مدیریت بیماری
نارسایی حاد کلیه
نارسایی حاد کلیه زمانی رخ میدهد که کلیه به طور ناگهانی توانایی انجام وظایف خود را از دست بدهد. کلیهها به وسیلهی تصفیهی مواد زائد خون تولید ادرار میکنند؛ این کار موجب کنترل تعادل آب و نمک و تنظیم فشارخون میگردد. زمانی که نارسایی کلیه ایجاد میشود کلیهها برای مدت طولانی قادر به تولید ادرار و پاک کردن بدن از مواد زائد یا نگهداشتن مواد شیمیایی نظیر سدیم و پتاسیم در یک تعادل سالم نیستند.
این بیماری به سرعت و در طی چند ساعت و یا چند روز پیشرفت میکند و به درمان سریع نیاز دارد.
علائم و نشانهها
فردی که دچار نارسایی حاد کلیه است علائم زیر در وی بروز مینماید:
- گیجی
- خوابآلودگی و خستگی
- کاهش اشتها
- ضعف و کرامپ عضلانی
- تهوع و استفراغ
- کاهش حجم ادرار
- تشنج
- تورم پاها و قوزک پا
- پوست و تنفس بوی ادرار میدهد
- خارش پوست و یا پوست تیره
علل شایع و عوامل خطر
نارسایی حاد کلیه زمانی ایجاد میشود که جریان خون به اندازه کافی به هر دلیلی وارد کلیه نشود و کلیه نتواند خون را به خوبی تصفیه کند. عواملی که موجب کاهش خونرسانی به کلیهها میشود عبارتند از:
- وارد شدن ضربه به کلیهها
- داروها و سموم یا حشرهکشها
- سوختگی وسیع
- حملهی قلبی
- از دست دادن خون زیاد بر اثر تصادفات، اعمال جراحی و …
- کم آبی و شوک
- سنگهای کلیه
- بزرگی غده پروستات
- کیست، عفونت و تومور کلیه
عوارض احتمالی
در فردی که دچار نارسایی حاد کلیه میشود احتمال ایجاد نارسایی مزمن کلیه و عوارض مربوط به آن وجود دارد. همچنین ممکن است پیامدهای زیر را به همراه داشته باشد:
- تجمع مایع در ریهها که در نهایت میتواند منجر به تنگی نفس شود.
- درد در قفسه سینه
- ضعف عضلانی
تشخیص
پزشک جهت تشخیص نارسائی حاد کلیه اقدامات تشخیصی زیر را انجام میدهد:
- معاینه و گرفتن شرححال
- آزمایش خون و ادرار
- برداشتن نمونه از بافت کلیهها یا بیوپسی
- سونوگرافی کلیوی
درمان
با توجه به وضعیت بیمار و شدت بیماری پزشک اقدامات درمانی زیر را انجام میدهد:
- بستری فوری بیمار در بیمارستان جهت اصلاح وضعيت آب و الكتروليتهای بدن انجام میگیرد.
- مهمترين اقدام برای درمان بيماری، برطرف كردن عامل بيماری یا علت زمینهساز نارسایی كلیه مانند ديابت و فشارخون است تا باقيمانده بافت سالم كليه حفظ شود و كليهها بتوانند كار خود را به خوبی انجام دهند. در مواردی كه علت زمینهای با جراحی قابل اصلاح باشد مانند خارج کردن سنگ کلیه، جراحی توصیه میشود.
- در مراحل اوليه نارسايی كليه، مصرف دارو ممكن است بيماری را كنترل نماید.
- گاهی کلیهها عملکرد خود را شروع نمیکند و ممکن است نیاز به دیالیز داشته باشید. دیالیز، مواد زائد و آب اضافی را از خون حذف میکند.
بعد از چندین هفته دیالیز، معمولاً کلیهها کار خود را شروع میکنند؛ در این حالت دیالیز متوقف میشود.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- عدم مصرف رژیم غذایی حاوی پروتئین که منبع اصلی تولید مواد زاید در بدن میباشد برای كاهش بار كاری كلیهها بخشی از درمان میباشد.
- مقدار نمک مصرفی محدود شود.
- امکان دارد که به محدودیت پتاسیم نیاز داشته باشید، چون دفع پتاسیم اضافی از بدن برای کلیهها مشکل است. مقدار زیاد پتاسیم میتواند موجب ایجاد مشکلاتی در ضربان قلبی شود. از خوردن سبزی و میوه حاوی مقدار زیاد پتاسیم مانند موز و سیبزمینی اجتناب كنید.
- در مراحل اولیه این بیماری برای حفظ انرژی بدن در بستر استراحت نمایید و پس از بهبود علایم، با اجازه پزشک معالج فعالیتهای طبیعی خود را از سر بگیرید.
- به منظور پیشگیری از لخته شدن خون در سیاهرگهای اندام تحتانی، ساق پا را به طور مكرر خم و راست كنید.
- بستری فوری بیمار در بیمارستان جهت اصلاح وضعیت آب و الكترولیتهای بدن انجام میگیرد.
- مهمترین اقدام برای درمان بیماری، برطرف كردن عامل بیماری یا علت زمینهساز نارسایی كلیه مانند دیابت و فشارخون است تا باقیمانده بافت سالم كلیه حفظ شود و كلیهها بتوانند كار خود را بخوبی انجام دهند. در مواردی كه علت زمینهای با جراحی قابل اصلاح باشد مانند خارج کردن سنگ کلیه، جراحی توصیه میشود.
- در مراحل اولیه نارسایی كلیه، مصرف دارو ممكن است بیماری را كنترل نماید.
- گاهی کلیهها عملکرد خود را شروع نمیکنند و ممکن است نیاز به دیالیز داشته باشید .دیالیز محصولات زائد و آب اضافی را از خون حذف میکند. البته مشاهده شده بعد از چندین هفته دیالیز، کلیهها کار خود را شروع میکنند؛ در این حالت دیالیز متوقف میشود.
- غذاها و مایعات دریافتی باید با دقت كنترل شوند تا از بروز اختلالات آب و الكترولیت جلوگیری شده و تجمع مواد زاید در بدن به حداقل برسد.
- باید مقدار ادراری که دفع میشود با مقدار مایعی که مینوشید در تعادل باشد و به طور دقیق ثبت شود.
- روزانه وزن شما اندازگیری میشود.
- آگاهی شما نسبت به زمان، مکان و شخص به صورت مداوم مورد بررسی قرار میگیرد.
- در زمان استراحت در بستر نردههای کنار تخت بالا نگهداشته میشوند.
- در صورت ایجاد علائم خونریزی در هر نقطه از بدن به پرستاران یا پزشک معالج اطلاع دهید.
- از ملاقات کنندگانی که دارای سرماخوردگی یا هر نوع عفونت میباشند؛ دوری کنید.
- در صورت مشاهده نشانههای عفونت مانند تب و لرز پرستاران یا پزشک را در جریان قرار دهید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- در خصوص رژیم غذایی و تعادل مایعات و الکترولیتها (رژیم غذایی با محدودیت پروتئین، پتاسیم، نمک و مایعات) از پزشک خود یا متخصص تغذیه مشورت بگیرید. برای کاهش تشنگی از یخ خرد شده، میوه یخ و آبنبات ترش استفاده کنید.
- از مصرف مواد غذایی با نمک افزوده، فست فودها و از جمله غذاهای آماده، غذاهای منجمد، سوپهای کنسروی و دارای سدیم و پتاسیم بالا مانند چیپس، پفک، سوسیس وکالباس، زیتون، خیارشور، سسها، ربهای آماده، ماهی شور و دودی، چوب شور، آب گوشت و سبزیجات پرپتاسیم، اسنکهای نمکی، سبزیجات کنسروی و گوشتها و پنیرهای فراورده شده آماده استفاده نکنید.
- مصرف سیب زمینی، رب، نخود فرنگی، انواع کلم و گل کلم، اسفناج، کدوحلوایی، کرفس پخته، سیر و موسیر، موز، خردل، پرتقال، آلو، خرما، آجیل و خشکبار، انبه، کیوی، شلیل، گرمک و خربزه، گلابی تازه، انجیر، روغن زیتون محدود شوند.
- مصرف نوشابهها، لبنیات (شیر حداکثر5/0 لیوان در روز)، ماست، پنیر(حداکثر30 گرم در روز)، کشک، کاکائو و قهوه، ماهی (سفید، ساردین، تن)، احشاء بدن حیوانات، حبوبات، نانهای کامل و سبوسدار محدود شوند.
- خواب شبانه را افزايش داده و در طی روز نيز زمانهايی را برای استراحت در نظر بگيريد.
- مراقبت دقیق از پوست جهت پیشگیری از بروز زخم به دلیل خشکی و تورم بسیار اهمیت دارد.
- ماساژ برجستگیهای استخوانی، تغییر وضعیت مکرر و پهلو به پهلو شدن در زمان استراحت در بستر و استحمام با آب سرد، استفاده از کرمها و مرطوب کنندهها موجبات راحتی بیمار را تامین کرده و از شکنندگی پوست جلوگیری می کند.
- در صورتی که وضعیت کلیه رو به بهبودی است و پزشک اجازه میدهد هر چه سریعتر فعالیت خود را شروع کنید. فعاليتهایی مانند حمام كردن و لباس پوشيدن و قدم زدن به مدت كوتاه را بتدريج شروع كرده و برای جلوگيری از خستگي زياد در فواصل لازم استراحت كنید.
- با مشورت پزشک فعاليت خود را كاهش دهيد. از تحرك بيش از حد اجتناب كرده و خود را زياد خسته نكنيد و حتی الامکان با کسب اجازه از پزشک خود، حداقل 30 دقیقه در اغلب روزهای هفته (حداقل 3 روز در هفته) فعالیت بدنی داشته باشید.
- اگر مجبور به استراحت در بستر هستيد، به منظور پيشگيری از لخته شدن خون در وريدهای اندام تحتانی، ماساژ انتهاها با روغن یا لوسیون بدن، انجام دامنه حرکتی همه مفاصل و تمرینات انقباض و انبساطی عضلات بدن را حتما انجام دهید.
- از اطرافیان خود در فعالیتهای روزانه به منظور حفظ انرژی کمک بگیرید.
- با استفاده از لیوانهای مدرج میزان مايعات مصرفی و ادرار دفعی خود را در هر روز اندازه گيری و ثبت کنید و هرگونه افزایش یا کاهش میزان ادرار نسبت به مایعات خوراکی را حتما به پزشك اطلاع دهید.
- در مورد مسافرتهای هوایی با پزشک معالج خود مشورت کنید.
- عملکرد تنفسی بیمار را مورد توجه قرار دهید، تغییر وضعیت مکرر و پهلو به پهلو شدن در زمان استراحت در بستر و انجام سرفه موثر و تمرینات تنفسی (5 دم عمیق محکم، آرام و شمرده و بازدم با لب غنچهای به صورت فوت کردن آرام و طولانی) و فیزیوتراپی ریه از جمع شدن ریه ها و عفونت تنفسی پیشگیری میکند.
- در صورت امکان از گذاشتن سوند ادراری اجتناب کنید زیرا خطر عفونت ادراری را افزایش میدهد.
- در صورتی که جهت انجام دیالیز برای شما فیستول یا گرافت یا کاتتر تعبیه شده است میتوانید در این خصوص آگاهی لازم را کسب کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- کوتاهی تنفس، تنگی نفس، کاهش یا افزایش حجم ادرار، قطع ادرار
- تب، لرز
- سردرد یا درد عضلانی، احساس درد بعد از ادرار کردن، درد شدید پهلو
- افزایش ناگهانی وزن، تورم انتهاها (پا، مچ، قوزک و گاهی اوقات دستها و ورم در اطراف چشم)، ناحیه تناسلی و صورت
- ضعف، بیحالی، خواب آلودگی، کاهش تمرکز و سطح هوشیاری
- علائم افزایش فشارخون (سردرد، سرگیجه، خونریزی از بینی، گر گرفتگی)
- سایر علائم جدید و نگران کننده و یا اورژانسی