سرطان اندومتر (سرطان مخاط رحم) نوعی سرطان است که از درون رحم آغاز می‌شود. رحم یک اندام توخالی و گلابی شکل در لگن زنان است، جایی که تکامل جنین در آن رخ می‌دهد.

سرطان اندومتر از لایه سلول‌هایی آغاز می‌شود که سلول‌های پوششی رحم (اندمتریوم یا مخاط رحم) را تشکیل می‌دهند. گاهی سرطان اندومتر، سرطان رحم نیز نامیده می‌شود. دیگر انواع سرطان، مانند سارکومای رحم، می‌تواند در داخل رحم ایجاد شود اما شیوع آن‌ها بسیار کم‌تر از سرطان اندومتر است.

به دلیل خونریزی‌های مکرر و غیرطبیعی واژینال، خانم‌ها سریع به پزشک مراجعه می‌کنند که این امر در اغلب موارد موجب تشخیص سرطان اندومتر در مراحل اولیه می‌شود. اگر سرطان اندومتر سریع تشخیص داده شود، برداشتن رحم با روش جراحی سبب بهبود و درمان سرطان می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های سرطان اندومتر عبارتند از:

• خونریزی واژینال پس از یائسگی
• خونریزی بین دوره‌های قاعدگی
• خروج غیرطبیعی ترشحات آبکی یا خونابه (ترشحات عفونی و بدبو)
• دردهای لگنی

• احساس درد در هنگام مقاربت

علل شایع

علل ایجاد سرطان اندومتر (رحم) شناخته شده نیستند. آنچه مشخص شده این است که گاهی جهش‌های ژنتیکی در سلول‌های اندومتریوم (سلول‌های پوششی رحم) رخ می‌دهد.

جهش‌های ژنتیکی باعث تبدیل سلول سالم و طبیعی به نوع غیرطبیعی می‌شود. سلول‌های سالم با سرعت تنظیم شده‌ای رشد کرده و تکثیر می‌شوند و نهایتا در زمان مشخصی نیز از بین می‌روند. رشد و تکثیر سلول‌های غیرطبیعی خارج از کنترل بوده و در زمان تعیین شده، نابود نمی‌شوند.

تجمع سلول‌های غیرطبیعی، توده (تومور) را تشکیل می‌دهد. سلول‌های سرطانی به بافت‌های اطراف حمله می‌کنند و می‌توانند از تومور اولیه جدا شده و در جاهای دیگر بدن گسترش یابند (متاستاز).

عوامل تشدید کننده خطر

• تغییر در تعادل هورمون‌های زنانه

تخمدان‌ها دو نوع هورمون زنانه اصلی تولید می‌کنند (استروژن و پروژسترون). نوسانات در تعادل این هورمون‌ها سبب ایجاد تغییر در آندومتریوم می‌شود.

هر بیماری یا شرایطی که مقدار استروژن را بالا ببرد، اما در پروژسترون تغییری ایجاد نکند، می‌تواند خطر سرطان اندومتر را افزایش دهد. این موارد شامل الگوی نامنظم تخمک‌گذاری، چاقی و دیابت هستند. هورمون درمانی پس از یائسگی، که حاوی استروژن است اما پروژسترون ندارد هم خطر سرطان اندومتر را افزایش می‌دهد.

نوع نادری از تومورهای تخمدان که استروژن ترشح می‌کنند نیز می‌تواند خطر سرطان اندومتر را افزایش دهد.

• قاعدگی زودهنگام

شروع قاعدگی در سنین پایین (قبل از 12 سالگی) یا یائسگی دیرهنگام خطر سرطان اندومتر را افزایش می‌دهد. هرچه تعداد دور‌ه‌های قاعدگی بیشتر باشد، مواجهه رحم با استروژن بیشتر می‌شود.

• یائسگی دیررس
• عدم باروری (ناباروری)

زنانی که هیچگاه باردار نشده‌اند، نسبت به زنانی که حداقل یکبار تجربه بارداری داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای سرطان اندومتر هستند.

• بالا رفتن سن

هرچه سن بالاتر می‌رود، خطر سرطان اندومتر بیشتر می‌شود. اکثر سرطان‌های اندومتر در زنان مسن یائسه رخ می‌دهد.

• چاقی

چاقی خطر سرطان اندومتر را افزایش می‌دهد زیرا چربی اضافی تعادل هورمون های بدن را تغییر می‌دهد.

 

• هورمون‌درمانی برای سرطان پستان

زنانی که به سرطان پستان مبتلا می‌شوند و داروی تاموکسیفن مصرف می‌کنند خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان اندومتر دارند.

• استروژن‌درمانی
• سندرم سرطان کولون (روده بزرگ) موروثی

سرطان کولون غیرپولیپی موروثی (HNPCC) نوعی سندرم است که خطر سرطان کولون و سایر سرطان‌ها از جمله سرطان اندومتر را افزایش می‌دهد. سرطان کولون غیرپولیپی موروثی به خاطر جهش ژنی رخ داده و از والدین به کودکان منتقل می‌شود.

عوارض احتمالی

سرطان اندومتر می‌تواند در بدن گسترش پیدا کند که این امر درمان موفق بیماری را مشکل‌تر می‌سازد. سرطان اندومتر معمولا ریه‌ها را درگیر می‌کند.

تشخیص

معاینات و روش‌هایی که برای تشخیص سرطان اندومتر استفاده می‌شوند، عبارتند از:

• معاینه لگن

در طی معاینه‌ی لگن، پزشک با دقت بخش خارجی اندام تناسلی را معاینه کرده و سپس دو انگشت دست خود را وارد واژن نموده و همزمان با دست دیگر شکم را فشار می‌دهد تا رحم و تخمدان‌ها را احساس کند. وی همچنین ابزاری را برای باز نگه داشتن واژن به منظور معاینه‌ی بهتر، وارد واژن می‌کند تا واژن و سرویکس را از نظر وجود ناهنجاری‌ها بررسی کند.

• استفاده از امواج صوتی برای تصویربرداری از رحم (سونوگرافی)

پزشک ممکن است سونوگرافی از طریق واژن را برای بررسی ضخامت و بافت اندومتریوم و نیز به منظور رد کردن سایر مشکلات، توصیه کند. در این روش، یک ابزار عصا مانند بنام مبدل را وارد واژن می‌کند. این مبدل، از امواج صوتی را برای ایجاد تصاویر ویدیوئی از رحم استفاده می‌کند. این روش به پزشک برای مشاهده‌ی ناهنجاری‌های لایه‌ی پوششی داخل رحم کمک می‌کند.

• استفاده از دوربین مخصوص برای معاینه اندومتریوم

پزشک برای بررسی داخل رحم (هیستروسکوپی) یک لوله باریک، منعطف و نورانی به نام هیستروسکوپ را از واژن و سرویکس عبور داده و وارد رحم می‌کند. دوربین تعبیه شده روی هیستروسکوپ به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل رحم و نیز اندومتریوم را معاینه کند.

• نمونه‌برداری از بافت

برای نمونه‌برداری از سلول‌های داخل رحمی، باید بیوپسی اندومتر انجام دهید. این امر مستلزم برداشت بافت از لایه‌ی پوششی داخل رحم برای بررسی‌های آزمایشگاهی است. بیوپسی اندومتر می‌تواند در مطب پزشک انجام شود و معمولا نیازی به بیهوشی ندارد.

 

• اندازه‌گیری سطح آنتی‌ژن سرطان رحم
• کورتاژ تشخیصی

در صورتی که طی بیوپسی، امکان بیوپسی بافت کافی وجود نداشته باشد و یا نتایج بیوپسی نامشخص باشد، احتمالا انجام روشی به نام کورتاژ تشخیصی لازم است. در این روش، بافت از لایه‌ی پوششی رحم تراشیده شده و برای مشاهده سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در صورت تشخیص سرطان اندومتر، به متخصص سرطان‌های سیستم تولید مثلی زنان (انکولوژیست زنان) ارجاع داده می‌شوید.

مرحله بندی سرطان اندومتر

در صورت تشخیص سرطان، پزشک مرحله پیشرفت سرطان را بررسی می‌کند. تست‌هایی که برای تشخیص سرطان استفاده می‌شوند، عبارتند از تصویربرداری از قفسه سینه با اشعه ایکس، سی تی اسکن، اسکن با استفاده از تابش پوزیترون و آزمایش خون.

تا پیش از انجام عمل جراحی برای درمان، تعیین نهایی مرحله سرطان انجام نمی‌شود.

مراحل سرطان اندومتر عبارتند از:

• مرحله 1 : سرطان تنها در رحم دیده می‌شود.
• مرحله 2 : سرطان هم در رحم و هم در سرویکس (دهانه رحم) دیده می‌شود.
• مرحله 3 : سرطان فراتر از رحم رفته، اما به مثانه و رکتوم نرسیده است. ممکن است غدد لنفاوی ناحیه لگن درگیر شده باشند.
• مرحله 4 : سرطان از ناحیه لگن هم فراتر رفته و می‌تواند بر مثانه، رکتوم و بخش های دورتر بدن تأثیر بگذارد.

درمان

گزینه‌های درمانی سرطان اندومتر، به ویژگی‌های سرطان رحم از جمله مرحله آن، وضعیت عمومی سلامت و نیز تمایلات بیمار بستگی دارد.

 

• جراحی

در اکثر موارد، جراحی برداشتن رحم به مبتلایان به سرطان اندومتر پیشنهاد می‌شود. بیشتر زنان مبتلا، عمل جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) و همچنین برداشتن لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها را انجام می‌دهند. هسترکتومی، بارداری زنان را در آینده غیرممکن می‌سازد. همچنین اگر یائسه نیستید، با برداشتن تخمدان‌ها، یائسگی را تجربه خواهید کرد.

جراح در این عمل، نواحی اطراف رحم را از نظر نشانه‌های پیشرفت سرطان بررسی می‌کند. همچنین جراحی گره های لنفاوی را برای انجام آزمایشات برمی‌دارد. این امر به تعیین مرحله سرطان کمک می‌کند.

• پرتو درمانی

در پرتودرمانی، از پرتوهای پرانرژی از جمله اشعه ایکس، برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است پس از جراحی، پرتو درمانی را برای کاهش خطر بازگشت سرطان توصیه کند. در موارد خاص، پرتو درمانی پیش از عمل جراحی توصیه می‌شود تا تومور را کوچک و برداشتن آن را آسان کند.

اگر وضعیت سلامتی برای عمل جراحی خیلی مناسب نباشد، ممکن است تنها درمان، پرتودرمانی باشد. در زنان مبتلا به سرطان پیشرفته اندومتر، پرتو درمانی به کنترل دردهای مرتبط با سرطان کمک می‌کند.

 

• هورمون‌درمانی

هورمون‌درمانی شامل مصرف داروهایی است که بر سطح هورمون‌های بدن اثر می‌گذارند. در صورت ابتلا به سرطان اندومتر پیشرفته، هورمون‌درمانی می‌تواند یک گزینه مناسب باشد. گزینه‌ها شامل این موارد هستند:

• داروهای افزایش دهنده‌ی میزان پروژسترون در بدن

پروژستین سنتتیک (پروژسترون مصنوعی)، نوعی هورمون پروژسترون است که می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی اندومتر را متوقف کند.

• داروهای کاهش دهنده میزان استروژن در بدن

داروهای هورمونی می‌توانند سطح استروژن بدن را کاهش دهند یا استفاده از استروژن در دسترس بدن را مشکل کنند. سلول‌های سرطانی اندومتر برای رشد خود وابسته به استروژن هستند و در پاسخ به این داروها از بین می‌روند.

 

• شیمی‌درمانی

در شیمی‌درمانی، از مواد شیمیایی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. یک، دو یا چند داروی شیمیایی را به صورت ترکیبی می‌توان دریافت کرد. ممکن است داروهای شیمی‌درمانی را به صورت خوراکی و یا از طریق تزریق دریافت کنید.

شیمی‌درمانی ممکن است به زنانی پیشنهاد شود که سرطان اندومتر پیشرفته یا عود کننده دارند که در بدن آن‌ها گسترش یافته است. این داروها وارد عروق خونی شده و سپس در بدن پخش شده و سلول‌های سرطانی را نابود می‌کنند.