لوزالمعده حدود 15 سانتی‌متر طول دارد و چیزی شبیه یک گلابی است. لوزالمعده جهت فراوری قند حاصل از مواد غذایی مصرفی، هورمون‌هایی از حمله انسولین ترشح می‌کند. همچنین آنزیم‌های گوارشی جهت کمک به هضم غذا در بدن تولید می‌کند.

سرطان لوزالمعده (پانکراس) از بافت‌های داخل لوزالمعده آغاز می‌گردد. لوزالمعده، اندامی نهفته در داخل شکم است که به صورت افقی در پشت قسمت تحتانی معده قرار دارد. لوزالمعده آنزیم‌هایی را تولید می‌کند که به هضم غذا کمک کرده و هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که سوخت و ساز قند را تنظیم می‌کند.

سرطان لوزالمعده اغلب با یک پیش‌بینی ضعیف همراه است. به طور معمول، سرطان لوزالمعده به سرعت گسترش می‌یابد و به ندرت در مراحل اولیه شناسایی می‌شود. به همین دلیل مهم، این بیماری یکی از علل اصلی مرگ ناشی از سرطان شناخته می‌شود. ممکن است علائم و نشانه‎‌های این بیماری تا بروز سرطان لوزالمعده پیشرفته تظاهر نکند و جراحی حذف لوزالمعده نیز میسر نشود.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های سرطان لوزالمعده اغلب تا زمانی که بیماری پیشرفت نکند، بروز نمی‌یابد. در صورت بروز، علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

• درد در قسمت فوقانی شکم که ممکن است تا کمر بپیچد.
• زرد شدن پوست و سفید شدن چشم (یرقان)

• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• کیسه صفرا قابل لمس
• بزرگی کبد
• درد شکمی
• کاهش وزن با یا بدون زردی
• تشدید درد با خوردن یا به پشت خوابیدن
• روشن شدن رنگ مدفوع
• شروع دیابت
• خارش با افزایش بیلی روبین

علل شایع

علل ابتلا به سرطان لوزالمعده مشخص نمی‌باشد.

چگونگی شکل گرفتن سرطان لوزالمعده

سرطان لوزالمعده زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های لوزالمعده در دی ان اِ (DNA) خود جهش یابند. این جهش سبب می‌شود سلول‌ها به طور کنترل نشده‌ای رشد کنند و حتی پس از مرگ سلول های طبیعی به حیات خود ادامه می‌دهند. این تجمع سلولی، یک تومور را تشکیل می دهد.

در اغلب موارد، سرطان لوزالمعده از سلول های مجاری لوزالمعده آغاز می‌شود. این نوع سرطان لوزالمعده، آدنوکارسینوم لوزالمعده یا سرطان لوزالمعده برون‌ریز نامیده می‌شود.

به ندرت سرطان در سلول‌های تولیدکننده هورمون لوزالمعده تشکیل می‌شود. اما در صورت بروز چنین وضعیتی، این نوع سرطان، سرطان سلول‌های جزیره ای یا سرطان غدد درون ریز لوزالمعده نامیده می‌شود.

عوامل تشدید کننده خطر

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش دهند، عبارتند از:

• سن
• مصرف زیاد چربی با گوشت
• افزایش بیش از حد وزن

• التهاب مزمن لوزالمعده (پانکراتیت)
• دیابت
• سابقه خانوادگی ابتلا به بعضی سندرم‌های ژنتیکی
• سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان لوزالمعده
• کشیدن سیگار

عوارض احتمالی

پیشرفت سرطان لوزالمعده می‌تواند سبب بروز عوارض زیر شود:

• زردی: سرطان لوزالمعده با مسدود کردن مجاری صفراوی کبد می‌تواند سبب بروز زردی شود که علائم آن شامل زرد شدن رنگ پوست و چشم‌ها، تیره شدن ادرار و مدفوع کم‌رنگ است. پزشک ممکن است با قرار دادن یک لوله (استنت) پلاستیکی یا فلزی در مجرای صفراوی اقدام به باز کردن این مجاری نماید. در برخی موارد ممکن است یک بای پس به منظور ایجاد یک مسیر جدید برای جریان صفرا از کبد به روده مورد نیاز باشد.

• درد: تومور در حال رشد می‌تواند با ایجاد فشار بر روی اعصاب شکم سبب بروز درد شود. داروهای ضددرد می‌توانند به بهبود درد کمک کنند. پرتودرمانی می‌تواند سبب توقف رشد تومور و بهبود درد به طور موقت شود. در موارد شدید، پزشک ممکن است اقدام به تزریق الکل به داخل اعصاب کنترل‌کننده درد در ناحیه شکم (مسدود کردن شبکه سلیاک) نماید. این روش از ارسال سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری می‌کند.
• انسداد روده: در صورتی که سرطان لوزالمعده به داخل روده کوچک گسترش یابد یا بر روی روده کوچک فشار آورد می‌تواند از انتقال غذاهای هضم شده از معده به داخل روده جلوگیری کند. پزشک ممکن با قرار دادن یک لوله (استنت) در روده کوچک اقدام به باز کردن روده کند. همچنین ممکن است جراحی بای پس به منظور اتصال معده به قسمت‌های پایین‌تر روده که توسط سرطان مسدود نشده‌اند، لازم باشد.
• کاهش وزن: عوامل مختلفی ممکن است در افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده سبب کاهش وزن شوند. سرطان به خودی خود می تواند سبب کاهش وزن شود. تهوع و استفراغ ناشی از درمان سرطان یا فشار تومور بر روی معده می‌تواند غذا خوردن را با مشکل روبه رو سازد. همچنین ممکن است به علت عدم کفایت لوزالمعده در تولید کافی آنزیم‌های گوارشی، توانایی بدن جهت هضم کافی مواد مغذی کاهش یابد.                                                         استفاده از مکمل آنزیم های لوزالمعده به منظور کمک به هضم مواد غذایی توصیه می‌شود. سعی کنید با افزودن کالری اضافه به رژیم غذایی وزن خود را ثابت نگه دارید.

تشخیص

در صورتی که شما مشکوک به سرطان لوزالمعده باشید ممکن است نیاز به انجام یک یا تعداد بیشتری از آزمایشات ذیل به منظور تشخیص دقیق بیماری داشته باشید:

• روش‌های تصویربرداری: روش‌های تصویربرداری که برای تشخیص سرطان لوزالمعده به کار می‌روند عبارتند از: سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی.
• سونوگرافی اندوسکوپیک: در این روش از داخل شکم و با استفاده از یک دستگاه اولتراسوند تصاویری از لوزالمعده به دست می‌آید. دستگاه اولتراسوند از طریق یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر (اندوسکوپ) وارد مری و سپس معده می‌شود. همچنین از طریق این روش می‌توان از سلول‌ها نمونه‌برداری (بیوپسی) کرد.
• کلانژیوگرافی: در این روش از ماده حاجب (ماده رنگی) جهت مشخص کردن مجاری صفراوی استفاده می‌شود. در این روش اندوسکوپ وارد معده و سپس قسمت بالایی روده کوچک می‌شود. سپس یک ماده حاجب به داخل مجاری لوزالمعده و صفرا تزریق می‌شود. سپس اشعه X به مجاری تابانده می‌شود.
• نمونه‌برداری از بافت (بیوپسی): در طی فرآیند بیوپسی نمونه کوچکی از بافت لوزالمعده خارج شده و در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.

بیوپسی می‌تواند با وارد کردن یک سوزن از طریق پوست به داخل لوزالمعده یا از طریق سونوگرافی اندوسکوپیک انجام شود.

تعیین مراحل سرطان لوزالمعده

بعد از تشخیص سرطان لوزالمعده، پزشک مرحله (وسعت) سرطان را تعیین می‌کند. تعیین مرحله سرطان نشان می‌دهد که چه زمانی برای شما وجود دارد. اقداماتی که پزشک به منظور تشخیص مرحله سرطان انجام می‌دهد عبارتند از:

• استفاده از لاپاروسکوپی: پزشک اقدام به مشاهده لوزالمعده و بافت‌های اطراف آن می‌کند.
• روش‌های تصویر برداری: مانند سی تی اسکن و ام آر آی.
• آزمایش خون: خون شما ممکن است از نظر وجود پروتئین‌های خاص (مارکرهای تومور) بررسی شود. اما این آزمایش همیشه قابل اعتماد نیست. برخی از پزشکان سطوح این مارکر را قبل، در طول و بعد از درمان اندازه‌گیری می‌نمایند.

مراحل سرطان لوزالمعده

پزشک با استفاده از اطلاعات به دست آمده از آزمایشات مختلف مرحله سرطان لوزالمعده را مشخص می‌کند. مراحل سرطان لوزالمعده عبارتند از:

• مرحله I: سرطان به لوزالمعده محدود می‌شود.
• مرحله II: سرطان بافت‌ها و اندام‌های نزدیک لوزالمعده گسترش یافته و ممکن است به غدد لنفاوی نیز گسترش یافته باشد.
• مرحله III: سرطان به رگ های خونی بزرگ در اطراف لوزالمعده گسترش یافته و ممکن است به غدد لنفاوی نیز گسترش یافته باشد.
• مرحله IV: سرطان به اندام‌های دورتر مانند کبد، ریه‌ها و صفاق گسترش یافته است.

درمان

درمان سرطان لوزالمعده بسته به مرحله و محل تشکیل سرطان و همچنین سن، سلامت عمومی و ترجیحات فردی بیمار متفاوت است. هدف اولیه درمان سرطان لوزالمعده، از بین بردن سرطان در زمان به موقع است. در شرایطی که چاره‌ای نباشد، تمرکز بر روی جلوگیری از پیشروی سرطان لوزالمعده و آسیب‌های آن است.

هنگامی که سرطان لوزالمعده پیشرفته می‌شود و درمان آن مثمر فایده نمی‌باشد، پزشک تنها سعی می‌کند علائم بیماری را تسکین دهد تا بیمار تا حد امکان آسوده باشد.

• جراحی

یکی از گزینه‌های درمان سرطان لوزالمعده، جراحی است. اما جراحی تنها در صورتی امکان‌پذیر است که سرطان به لوزالمعده محدود شده باشد. اعمال جراحی در افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده به شرح زیر می‌باشد:

• • جراحی تومور در سر لوزالمعده: اگر سرطان لوزالمعده در سر لوزالمعده وجود داشته باشد، ممکن است جراحی ویپل انجام شود. در این روش سر لوزالمعده و قسمتی از روده کوچک (دئودنوم)، کیسه صفرا و قسمتی از مجاری صفراوی برداشته می‌شوند. همچنین ممکن است قسمتی از معده نیز برداشته شود. جراح قسمت‌های باقی‌مانده لوزالمعده، معده و روده را به هم متصل می‌کند تا امکان هضم غذا وجود داشته باشد. جراحی ویپل خطر ابتلا به عفونت و خونریزی را به دنبال دارد. در صورتی که بعد از جراحی معده به سختی تخلیه شود، برخی افراد تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند. شما بعد جراحی ویپل چند رود در بیمارستان بستری شده و سپس باید چند هفته در منزل استراحت کنید.
  • جراحی تومور در دم و تنه لوزالمعده: جراحی برای حدف دم و بخش کوچکی از تنه لوزالمعده، پانکرانکتومی دیستال نامیده می‌شود. جراح ممکن است طحال را نیز بردارد. عوارض جانبی شامل خونریزی و عفونت است.

• پرتو درمانی

پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه X برا تخریب سلول های سرطانی استفاده می‌کند. شما ممکن است قبل یا بعد از جراحی سرطان تحت پرتو درمانی و شیمی درمانی قرار بگیرید.

در پرتو درمانی ماشینی در اطراف شما حرکت کرده و پرتوها به نقاط خاصی از بدن شما تابانده می‌شوند. در مراکز تخصصی، پرتودرمانی ممکن است در حین عمل جراحی انجام شود.

• شیمی درمانی

در شیمی درمانی داروهایی جهت از بین بردن سلول های سرطانی به کار می روند. این داروها از طریق ورید تزریق می شوند و یا خوراکی هستند. شما ممکن است یک داروی شیمی درمانی یا ترکیبی از چندین دارو را دریافت نمایید.

شیمی درمانی می تواند همراه با پرتو درمانی انجام شود. شیمی درمانی معمولا برای درمان سرطانی که به خارج از لوزالمعده (اندام های نزدیک لوزالمعده) گسترش یافته استفاده می شود. ترکیب شیمی درمانی و پرتو درمانی ممکن است بعد از جراحی و به منظور جلوگیری از عود سرطان لوزالمعده به کار رود.

در افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده پیشرفته، شیمی درمانی به تنهایی و یا به همراه دارو درمانی هدفمند مورد استفاده قرار می گیرد.

• درمان هدفمند (تارگت‌تراپی)

در درمان هدفمند، داروها مانع رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی می‌شوند. معمولا در افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده پیشرفته این دارو همراه با شیمی‌درمانی به کار می‌رود.