در رفتگی شانه، نوعی آسیب جسمانی است که در آن بالاترین استخوان بازو از حفره‌ی فنجانی شکل استخوان کتف بیرون می‌زند. شانه، یکی از پرحرکت‌ترین مفاصل بدن است که این امر آن را نسبت به در رفتگی آسیب پذیر می‌کند.

در صورت شک به در رفتگی شانه، بلافاصله باید به اورژانس مراجعه شود. بیش‌تر افراد پس از گذشت چند هفته قادر به حرکت دادن شانه هستند. با وجود این، یکبار در رفتگی شانه به معنای امکان سست شدن مفصل و تکرار در رفتگی شانه است.

علائم و نشانه‌ها

• شانه تغییر شکل یافته و از محور اصلی خود بیرون زده (قابل مشاهده با چشم)
• تورم و کبودی
• درد شدید
• عدم توانایی در حرکت دادن مفصل

جابجایی و در رفتگی استخوان شانه ممکن است سبب بی‌حسی، کرختی، تضعیف عضلات بازو و احساس سوزش شدید در ناحیه‌ی گردن یا دست گردد. عضلات شانه ممکن است به علت این در رفتگی دچار انقباض و گرفتگی شوند که همین عامل شدت درد را در ناحیه‌ی آسیب دیده شدیدتر می‌کند.

علل شایع

مفصل شانه از مفاصل “دائم دچار در رفتگی” بدن است. از این جهت که این مفصل قادر به حرکت به تمام جهات است، پس در رفتگی آن نیز می‌تواند به سوی پایین، عقب و جلو، به طور کامل یا جزئی باشد. هر چند، اکثر موارد در رفتگی در قسمت جلوی شانه رخ می‌دهد.

معمولا وارد شدن یک نیروی شدید، مانند یک ضربه‌ی ناگهانی به شانه، باعث دررفتگی مفصل شانه می‌شود. چرخش ناگهانی و شدید مفصل شانه می‌تواند قسمت توپ مانند استخوان بالای بازو را از حفره‌ی شانه خارج کند. در رفتگی جزئی ممکن است رخ دهد. به این معنا که بخشی از استخوان بالای بازو داخل و بخشی دیگر خارج از حفره‌ی شانه است.

در رفتگی استخوان شانه ممکن است به علت:

• آسیب‌های ورزشی

در رفتگی شانه آسیب رایج در ورزش‌های دارای برخورد بدنی مانند هاکی یا فوتبال و رشته‌های ورزشی دارای افتادن یا پریدن مانند اسکی روی چمن، ژیمناستیک و والیبال است.

• ضربه جسمی یا ترومای غیرمرتبط با ورزش

ضربه‌ی سخت به شانه در طول تصادف با وسایل نقلیه یکی از رایج‌ترین علل در رفتگی شانه است.

• افتادن

مانند افتادن از بالای نردبان یا سرخوردن روی فرش

عوامل تشدید کننده خطر

آقایان در دوران نوجوانی یا دهه بیست سالگی زندگی خود به شدت فعالیت و تحرک دارند و همین، خطر در رفتگی شانه را افزایش می‌دهد.

عوارض احتمالی

• پارگی عضلات، تاندون‌ها و عروق خونی که مفصل شانه را مستحکم نگه می‌دارند.
• آسب وارده به عصب یا عروق خونی داخل یا اطراف شانه
• بی‌ثباتی شانه، به خصوص در دررفتگی شدید یا تکرار دررفتگی، که احتمال آسیب دیدگی مجدد را افزایش می‌دهد.

در صورت کشیدگی یا پارگی رباط یا تاندون‌های داخل شانه و یا آسیب اعصاب یا عروق خونی اطراف مفصل شانه، برای ترمیم این بافت‌ها ممکن است جراحی تنها گزینه‌ی مناسب درمانی باشد.

تشخیص

در طول معاینه‌های جسمانی، پزشک ناحیه‌ی آسیب دیده را از لحاظ حساسیت به لمس، تورم یا تغییر شکل بررسی می‌کند. عکس برداری با اشعه‌ی ایکس به راحتی در رفتگی، آسیب دیدگی مفصل و شکستگی استخوان شانه را نشان می‌دهد.

درمان

• جا انداختن شانه

پزشک با استفاده از مانورهای معمول، به آرامی استخوان شانه را به عقب و جای خود بر می‌گرداند. قبل از دستکاری استخوان شانه، بسته به میزان درد و تورم ممکن است یک شل کننده‌ی عضلانی و یا آرامبخش و یا به ندرت بی‌هوشی عمومی تجویز شود. با جا انداختن شانه، درد شدید باید بلافاصله بهبود یابد.

• عمل جراحی

با وجود تقویت و توانبخشی مناسب، چنانچه مفصل شانه و یا رباط‌ها ضعیف و دررفتگی شانه مکرر باشد، ممکن است به جراحی نیاز باشد. در موارد نادر، در صورت آسیب دیدگی اعصاب و یا رگ‌های خونی به جراحی نیاز است.

• ثابت نگه داشتن

پزشک با استفاده از آتل خاص و یا بانداژ مخصوص برای چند روز تا سه هفته، شانه را بی‌حرکت نگه می‌دارد. بسته به ماهیت در رفتگی و زود یا دیر آتل بندی شدن شانه، مدت زمان ثابت نگه داشته شدن تعیین می‌شود.

• دارو

در طول بهبودی شانه، پزشک ممکن است مسکن یا شل کننده‌ی عضلانی تجویز کند.

• توانبخشی

پس از برداشتن آتل، برنامه‌ی توانبخشی تدریجی برای بازگرداندن دامنه‌ی حرکتی، قدرت و ثبات به مفصل شانه آغاز خواهد شد.

اگر در رفتگی شانه نسبتا ساده و بدون صدمه به عصب بزرگ یا بافت باشد، مفصل شانه پس از چند هفته بهبود می‌یابد، اما خطر تکرار در رفتگی در آینده بیش‌تر می‌شود. از سرگیری زودهنگام فعالیت پس از دررفتگی شانه ممکن است باعث آسیب دیدگی یا دررفتگی مجدد آن شود.