مدیریت بیماری
بزرگی پروستات
غده پروستات، غده‌ای به اندازه یک گردوی کوچک در بدن مردان است که بین مثانه و پیشابراه قرار دارد. مجرای ادرار پس از شروع از گردن مثانه از وسط پروستات عبور می‌کند بنابراین هرگونه مشکل در پروستات ممکن است جریان ادرار را تحت تاثیر قرار دهد. کار اصلی پروستات در مردان کمک به خروج مایع منی است.
تحت تأثیر بعضی عوامل، این غده شروع به بزرگ شدن می‌کند تا جایی که حتی می‌تواند به پیشابراه فشار بیاورد و موجب تنگ شدن مجرای پيشابراه شود در نتیجه ماهيچه‌های مثانه نيروی بيشتری برای خارج كردن ادرار از داخل پيشابراه تنگ صرف می‌كنند كه اين کار موجب كلفت‌تر شدن ماهيچه‌های مثانه میشود. تغيير در ديواره مثانه سبب مشكلات ادراری از جمله تكرر ادرار میشود. بزرگ شدن خوش‌خیم است؛ یعنی سرطانی نیست و در ضمن باعث ایجاد سرطان نیز نمی‌شود. بزرگی خوش‌خیم پروستات (هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH)) بیشتر در مردان مسن شایع می‌باشد.
علائم و نشانه‌ها
شدت علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و در طول زمان بدتر میشود.
علائم متداول عبارتند از:
- تکرر ادرار یا نیاز فوری به ادرار کردن
- افزایش دفعات ادرار در شب (شب ادراری)
- سختی در ادرار کردن
- چکه چکه شدن ادرار
- ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
علائم کم‌تر شایع عبارتند از:
- عفونت مجاری ادراری
- ناتوانی در ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
همچنین ممکن است علائم دیگری در فرد مبتلا به بزرگی خوش‌خیم پروستات، بروز نماید که عبارتند از:
- التهاب پروستات
- تنگی مجرای ادرار
- زخم در گردن مثانه
- سنگ مثانه یا کلیه
- اختلال در اعصاب کنترل کننده مثانه
- سرطان پروستات یا مثانه
علل شایع
از عللی که باعث ایجاد این بیماری میشود به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
- با افزایش سن، پروستات به هورمون‌های مردانه حساس‌تر شده و بزرگ میشود.
- تغییرات هورمونی
- ژنتیک: گفته میشود که افرادی که زیر 60 سال دچار نوع پیشرفته بزرگی خوش‌خیم پروستات میشوند، احتمالا به نوع ارثی این بیماری دچار می‌باشند.
عوامل تشدید کننده خطر
از عوامل خطری که می‌توانند در بروز بزرگی پروستات دخیل باشند به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
- سابقه کشیدن سیگار
- وجود سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری
- افزایش سن
- مصرف الكل زياد
- بعضی بیماری‌ها
- دیابت و بیماری قلبی
- سبک زندگی و چاقی
عوارض احتمالی
به دنبال بزرگی پروستات ممکن است عوارض زیر در بیمار بروز نماید:
- ناتوانی در ادرار کردن، برای تخلیه ادرار از مثانه، به یک لوله (سوند) نیاز است و در برخی مردان برای از بین بردن این اختلال می‌توان از جراحی استفاده کرد.
- آسيب كليه به دليل پس زدن ادرار از مثانه به كليه، عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه در طول زمان می‌تواند باعث عفونت، التهاب مثانه، وجود خون در ادرار و در نهایت سنگ کلیه شود.
تشخیص
جهت تشخیص بزرگی پروستات پرشک اقدامات تشخیصی زیر را انجام می‌دهد:
- معاينه مقعدی توسط پزشك: پزشک دستكش می‌پوشد و براي لغزنده شدن به آن ژل می‌زند سپس انگشت خود را داخل مقعد می‌كند تا پروستات شما را لمس كند. اين آزمون به پزشك اين امكان را می‌دهد تا اندازه و موقعيت پروستات را تخمين بزند.
- آزمایش خون يا آنتی ژن مخصوص پروستات (پی اس آ)
- آزمایش ادرار و جریان ادرار
- سونوگرافی
- نمونه برداری از پروستات (بیوپسی)
- سیستوسکوپی: برای اين روش پزشك با استفاده از يك لوله باريک و انعطاف‌پذير از طريق مجاری ادرار مثانه و پروستات را نگاه می‌كند.
درمان
به منظور درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات، گزینه‌های درمانی متعددی موجود است که انتخاب آن‌ها بستگی به اندازه غده پروستات، سن، وضعیت سلامت کلی فرد، میزان علائم خواهد داشت.
در صورتی که علائم قابل تحمل هستند، می‌توان درمان را به تعویق انداخت و علائم را تحت نظر گرفت زیرا گاهی این علائم بدون درمان، تسکین پیدا می‌کنند. گزینه‌های درمانی رایج برای درمان این بیماری عبارتند از:
- دارو درمانی: پزشک ممکن است به منظور تسهیل ادرار کردن و جلوگیری از رشد بیشتر پروستات و حتی کاهش حجم غده‌ی پروستات، داروهایی برای فرد مبتلا تجویز کند.
روش‌های درمانی کم‌تهاجمی یا جراحی از جمله:
- تراشیدن پروستات از راه مجرای ادرار
- برش پروستات از راه مجرای ادرار
- گرما درمانی از راه مجرای ادرار
- تخریب سوزنی از راه مجرای ادرار
- لیزر درمانی
- مسدود کردن جریان خون ورودی و خروجی به پروستات و کاهش اندازه آن
- جراحی خارج کردن پروستات (پروستاتکتومی) با دستگاه
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- در صورت انجام عمل جراحی، پس از هوشیار شدن و با نظر پزشک و همچنین در صورت نداشتن حالت تهوع، رژیم مایعات خنك را شروع کنید.
- در صورتی که حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.
- در صورت توانایی جذب مايعات می‌توانيد روز بعد از رژيم غذايی معمولی استفاده نماييد.
- در مرحله حاد استراحت کافی داشته باشید.
- در بستر انگشتان و مچ پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- در صورت اجازه پزشک برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با کمک همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- در صورت خونریزی از محل عمل جراحی و خیس شدن پانسمان به پرستاران بخش اطلاع دهید.
- از دستکاری سرم‌ها و رابط‌های متصل به خود خودداری کنید.
- ممکن است به شما سوند ادراری وصل شود آن را نکشید و خودتان اقدام به خارج کردن آن ننمایید.
- کیسه سوند ادراری را پایین تر از سطح بدن قرار دهید.
- داروها در فواصل منظم توسط پرستار به شما داده میشود.
- بدون اجازه پزشک و پرستار از دارو استفاده نکنید.
- در صورتی که سوند ادراری ندارید، ادرار را طولانی مدت نگه ندارید، زمانی که حس تخلیه دارید حتما این کار را انجام دهید.
- از مصرف هرگونه مایعات، حداقل دو ساعت قبل از خواب خودداری کنید تا دچار شب ادراری و مشکلاتی مانند برخاستن از رختخواب برای دفع ادرار نشوید.
- توصیه میشود که هر چند ساعت یک بار مثلا دو ساعت یکبار به دستشویی بروید، حتی اگر احساس تخلیه ادرار ندارید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- مصرف ادویه‌جات، غذاهای تند، فلفل، نوشابه، ترشیجات، سیگار، قهوه الکل، آبمیوه‌های مصنوعی، سس، سوسیس کالباس و … که سبب تحریک مثانه میشوند را کاهش داده یا قطع کنید.
- آب و نوشیدنی‌های غیرالکلی زیادی بنوشید تا مثانه تمیز شود. مایعات سالم مانند آب میوه‌های طبیعی به خصوص آب انار، آب و چای سبز بیشتری بنوشید.
- مصرف انواع مرکبات به ویژه گریپ‌فروت، کیوی، هندوانه و گوجه‌فرنگی نیز در پیشگیری و کاهش علائم بزرگی پروستات مفید است.
- فعالیت بدنی و ورزش منظم مانند: شنا، پیاده‌روی، دومیدانی، کوهنوردی و … انجام دهید.
- اجتناب از دوچرخه سواری و یا استفاده از لباس‌های مخصوص دوچرخه سواری که دارای پد محافظ هستند و یا تنظیم کردن زین دوچرخه توصیه می شود.
- از عوارض برداشتن پروستات ناتوانی جنسی است بنابراین بهتر است عمل جراحی آخرین راه حل باشد.
- از مصرف هرگونه مایعات، حداقل دو ساعت قبل از خواب خودداری کنید تا دچار شب ادراری و مشکلاتی مانند برخاستن از رختخواب برای دفع ادرار نشوید.
- توصیه میشود که هر چند ساعت یک بار مثلا دو ساعت یکبار به دستشویی بروید، حتی اگر احساس تخلیه ادرار ندارید.
- برای تقویت ماهیچه‌های لگن جهت جلوگیری از تکرر ادرار، تمرینات ورزشی کگل یا شل و سفت کردن عضلات لگن را یاد بگیرید و آن را در طول شبانه روز انجام دهید.
- هرگونه فشار روانی و عصبانیت سبب تکرر ادرار و تشدید علائم بزرگی پروستات میشود. بنابراین ایجاد فضای آرام بسیار ضروری و لازم می‌باشد.
- از هوای سرد که سبب تحریک مثانه و تکرر ادرار میشود دوری کنید.
- از مصرف داروهای بی‌نسخه حاوی آنتی‌هیستامین یا ضداحتقان (ضد پرخونی مخاط تنفسی) که ممکن است علائم ادراری شما را بدتر کنند، پرهیز کنید.
- ادرار را طولانی مدت نگه ندارید، زمانی که حس تخلیه دارید حتما این کار را انجام دهید.
- داروهای تجویز شده را بطور منظم مصرف کنید. از قطع دارو بدون اجازه پزشک خودداری کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- در صورت بدتر شدن علائم بیماری با وجود درمان دارویی مانند سوزش و تکرر ادرار
- قطره قطره ادار کردن
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی
