سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلول‌­های دهانه رحم رخ می‌دهد(قسمت پایین رحم که به واژن متصل می‌شوند).

گونه های مختلفی از ویروس پاپیلومای انسانی (اچ‌پی‌وی نوعی عفونت مقاربتی)، نقش مهمی در ایجاد سرطان دهانه رحم ایجاد می‌کنند.

به هنگام قرار گرفتن در معرض ویروس اچ‌پی‌وی (HPV)، سیستم ایمنی بدن زنان به طور معمول مانع از آسیب رسیدن به این ویروس می‌شود. اگرچه در گروه کوچکی از زنان، این ویروس برای سال‌ها زنده می‌ماند، همکاری در این فرآیند باعث می‌شود، برخی از سلول‌های روی سطح دهانه رحم به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند.

علائم و نشانه‌ها

سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه به طور کلی هیچ علامت یا نشانه‌ای ندارد.

علائم و نشانه‌های سرطان دهانه رحم در مراحل پیشرفته‌تر عبارتند از :

• خونریزی واژینال پس از رابطه جنسی، بین دوره قاعدگی یا پس از یائسگی
• ترشحات خونی و آبکی واژن همراه با بوی ناخوشایند
• درد لگن و یا درد در هنگام رابطه جنسی

علل شایع

سرطان دهانه رحم زمانی آغاز می‌شود که سلول‌های سالم دچار تغییر ژنتیکی(جهش) شده و باعث می‌شود این سلول‌ها به سلول‌های غیرطبیعی تبدیل شوند.

سلول‌های سالم رشد می‌کنند، افزایش می‌یابند و در یک زمان مشخص می‌میرند. سلول‌های سرطانی رشد می‌کنند و از کنترل خارج می‌شوند و نمی‌میرند.

هنوز مشخص نیست که چه چیزی باعث سرطان دهانه رحم می‌شود، اما ویروس اچ‌پی‌وی( HPV) نقش مؤثری در بروز این عارضه دارد. ویروس اچ‌پی‌وی(HPV) بسیار شایع است و بسیاری از زنان با این ویروس هرگز دچار سرطان دهانه رحم نمی‌شوند. سلول‌های غیرطبیعی جمع شده توده‌ای را تشکیل می‌دهند. سلول‌های سرطانی به بافت‌های اطراف نفوذ می‌کنند و می‌توانند از تومور جدا شوند تا در سایر نقاط بدن گسترش پیدا کنند(متاستاز).

دانستن نوع سرطان دهانه رحم، به دانستن پیش آگهی و نحوه درمان کمک می‌کند. انواع اصلی سرطان دهانه رحم عبارتند از:

• سرطان سلولی فلسی

این نوع از سرطان دهانه رحم در سلول‌های نازک و صاف (سلول‌های سنگفرشی) پوشش قسمت بیرونی دهانه رحم ایجاد می‌شود. بیش‌تر سرطان‌های دهانه رحم، سرطان سلول سنگفرشی است.

• آدنوکارسینوم

این نوع از سرطان دهانه رحم در سلول‌های غده‌ای ستونی شکل که در خط کانال دهانه رحم قرار دارند آغاز می‌شود.

گاهی اوقات هر دو نوع سلول در سرطان دهانه رحم (سرویکس) دخیل هستند. به ندرت، سرطان در سلول‌های دیگر رحم رخ می‌دهد.

عوامل تشدید خطر

عوامل تشدید کننده برای سرطان دهانه رحم عبارتند از:

• شرکای جنسی

هر چه تعداد شرکای جنسی بیش‌تر باشد، شانس ابتلا به اچ‌پی‌وی HPV)) بیش‌تر است.

• فعالیت‌های جنسی در سنین پایین

داشتن رابطه جنسی در سنین پایین خطر ابتلا به اچ‌پی‌وی ( HPV) را افزایش می‌دهد.

• عفونت های جنسی

داشتن دیگر بیماری‌های منتقله جنسی مانند کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و ایدز خطر ابتلا به اچ‌پی‌وی (HPV)  را افزایش می‌دهد.

• سیستم ایمنی ضعیف

احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم با سیستم ایمنی ضعیف بدن بیش‌تر است.

• استعمال دخانیات

سیگار کشیدن با سرطان دهانه رحم مرتبط است.

پیشگیری

برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم:

• واکسیناسیون در برابر اچ‌پی‌وی HPV))

می‌توان این واکسیناسیون را برای دختران و زنان 9 تا 26 سال انجام داد. واکسن ، مؤثرترین روش برای پیشگیری قبل از انجام هرگونه فعالیت جنسی برای اولین بار در دختران محسوب می‌شود.

• انجام آزمایش پاپ اسمیر

آزمایش پاپ اسمیر می‌تواند شرایط پیش سرطانی دهانه رحم را شناسایی کند، به طوری که می‌توان سرطان دهانه رحم را تحت کنترل و یا تحت درمان قرار داد. اغلب این آزمایش در سن 21 سالگی شروع می‌شود و هرچند سال یک‌بار باید آن را تکرار کرد.

• رابطه جنسی محافظت شده

استفاده از کاندوم، محدود کردن شرکای جنسی و به تأخیر انداختن رابطه جنسی ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد.

تشخیص

تشخیص زود هنگام سرطان دهانه رحم موفقیت بیش‌تری را برای درمان به همراه دارد. اکثر رهنمودها نشان دهنده این مطلب می‌باشد که غربالگری در سن 21 سالگی می‌تواند سرطان دهانه رحم و تغییرات پیش سرطانی را نشان دهد.

آزمایش غربالگری عبارتند از:

• آزمایش پاپ اسمیر

در جریان آزمایش پاپ اسمیر، پزشک نمونه کوچکی از سلول‌های سطحی دهانه رحم را برمی‌دارد و برای آزمایش و بررسی تغییرات سلولی، آن‌ها را مورد آزمایش قرار می‌دهد. آزمایش پاپ اسمیر می‌تواند سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم را نشان دهد.

• آزمایش ویروس پاپیلوم انسانی (HPV)

یک روش آزمایشگاهی که از آن برای وارسی ماده ژنتیکی(DNA) در مورد انواع خاصی از عفونت اچ‌پی‌وی‌( HPV) استفاده می‌شود. از دهانه رحم سلول‌هایی را جمع‌آوری می‌کنند تا مشخص شود آیا نوعی از ویروس پاپیلوم انسانی مرتبط با سرطان دهانه رحم باعث ایجاد عفونت شده است. امکان دارد این آزمایش در صورتی انجام شود که نتایج آزمایش پاپ اسمیر نشانگر حضور سلول‌های غیرطبیعی خاصی در دهانه رحم باشد.

اگر پزشک مشکوک به سرطان دهانه رحم شود، به احتمال زیاد یک معاینه کامل از دهانه رحم انجام می‌دهد. برای بررسی سلول‌های غیر طبیعی از ابزار ویژه‌ای به نام کولپوسکوپ استفاده می‌شود.

در حین معاینه کولپوسکوپیک، پزشک به احتمال زیاد نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم (بیوپسی) را برای آزمایش‌های بیش‌تر برمی‌دارد. برای برداشتن بافت رحم، پزشک ممکن است از ابزارهای زیر استفاده کند:

• پانچ بیوپسی( نمونه برداری)

که شامل استفاده از یک ابزارنوک تیز برای خارج کردن نمونه‌های کوچک از بافت دهانه رحم می‌شود.

• کورتاژ درون دهانه رحم

با استفاده از ابزار کوچک، قاشقی شکل و یا یک قلم موی نازک نمونه‌ای از بافت دهانه رحم برداشته می‌شود.

اگر پزشک تعیین کند که مبتلا به سرطان دهانه رحم شده‌اید، ممکن است آزمایش‌های بیش‌تری برای تعیین میزان سرطان انجام دهد. تعیین مرحله سرطان نیز عامل کلیدی در تصمیم‌گیری برای درمان هرچه سریع‌تر این بیماری است.

این آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش‌های تصویربرداری

آزمایش‌هایی مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن، ام‌آرآی (MRI) و تومورگرافی گسیل پوزیترون (PET) به پزشک در تعیین این که آیا سرطان فراتر از دهانه رحم گسترش یافته است یا نه کمک می‌کند.

• معاینه بالینی مثانه و راست روده

پزشک ممکن است از ابزار خاصی برای معاینه مثانه و راست روده استفاده کند.

درمان

درمان برای سرطان دهانه رحم بستگی به چندین عامل دارد مانند مرحله سرطان و مشکلات بهداشتی، جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی یا ترکیبی از این سه مورد که ممکن است برای درمان استفاده شود.

عمل جراحی

سرطان دهان رحم که در مراحل اولیه باشد، معمولاً با جراحی و برادشتن رحم (هیسترکتومی) درمان می‌شود. هیسترکتومی (عمل خارج کردن رحم) می‌تواند سرطان دهانه رحمی که در مراحل اولیه باشد را درمان و یا از عود مجدد آن جلوگیری کند. اما برداشتن رحم باردارشدن را غیرممکن می‌سازد.

پزشک ممکن است روش‌های زیر را توصیه کند:

• هیسترکتومی ساده

دهانه رحم و رحم همراه با سرطان برداشته می‌شود. هیسترکتومی ساده معمولاً تنها گزینه‌ی درمان در مراحل اولیه سرطان دهانه رحم است.

• هیسترکتومی رادیکال

دهانه رحم، رحم، بخشی از گره واژن و غدد لنفاوی همراه با سرطان برداشته می‌شود.

جراحی با حداقل تهاجم از دیگر گزینه‌های درمانی برای سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه محسوب می‌شود.

پرتو درمانی

با استفاده از پرتوهای پرقدرت، مانند اشعه ایکس یا پروتون، برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتو درمانی ممکن است به تنهایی یا همراه با شیمی درمانی قبل از عمل جراحی برای کوچک کردن تومور و یا بعد از عمل جراحی برای کشتن سلول‌های سرطانی باقی مانده استفاده شود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی با استفاده از دارو انجام می‌گیرد تا سرطان را در هرجایی از بدن از بین ببرد. زمانی که سرطان دهانه رحم به دیگر اعضای بدن پراکنده شود، شیمی درمانی یکی از گزینه‌های اصلی برای درمان خواهد بود. بسته به نوع و میزان تجویز دارو ممکن است این روش شامل عوارضی چون خستگی، کبودی، ریزش مو، تهوع ، استفراغ و از دست دادن اشتها باشد.

مراقبت‌های پیشگیرانه

بعد از تکمیل درمان، پزشک انجام معاینات منظم را توصیه می‌کند.

مراقبت‌های حمایتی (تسکینی)

مراقبت‌های تسکینی، مراقبت‌های تخصصی هستند که تمرکزشان بیش‌تر در تسکین درد و سایر علائم بیماری‌های جدی است. متخصصان مراقبت‌های تسکینی با شما، خانواده و دیگر پزشکان برای ارائه پشتیبانی و تکمیل مراقبت مداوم کار می‌کنند.

هنگامی که مراقبت تسکینی همراه با دیگر درمان‌های مناسب استفاده شود، ممکن است افراد مبتلا به سرطان احساس بهتر و زندگی طولانی‌تری داشته باشند.

مراقبت‌های تسکینی توسط تیم پزشکان، پرستاران و سایر متخصصان به خصوص افراد آموزش دیده انجام می‌شود. هدف تیم مراقبت تسکینی، بهبود کیفیت زندگی برای افراد مبتلا به سرطان و خانواده‌های آن‌ها است. این شکل از مراقبت‌ها در کنار تغذیه درمانی و یا دیگر درمان‌ها استفاده می‌شود.