مدیریت بیماری
سرطان معده
سرطان معده عبارت است از رشد بدون كنترل سلول‌های بدخيم در معده که عموما افراد بالای 40 سال را مبتلا می‌كند و شيوع آن در مردان 2 برابر زنان است. متأسفانه بيشتر افراد تا مراحل پيشرفته بيماری، علامتی ندارند. سرطان معده از سلول‌های تولیدکننده مخاط معده آغاز می‌گردد. این نوع از سرطان ”سرطان غده‌ای” نامیده می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانههای سرطان گوارش و معده شامل موارد زیر است:
- درد معده
- احساس نفخ پس از غذا خوردن
- سوزش شدید قلب (به صورت مداوم)
- سوء هاضمه دائم و بدون دلیل
- آروغ زدن بعد از غذا
- بی‌اشتهایی همراه با تهوع خفیف
- کم‌خونی فقر آهن در مردان
- وجود خون مخفی در مدفوع زنان و مردان
نشانههای دیررس:
- توده قابل لمس در معاینه
- تهوع و استفراغ شدید
- سیری زودرس
- از دست دادن وزن
- درد بالای ناف
- دیسفاژی (اشکال در بلع)
علل شایع
عموما سرطان وقتی اتفاق می‌افتد که تغییری در سلول‌های دی ان اِ (DNA) به وجود آمده باشد. این تغییر و اختلال موجب می‌شود که سلول‌ها به سرعت رشد کرده و تقسیم شوند و با وجود مرگ سلول‌های عادی، به حیات خود ادامه دهند. تجمع سلول‌های سرطانی موجب تشکیل یک توده (تومور) می‌شوند که میتواند به قسمت‌های همجوار و نزدیک حمله کند. همچنین سلول‌های سرطانی می‌توانند از تومور جدا شده و در سر تا سر بدن پخش گردند.
سرطان دستگاه گوارش میتواند با بیماری‌های معده و روده، چاقی و اعتیاد به سیگار مرتبط باشد. بازگشت مواد و اسید معده به مری (ریفلاکس) عارضه‌ای است که موجب می‌شود اسید معده به صورت مکرر به مری برگردد.
ارتباط قوی و محکمی میان مصرف سیگار و غذاهای شور با سرطان معده اصلی وجود دارد. به همان نسبت که نگه‌داری غذا در فریزر مرسوم شده، احتمال سرطان معده نیز افزایش یافته است.
عوامل تشدید کننده خطر
علت‌های تشدید اصلی سرطان دستگاه گوارش، سابقه ابتلا به GERD و چاقی است.
عواملی که احتمال ایجاد سرطان معده را بیشتر می‌کنند شامل موارد زیر است:
- رژیم غذایی پرنمک یا غذاهای دودی
- کاهش مصرف میوه و سبزیجات
- مصرف غذاهایی که دارای کپک آفلاتوکسین هستند.
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان معده
- کم‌خونی شدید و مهلک (آنمی پرنیشیوز)
- مصرف سیگار
- پولیپ‌های معده
- التهاب مزمن معده
- زخم‌های معده
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری
- جهش‌های مادرزادی
- سرکوب اسید معده با دارو
تشخیص
آزمایشاتی و روش‌هایی که برای تشخیص سرطان دستگاه گوارش و سرطان معده انجام می‌شود شامل موارد زیر است:
- آندوسکوپی: یک لوله‌ی باریک که شامل دوربین کوچکی می‌شود از طریق گلو به داخل معده فرستاده می‌شود. به این ترتیب پزشک میتواند به دنبال علائم سرطان باشد. اگر ناحیه مشکوکی مشاهده شد، مقدار کمی از بافت آن ناحیه برای بررسی بیشتر برداشته می‌شود.
- عکس برداری: از سی تی اسکن و رادیوگرافی با ماده حاجب استفاده می‌شود.
تشخیص مرحله سرطان دستگاه گوارش و سرطان معده
مرحله سرطان معده برای انتخاب بهترین درمان به پزشک کمک می‌کند. آزمایشات و روش هایی که برای تشخیص مرحله سرطان معده انجام می‌شود شامل موارد زیر است:
- عکس برداری: شامل سی تی اسکن و پت اسکن می‌باشد.
- لاپاراسکوپی: جراح چندین شکاف روی شکم شما ایجاد کرده و دوربین کوچکی به درون آن می‌فرستد تا عکس‌هایی از معده به اتاق جراحی مخابره کند.
بسته به شرایط و موقعیت شما، روش‌های دیگری هم برای تشخیص مرحله بیماری انجام می‌گردد.
مراحل سرطان معده
مراحل سرطان معده شامل موارد زیر است:
- مرحله اول: در این مرحله، تومور به لایه‌های سطحی مری و معده محدود شده است. همچنین سلول‌های سرطانی می‌توانند به تعداد محدودی از غده‌های لنفاوی اطراف هم سرایت کند.
- مرحله دوم: در این مرحله سرطان به طور عمیق‌تر پخش شده است، و درون قسمت‌های عمیق‌تر لایه عضلانی مری و دیواره معده رشد می‌کند. همچنین سرطان میتواند به تعداد بیشتری از غده‌های لنفاوی سرایت کند.
- مرحله سوم: در این مرحله، سرطان در تمام لایه‌های مری و معده رشد کرده و به اندام‌های اطراف هم سرایت کرده است. یا ممکن است که سرطان کوچک‌تری باشد، اما به تعداد زیادی به غده‌های لنفاوی سرایت کرده باشد.
- مرحله چهارم: در این مرحله سرطان به نقاط دور بدن هم سرایت کرده است.
درمان
درمان سرطان معده بسته به مرحله سرطان و وضعیت سلامت عمومی بدن شما صورت می‌گیرد. قابل ذکر است در صورتی که سرطان بسیار پیشرفت کرده باشد جراحی تنها با هدف کاهش عوارض بیماری صورت می‌گیرد نه درمان.
- جراحی آندوسکوپی
از این روش درمانی زمانی استفاده می‌شود که سرطان معده در مراحل اولیه خود باشد، پیشرفت چندانی نکرده باشد و تنها لایه پوشاننده داخلی معده را درگیر کرده باشد. در طی این روش درمانی پزشک وسیله‌ای به نام آندوسکوپ که یک لوله ظریف و انعطاف‌پذیر دارای دوربین و چراغ قوه است را از طریق دهان به معده می‌فرستد و با استفاده از وسایل جراحی خاص سلول‌های سرطانی و مقداری از بافت سالم اطراف این سلول‌ها را برمیدارد.
- برداشتن بخشی از معده
در طی این عمل بخشی از معده که توسط سلول‌های سرطانی درگیر شده است، برداشته می‌شود.
- برداشتن کل معده
در طی این عمل جراحی کل معده و بخشی از بافت‌های سالم اطراف آن برداشته می‌شوند سپس مری به روده کوچک وصل می‌شود تا مواد غذایی از مری به روده منتقل شوند.
- برداشتن گره‌های لنفاوی
ممکن است در طی عمل جراحی پزشک گره‌های لنفاوی شکم را جهت بررسی میزان گسترش سرطان برداشته و برای مطالعات بیشتر بررسی کند.
- شیمی‌درمانی
در این روش درمانی مواد شیمیایی قدرتمندی به درون رگ‌های خونی شما تزریق شده و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. شیمی درمانی هم میتواند قبل از عمل جراحی با هدف کوچک کردن سلول‌های سرطانی و هم بعد از عمل جراحی با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی که احتمالا از طریق جراحی برداشته نشده‌اند. به کار برده شود.
- پرتو درمانی
در این روش درمانی سلول‌های سرطانی با استفاده از امواج قدرتمند اشعه ایکس هدف گرفته شده و از بین می‌روند. پرتو درمانی هم میتواند قبل از عمل جراحی با هدف کوچک کردن سلول‌های سرطانی و هم بعد از عمل جراحی با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی که احتمالا از طریق جراحی برداشته نشده‌اند. به کار برده می‌شوند.
- درمان هدفمند
در این روش درمانی با استفاده از داروهایی خاص در عملکرد سلول‌های سرطانی اختلال ایجاد می‌شود تا از تکثیر آن‌ها جلوگیری شود.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- برای شما برنامه غذایی مناسب، متعادل و متنوع با هدف تأمین نیاز روزانه به انرژی و مواد مغذی توسط کارشناس تغذیه تنظیم می‌گردد به گونه‌ای که در آن از تمام گروه‌های اصلی غذایی در وعده‌ها استفاده شود.
- اگر تهوع و استفراغ دارید از خوردن هر نوع خوراکی خودداری کنید و به پرستار خود اطلاع دهید تا طبق نظر پزشک دارو و سرم شروع شود.
- برای خارج شدن از تخت پس از اجازه پزشک یا پرستار ابتدا لبه تخت نشسته و پاهای خود را از لبه تخت آویزان کنید. در صورت نداشتن سرگیجه و تاری دید و … می‌توانید از تخت خارج شوید.
- از دستکاری سرم‌ها و رابط‌های متصل به خود خودداری کنید.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار برای شما اجرا خواهد شد.
- با تیم مراقبتی در زمان انجام اقدامات تشخیصی و درمانی همکاری نمایید. بررسي‌هاي تشخيصي سرطان عبارتند از: آزمایش خون، ادرار یا دیگر مايعات بدن، تصويربرداري با اشعه‌ی ایکس یا رادیوگرافی، سی.تی.اسکن و اسکن هسته‌اي، سونوگرافي و ام.آر.آی، نمونه‌برداری یا بیوپسی
- در صورتی که جراحی انجام داده‌اید و لوله‌ای در محل جراحی جهت خروج ترشحات (هموواگ) وصل شده است مواظب باشید تا تا نخورد یا زیر بدن شما قرار نگیرد. مخزن این لوله باید پایین‌تر از سطح بدن شما باشد تا ترشحات به راحتی از زخم خارج شود. در صورتی که این مخزن پر شده است به پرستار خود اطلاع دهید.
- در صورت جراحی و مشاهده خونریزی از زخم و یا خیس شدن پانسمان به پرستار خود اطلاع دهید.
- مواظب باشید در زمان خواب و استراحت برانول یا لوله سرم از دست شما خارج نشود.
- ممکن است روزانه از شما خونگیری شود.
- از خوردن خودسرانه داروها و بدون اجازه پزشک خودداری نمایید.
- در مورد انتخاب روش‌های درمانی با پزشک مشورت نمایید.
- پانسمان محل جراحی طبق دستور پزشک و در زمان‌های مشخص تعویض خواهد شد.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
در صورتی که نیاز به پرتودرمانی دارید توصیه‌های زیر را بخاطر بسپارید:
- از لباس‌های پنبه‌ای نرم و آزاد استفاده کنید.
- وقتی بیرون می‌رود، کلاه لبه بلند، پیراهن آستین بلند و شلوار بلند بپوشد.
- از مالیدن پوست در طی دوش و یا حمام گرفتن اجتناب نمایید به آرامی به طور مناسب بعد از حمام کردن پوست خشک دست بزنید.
- اگر اصلاح می‌کنید، از ماشین اصلاح برقی استفاده کنید و از لوسیون قبل از اصلاح استفاده نکنید.
- جهت شستشو و استحمام از آب سرد يا ولرم استفاده کنيد.
- جهت خاراندن پوست از يک ماساژور يا فشار انگشت و دست روی ناحيه موردنظر استفاده کنيد.
- در صورت استفاده از داروهای خوراکی شيمی‌درمانی مطالب مربوطه در سایت را مطالعه کنید و موارد زیر را رعایت کنید:
- داروهای شيمی‌درمانی خود را در منزل حتما در يخچال نگهداري کنيد.
- محل تزريق آمپول‌های شيمی‌درمانی را از هرگونه آسيب محفوظ داريد.
- داروها را به طور مرتب و به موقع مصرف نماييد.
- در صورت ایجاد درد، ترشح چرکی و تورم در محل تزریق دارو به پزشک مراجعه نمایید.
- در زمان شيمی‌درمانی از قرص آسپرين و گروه ساليسيلات‌ها و ايندومتاسين، مفناميک اسيد، بروفن، ديکلوفناک، پيروکسيکام استفاده نشود مگر با دستور پزشک معالج خود باشد.
- اگر عمل جراحی انجام شده مراقب زخم ناحیه عمل باشید و به صورت استریل آن را پانسمان نمایید.
- هنگام درمان، لیستی از مشکلاتتان تهیه کنید و راجع به آن با پزشکتان مشورت کنید. او ممکن است بتواند بعضی مشکلات شما را حل کند.
- با پزشک خود راجع به این مسأله مشورت کنید.
- وقت بیشتری را با دوستانتان بگذرانید.
- فعال باشید! فعالیت‌های گروهی و ورزشی به شادابی شما کمک می‌کنند.
- هر کاری را که فکر می‌کنید ممکن است شما را سرحال کند انجام دهید، تماشای فیلم، پیاده‌روی، معاشرت با دوستان و …
- سعی کنید هر صبح سر ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید حتی اگر احساس خستگی می‌کنید.
- سیگار نکشید.
- دست کم شبی ۸ ساعت بخوابید.
- شايد در طول روز به چرت زدن نیاز داشته باشید. اگر می‌خواهد چرت بزند سعی کند کم‌تر از ۱ ساعت باشد.
درصورت افسردگی:
- با پزشک خود راجع به این مسأله مشورت کنید.
- وقت بیشتری را با دوستانتان بگذرانید.
- فعال باشید! فعالیت‌های گروهی و ورزشی به شادابی شما کمک می‌کنند.
- هر کاری را که فکر می‌کنید ممکن است شما را سرحال کند انجام دهید، تماشای فیلم، پیاده‌روی، معاشرت با دوستان و …
- سعی کنید هر صبح سر ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید حتی اگر احساس خستگی می‌کنید.
- در خصوص نحوه شیمی‌درمانی و رادیوتراپی و مدیریت عوارض آن‌ها مطالب همین سایت را مطالعه کنید.
- در خصوص مدیریت زندگی با سرطان مطالعه کنید.
- غذای سالم مصرف کنید و فعال باشید.
- اگر پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی جهت درمان سرطان انجام می‌دهید به علت کمبود اشتها، تغییر ذائقه، دردناک شدن فرآیند جویدن، خشک شدن دهان، اسهال، تهوع و استفراغ، کاهش وزن ایجاد می‌شود بنابراین نياز به كالري (انرژی) و پروتئين کافی مانند گوشت برای پیشرفت بهبودی، بدست آوردن توان و قدرت و داشتن وزن سالم دارید. پس توصیه‌های زیر را بخاطر بسپارید:
- برنامه غذایی منظم و متنوع میتواند سبب کاهش عوارض درمان و بهبود وضع جسمی و روحی شما شود. گاهی اوقات مشورت با یک متخصص تغذیه میتواند بسیار مفید باشد.
- بهتر است تعداد وعده‌های غذایی به 6 تا 8 وعده در روز افزایش دهید. در هر وعده، در حجم کم از غذاهای مقوی و مغذی استفاده کنید.
- غذاهای متنوع مصرف کنید. مواد غذایی با رنگ‌های متنوع، بافت‌های مختلف و طعم‌های متفاوت باعث می‌شود حس بهتری داشته باشید.
- برای تقویت ایمنی بدنتان، میوه‌ها و سبزی هایی با رنگ تیره مانند پرتقال، هویج، آلو سیاه، کلم بروکلی، اسفناج، گوجه فرنگی، ذرت و … بخورید.
- از روغن زیتون، روغن بذر کتان و روغن کانولا برای طبخ غذاهایتان استفاده کنید.
- میوه‌ها و مغزهای خام را در وعده صبحانه هم داشته باشید.
- مایعات فراوان و آب زیاد بنوشید.
- گوشت سفید را جایگزین گوشت قرمز کنید.
- ورزش کنید. بسیاری از بیماران معتقدند با انجام ورزش سبک مانند پیاده‌روی، دوچرخه سواری، یوگا احساس بهتری پيدا می‌كنند.
- فعالیت بدنی در حد متعادل نیز کمک بزرگی در روند بهبودی شما خواهد داشت. بی‌تحركی به هيچ وجه توصيه نمی‌شود فعالیت ورزشی حتی برای مدت کوتاه میتواند باعث بهبود جریان خون، بهبود اکسیژن‌رسانی بافت‌های بدن، کاهش درد مفصلی و عضلانی، کاهش خستگی روزانه و بهبود خُلق بشود. نوع فعالیت ورزشی بستگی به سن و وضعیت جسمانی شما دارد. می‌توانید از پیاده‌روی آرام شروع کنید. در مورد ورزش‌های سنگین‌تر با پزشکتان مشورت کنید.
- استراحت مهم است اما پزشکان معمولاً به بیماران توصیه می‌کنند که تا حد امکان فعال باقی بمانند. دست کم شبی ۸ ساعت بخوابند.
- شايد در طول روز به چرت زدن نیاز داشته باشد. بسیاری بر اين عقیده‌‌اند که یک استراحت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای کمک به‌‌سزایی می‌کند. اگر می‌خواهد چرت بزند سعی کند کم‌تر از ۱ ساعت باشد.
- به جای این که همه فعالیت‌ها را یک باره انجام دهید، برای مهم‌ترین فعالیت‌ها در طول روز برنامه‌ریزی کنید.
زمان مناسب مراجعه به پزشک
- جهت کشیدن بخیه‌ها 10-7 روز بعد از عمل مراجعه کنید.
- جهت دریافت نتیجه پاتولوژی به بیمارستان مراجعه و نتیجه را به رویت پزشک معالج برسانید.
- اگر هر كدام از موارد زير وجود داشت به پزشک مراجعه کنید:
- در صورت مشاهده هرگونه ترشح، خونریزی، تغییر رنگ یا تورم محل عمل جراحی
- متوجه تغييراتی در توده شده‌ايد، يا توده‌های جديد ظاهر شد.
- اگر پس از شروع درمان علائم بدتر شوند و یا رو به بهبودی نگذارند.
- اگر علائم جدید ایجاد شد.
