مایعات بیشتری از بدن شما خارج می‏‌شود. اگر وزن شما به اشتباه اندازه‌گیری شود، ممکن است دستگاه دیالیز طوری تنظیم شود که مایعات زیادی را از سیستم شما خارج کند، که منجر به فشارخون پایین، استفراغ و سردرد می‌شود.

اطمینان حاصل کنید که وزن شما به طور دقیق اندازه‌گیری شده است، قبل از اندازه‏‌گیری، لباس یا کفش سنگین را دربیاورید. همچنین از متخصص پزشکی بخواهید که از نظر درستی دستگاه دیالیز اطمینان حاصل کند.

• اطمینان حاصل کنید که سطح فشارخون شما ثابت است.

برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ، ضروری است که فشارخون شما در طی درمان دیالیز نسبتا ثابت بماند. اگر فشارخون شما خیلی پایین بیاید، ممکن است یک محلول نمکی به شما تزریق شود تا فشارخون شما بالا برود و آن را ثابت نگه دارد. در طول جلسه دیالیز ممکن است تا نیم لیتر محلول نمک به شما تزریق شود.

• در صورت بروز سردرد و استفراغ دراز بکشید و پاهای خود را بالای سر خود قرار دهید.

یک اقدام ساده که می‌توانید برای جلوگیری از سردرد و استفراغ انجام دهید، دراز کشیدن در حالی که پاها در سطح بالاتر از بدن قرار دارند در طی درمان دیالیز است. این وضعیت باعث افزایش جریان خون در مغز و به طور کلی افزایش فشارخون شما می‌شود و به پایداری شما کمک می‏‌کند.

• برای جلوگیری از استفراغ از پزشک خود داروهای قوی‌تر بخواهید.

اگر حالت تهوع و استفراغ ادامه داشته باشد، از پزشک خود بخواهید داروی قوی‌تری تجویز کند که استفراغ را متوقف کند.