روده‌ی بزرگ، قسمت انتهایی دستگاه گوارش است. این سرطان، چند سانتی‌متر آخر روده بزرگ را مبتلا می‌کند. در اغلب موارد سرطان روده بزرگ به شکل انبوهی از سلول‌های غیرسرطانی به نام پولیپ، آغاز شده و به مرور زمان برخی از این پولیپ‌ها تبدیل به سرطان می‌شوند.

این پولیپ‌ها کوچک هستند، اما در عین حال علائمی در بدن ایجاد می‌کنند. از این رو پزشک آزمایشات غربالگری منظم را توصیه می‌کند تا از بروز سرطان روده بزرگ پیشگیری شود.

گاهی به سرطان روده‌ی بزرگ، سرطان کولورکتال هم گفته می‌شود که ترکیبی از سرطان روده‌ی بزرگ و رکتال (قسمت ابتدایی راست روده) می‌باشد.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های سرطان روده بزرگ عبارتند از:

• تغییر در عادات روده
• خونریزی رکتال یا مشاهده خون در مدفوع
• کم‌خونی بدون دلیل
• ضعف و خستگی بیش از حد
• کاهش وزن بدون دلیل
• بی‌اشتهایی

نشانه‌های همراه با ضایعات رکتوم شامل:

• زور زدن غیرموثر و دردناک هنگام دفع مدفوع
• درد راست روده
• احساس عدم تخلیه کامل بعد از اجابت مزاج
• یبوست و اسهال مزمن
• مدفوع خونی

نشانه‌های همراه با ضایعات سمت راست:

• درد مبهم شکمی
• مدفوع سیاه و قیری

نشانه‌های همراه با ضایعات سمت چپ:

• درد شکم و کرامپ
• مدفوع باریک شده
• یبوست و نفخ

بسیاری از افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ، در مراحل اولیه بیماری هیچگونه علائمی مشاهده نمی‌کنند. زمانی که علائم ظاهر می‌شوند، بسته به اندازه و موقعیت سرطان در روده، متفاوت خواهند بود.

علل شایع

بیشتر اوقات علت سرطان روده مشخص نیست. پزشکان می‌دانند که سرطان روده زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های روده تغییر کنند. سلول‌های سالم رشد کرده و تقسیم می‌شوند تا بدن به طور طبیعی عملکردهای خود را انجام دهد. اما وقتی که یک سلول، آسیب دیده و سرطانی می‌شود، همچنان به تقسیم خود ادامه می‌دهد و نمی‌میرد. این سلول‌های سرطانی می‌توانند به بافت‌های طبیعی اطراف خود حمله کرده و آن‌ها را از بین ببرند. به علاوه سلول‌های سرطانی می‌توانند به بخش‌های دیگر بدن نیز نفوذ کنند.

• رشد سلول‌های پیش سرطانی در روده بزرگ

سلول‌های سرطانی اغلب به شکل انبوهی از سلول‌های پیش سرطانی (پولیپ) در پوشش داخلی روده بزرگ شکل می‌گیرند. پولیپ‌ها ممکن است به شکل قارچ ظاهر شوند یا صاف هستند و دیواره روده را می‌پوشانند. از بین بردن این پولیپ‌ها قبل از تبدیل آن‌ها به سرطان، به نوعی از بروز سرطان پیشگیری می‌کند.

• جهش‌های موروثی ژن که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند

جهش‌های موروثی ژن که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند، از طریق والدین منتقل می‌شوند، اما این ژن‌ها به میزان کمی با سرطان ارتباط پیدا می‌کنند. جهش‌های موروثی ژن‌ها قطعا باعث بروز سرطان نمی‌شوند، اما خطر ابتلا به آن را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند.

عوامل تشدید کننده خطر

عواملی که خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• بالا رفتن سن

اکثر مبتلایان به سرطان روده افراد بالای 50 سال هستند. افراد جوان نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما میزان آن خیلی کم است.

• نژادهای افریقایی – امریکایی

افرادی که دارای نژاد افریقایی – امریکایی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این سرطان می‌باشند.

• سابقه شخصی سرطان کولورکتال یا پولیپ

اگر قبلا سرطان روده‌یا پولیپ های آدنوماتوز داشته‌اید، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ در شما بیشتر است.

• بیماری‌های التهابی روده

بیماری‌های التهابی مزمن در روده، مانند کولیت زخمی یا کولیت السروز و بیماری کرون، خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهند.

• سندرم‌های ارثی

برخی سندرم‌ها که از طریق ژنتیک منتقل می‌شوند، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را در افراد افزایش می‌دهند. این سندرم ها عبارتند از: پولیپ آدنوماتوز خانوادگی و سرطان روده غیرپولیپی که به عنوان سندرم لینچ شناخته می‌شود.

• سابقه خانوادگی سرطان یا پولیپ روده بزرگ

اگر والدین یا یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به این بیماری‌ها باشد، احتمال بروز سرطان روده بزرگ در شما نیز افزایش می‌یابد. اگر مبتلایان به این سرطان روده‌ یا سرطان رکتال در خانواده شما بیش از یک نفر باشد، خطر آن در شما نیز خیلی بیشتر خواهد شد.

• رژیم غذایی دارای فیبر پایین و چربی بالا

سرطان روده بزرگ و رکتال گاهی مربوط به رژیم غذایی نامناسب می‌شود، رژیمی که حاوی فیبر کم و چربی زیاد است. تحقیق در این زمینه دارای نتایج متعددی بوده است. در برخی بررسی‌ها مشخص شده که افرادی که بیشتر گوشت قرمز می‌خورند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند.

• کم‌تحرکی

اگر تحرک کمی دارید، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان روده هستید. داشتن فعالیت‌های جسمی، میزان خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.

• اضافه وزن

افراد چاق بیشتر به سرطان روده بزرگ مبتلا می‌شوند و میزان مرگ و میر در این افراد به خاطر سرطان خیلی بیشتر است.

• سیگار کشیدن

افراد سیگاری در مقایسه با دیگران بیشتر در معرض ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند.

• مصرف الکل

الکل نیز یکی دیگر از عواملی است که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد.

• پرتودرمانی

پرتودرمانی که به سمت شکم و برای درمان دیگر سرطان‌ها انجام می‌شود، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد.

تشخیص

اگر علائم شما نشانگر سرطان روده باشد، پزشک روش‌های تشخیصی متعددی را توصیه خواهد کرد که عبارتند از:

• استفاده از کولونوسکوپ برای بررسی روده و رکتوم

کولونوسکوپی از یک لوله بلند و باریک و قابل انعطاف استفاده می‌کند که به یک سمت آن یک دوربین فیلمبرداری متصل اس و به این طریق کل روده و رکتوم مورد بررسی قرار می‌گیرند. اگر طی این بررسی بخش مشکوکی کشف شود، پزشک می‌تواند از طریق همین لوله ابزاری را وارد بدن کرده و از بافت های بخش مشکوک نمونه‌برداری کند.

• استفاده از سی تی اسکن

کولونوگرافی که کولونوسکوپی مجازی هم نامیده می‌شود، ترکیبی از چندین تصویر برای ایجاد یک تصویر دقیق از داخل روده بزرگ است. اگر شما قادر به تحمل کولونوسکوپی نباشید، پزشک استفاده از این روش را به شما توصیه خواهد کرد.

• سایر روش‌های تشخیصی مانند رادیوگرافی با ماده جاجب و آزمایش مدفوع.

تعیین درجه سرطان

زمانی که سرطان روده تشخیص داده شود، پزشک آزمایشاتی را تجویز خواهد کرد تا شدت این سرطان را بررسی کند. این امر به انتخاب روش درمانی مناسب کمک می‌کند.

آزمایش‌های درجه‌بندی بیماری، عبارتند از انجام سی تی اسکن از شکم و قفسه سینه. در بسیاری از موارد درجه‌ی سرطان تا پس از جراحی سرطان روده تعیین نمی‌شود.

درجه‌بندی این سرطان به صورت زیر انجام می‌شود.

• درجه 1

ضایعات سطحی که غدد لنفاوی ناحیه را درگیر نمی‌کنند.

• درجه 2

تومورهایی که به عضله مخاطی نفود می‌کنند ولی به غدد لنفاوی انتشار نیافته‌اند.

• درجه 3

سرطان برروی غدد لنفاوی مجاور تأثیر گذاشته، اما هنوز دیگر بخش‌های بدن را تحت تأثیر قرار نداده است.

• درجه 4

سرطان در بخش‌های دیگری از بدن، مانند کبد یا ریه پخش شده است.

درمان

روش‌های درمانی برای این بیماری، به درجه سرطان بستگی دارد. سه گزینه درمانی اولیه عبارتند از جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی.

• جراحی برای مراحل اولیه سرطان روده

اگر تومور سرطانی واقع در پولیپ کوچک و در مراحل اولیه باشد، پزشک قادر خواهد بود طی انجام یک کولونوسکوپی آن را به طور کامل از بردارد. پولیپ‌های بزرگ تر از طریق برداشتن مخاط آندوسکوپی حذف می‌شوند. اگر متخصص آسیب شناسی و پزشک تشخیص دهند که سرطان به طور کامل از بین رفته، نیازی به درمان‌های اضافه نخواهد بود.

پولیپ‌هایی که در یک کولونوسکوپی برداشته نمی‌شوند، با استفاده از جراحی لاپاروسکوپی حذف خواهند شد. در این فرایند جراح کار خود را از طریق چندین برش کوچک روی دیواره شکم انجام می‌دهد که از طریق این برش‌ها ابزار و دوربین‌هایی را وارد بدن می‌کند. از این طریق جراح می‌تواند از غدد لنفاوی ناحیه سرطانی نیز نمونه‌برداری کرده و روی آن‌ها بررسی انجام دهد.

• جراحی برای حالت پیشرفته سرطان روده

اگر سرطان خیلی پیشرفت کرده یا سلامتی جسمی شما خیلی ضعیف باشد، جراح سعی در برطرف ساختن انسداد روده ‌یا دیگر شرایط می‌کند تا علائم بیماری را بهبود بخشد. این جراحی برای درمان سرطان انجام نمی‌شود، بلکه برای بهبود برخی شرایط، مانند خونریزی و درد به کار می رود.

در برخی موارد خاص که سرطان فقط به کبد منتشر شده و شرایط جسمی دیگر بیمار خوب باشد، پزشک جراحی و حذف ضایعه سرطانی را از کبد، توصیه خواهد کرد. شیمی‌درمانی نیز قبل یا بعد از این جراحی ممکن است انجام شود. این روش درمان به بهبود فرد کمک می‌کند.

• شیمی‌درمانی

در شیمی‌درمانی از دارو برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. شیمی‌درمانی برای روده بزرگ معمولا پس از جراحی و در صورت انتشار سلول‌های سرطانی به غدد لنفاوی، انجام می‌شود. روش شیمی‌درمانی خطر انتشار سلول‌های سرطانی را کاهش می‌دهد.

به علاوه شیمی‌درمانی علائم مربوط به انتشار سرطان به دیگر بخش‌های بدن را بهبود می بخشد. این روش گاهی قبل از عمل، برای کوچک کردن سرطان انجام می‌شود. در افراد مبتلا به سرطان روده، شیمی‌درمانی معمولا با پرتودرمانی همراه است.

• پرتودرمانی

پرتودرمانی از منابع قوی انرژی مانند اشعه ایکس، استفاده می‌کند و سلول‌های سرطانی را که ممکن است پس از جراحی باقی‌مانده باشند، از بین می برد. یا برای کوچک کردن تومورها قبل از جراحی استفاده می‌شود تا تومورها به راحتی حذف شوند، یا برای بهبود علائم سرطان روده و سرطان رکتال استفاده می‌شود.

پرتودرمانی به ندرت در مراحل اولیه درمان استفاده می‌شود، اما یک روش معمول برای درمان سرطان رکتال است. به ویژه اگر سرطان به دیواره مقعد نفوذ کرده باشد یا در غدد لنفاوی پخش شده باشد. پرتودرمانی معمولا همراه با شیمی‌درمانی انجام می‌شود و هدف آن کاهش خطر بازگشت سرطان در منطقه شروع آن می‌باشد.

• درمان هدفمند

برخی داروها بخش‌های خاصی را که باعث رشد سلول‌های سرطانی می‌شوند، هدف قرار می دهند. این داروها یا با شیمی‌درمانی مصرف می‌شوند و یا به تنهایی و برای افرادی که مبتلا به سرطان روده پیشرفته هستند، تجویز می‌شوند.

داروهای نام برده برای برخی بیماران موثر است، در حالی که بر روی برخی دیگر تأثیری ندارد.