مدیریت بیماری
سرطان مقعد
سرطان مقعد یکی از انواع سرطان‌های غیرشایع است که در کانال مقعد رخ می‌دهد. این کانال یک لوله‌ی کوتاه در انتهای راست روده (رکتوم) و محلی است که مدفوع را از بدن خارج می‌کند.
سرطان مقعد می‌تواند باعث علائم و نشانه‌هایی مثل خونریزی و درد مقعد شود. اکثر افراد مبتلا به این بیماری، می‌تواند با ترکیب شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، درمان شوند. اگرچه ترکیب این درمآن‌ها، شانس بهبودی را افزایش می‌دهد، ولی خطرات و عوارض جانبی را هم افزایش می‌دهد.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های سرطان مقعد عبارتند از:
- خونریزی از مقعد یا راست روده (رکتوم)
- درد در ناحیه‌ی مقعد
- وجود یک توده در کانال مقعد
- خارش مقعد
علل شایع
سرطان مقعد، زمانی رخ می‌دهد که یک جهش ژنی باعث تبدیل سلول‌های سالم و طبیعی، به سلول‌های غیرطبیعی می‌شود. سلول‌های سالم با رعایت تناسب رشد می‌کنند و تکثیر می‌شوند و در نهایت در زمان معین، از بین می روند.
سلول‌های غیرطبیعی، بیش از حد به تکثیر ادامه می‌دهند و از بین نمی‌روند. در نتیجه تجمع این سلول‌ها باعث ایجاد توده (تومور) می‌شود. سلول‌های سرطانی به بافت‌های اطراف خود گسترش می‌یابند و سرتاسر بدن را در بر‌می‌گیرند (متاستاز).
عوامل تشدید کننده خطر
عوامل متعددی باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان مقعد می‌شوند، از جمله:
- افزایش سن
سرطان مقعد بیشتر در سنین 50 به بالا رخ می‌دهد.
- تعدد شرکای جنسی
افرادی که شرکای جنسی متعددی در طول زندگی خود دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان مقعد قرار دارند.
- رابطه‌ی جنسی از مقعد
احتمال ابتلا به سرطان مقعد در کسانی که از طریق مقعد رابطه ی جنسی داشته‌اند، بیشتر است.
- سیگار کشیدن
دود سیگار، خطر ابتلا به سرطان مقعد را افزایش می‌دهد.
- سابقه‌ی سرطان
افرادی که در گذشته دچار سرطان دهانه‌ی رحم، یا سرطان واژن شده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان مقعد قرار دارند.
- ویروس منتقله از راه جنسی
این ویروس، خطر ابتلا به سرطان‌های متعددی از جمله سرطان مقعد و سرطان دهانه‌ی رحم را افزایش می‌دهد.
- داروها و بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند
افرادی که از داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، همانند کسانی که عضو پیوندی دریافت کرده‌اند، ممکن است در خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان مقعد قرار داشته باشند.
همچنین بیماری ایدز با سرکوب سیستم ایمنی بدن، فرد را در خطر ابتلا به سرطان مقعد قرار می‌دهد.
عوارض احتمالی
سرطان مقعد به ندرت به نقاط دیگر بدن گسترش پیدا می‌کند. تنها درصد کمی از تومورهای سرطانی، به سایر بدن سرایت می‌کنند، اما همین درصد کم، به سختی قابل درمان‌اند. شایع‌ترین ارگان‌هایی که سرطان مقعد به آن‌ها سرایت می‌کند، عبارتند از کبد و ریه‌ها.
تشخیص
آزمایشات و روش‌های تشخیصی مورد استفاده برای تشخیص سرطان مقعد عبارتند از:
- معاینه ی کانال مقعدی و راست روده
در طول معاینه، پزشک انگشت خود که با دستکش آن را پوشانده و چرب کرده است را وارد رکتوم (راست روده) می‌کند و سپس اختلالاتی از جمله رشد توده را مورد بررسی قرار می‌دهد.
- مشاهده‌ی کانال مقعدی و رکتوم
پزشک با استفاده از یک لوله‌ی کوتاه و نورانی (کولونوسکوپ) کانال مقعد و رکتوم را مشاهده و بررسی می‌کند.
- سونوگرافی از کانال مقعدی
به منظور گرفتن تصویر از کانال مقعدی، پزشک یک وسیله‌ی مخصوص مشابه دماسنج را وارد کانال مقعد و راست روده می‌کند. سپس این وسیله از خود امواج صوتی پرقدرتی (امواج فراصوت) را منتشر می‌کند که تصاویری از بافت‌ها و ارگان‌های مورد نظر تهیه می‌کند. پزشک با استفاده از این تصاویر، اختلالات را مشاهده می‌کند.
- نمونه‌برداری از بافت
اگر پزشک به هرگونه اختلالی در طول معاینات خود پی برد، نمونه‌ای از بافت را خارج کرده (بیوپسی) و برای مطالعات بیشتر به آزمایشگاه می‌فرستد تا احتمال وجود سلول‌های سرطانی بررسی شود.
درمان
نوع درمان مورد استفاده در سرطان مقعد، بستگی به مرحله‌ی پیشرفت سرطان، وضعیت سلامت عمومی و عوامل دیگر، بستگی دارد.
گزینه‌های موجود برای درمان سرطان مقعد عبارتند از:
- شیمی‌درمانی
در این روش، داروهایی به صورت خوراکی یا تزریقی به فرد بیمار داده می‌شود. این مواد شیمیایی در بدن جاری می‌شوند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند.
- پرتودرمانی
در پرتودرمانی با استفاده از امواج پرقدرتی مثل اشعه‌ی ایکس، اقدام به از بین بردن سلول‌های سرطانی می‌شود. در طول پرتودرمانی، شما برروی یک تخت میز قرار دارید و دستگاه بزرگی در حوالی شما به حرکت در می‌آید و اشعه ها را به نقاط خاصی از بدن شما می‌تاباند.
پرتودرمانی ممکن است به بافت‌های سامل نزدیک هدف هم آسیب برساند و باعث عوارضی از جمله قرمزی پوست و زخم در اطراف مقعد شود.
شما معمولا حدود 5 تا 6 هفته تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرید و در طول هفته‌های اول و پنجم، شیمی‌درمانی هم اعمال می‌شود. پزشک برنامه‌ی درمانی شما را براساس خصوصیات سرطان و وضعیت سلامت عمومی شما طرح‌ریزی می‌کند.
اگرچه ترکیب شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، تأثیرات درمانی را افزایش می‌دهد، اما احتمال ایجاد عوارض جانبی را هم بیشتر می‌کند.
- جراحی
پزشکان معمولا از روش‌های متفاوتی برای خارج کردن قسمت سرطانی مقعد استفاده می‌کنند از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
- جراحی خارج کردن سرطان در مراحل اولیه
سرطان‌های خیلی کوچک ممکن است با استفاده از جراحی خارج شوند. در طول این عمل، جراح تومور و بخش کوچکی از بافت سالم اطراف آن را خارج می‌کند.
از آنجا که تومور کوچک است و سرطان در مراحل اولیه‌ی خود می‌باشد، گاهی می‌توان بدون آسیب رساندن به عضلات اسفنکتر (دریچه) مقعد هم بافت سرطانی را خارج کرد.
بسته به وضعیت سرطان، پزشک ممکن است شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی را هم بعد از جراحی سفارش کند.
-
- جراحی در مراحل پیشرفته سرطان که به دیگر درمان‌ها هم پاسخ نمی‌دهد
اگر سرطان به شیمی‌درمانی و پرتودرمانی پاسخ ندهد و یا اگر خیلی پیشرفت کرده باشد، پزشک ممکن است جراحی وسیع‌تری را توصیه کند.
در این روش، جراح کانال مقعد، راست روده (رکتوم) و بخشی از روده را خارج می‌کند. جراح سپس باقیمانده‌ی بخش‌های روده را به یک دروازه (استوما) در شکم متصل می‌کند تا مواد زائد از بدن خارج شده و در کیسه‌ی کلوستومی جمع شوند.
