سندرم تونل کارپال، بیماری است که در آن علائمی همچون بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و غیره در دستان و بازوها ایجاد می‌شود. سندرم تونل کارپال نتیجه‌ی فشار بر عصب مچ دست است. عوامل مختلفی می‌توانند منجر به سندرم تونل کارپال شوند، مانند آناتومی مچ دست، برخی مشکلات زمینه‌ای خاص و الگوهای نادرست استفاده از دستان.

تونل کارپال، به همراه استخوان‌ها و رباط‌ها، یک گذرگاه باریک واقع در کف مچ دست است. این تونل از یک عصب اصلی وارده به دست و تاندون‌های خم کننده‌ی انگشتان دست محافظت می‌کند.

تحت فشار قرار گرفتن عصب باعث بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و در نهایت ضعف دست می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

معمولا، سندرم تونل کارپال به تدریج با بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در انگشت شست، اشاره و وسط شروع می‌شود؛ این نوع درد عود شونده است، به این معنی که مدتی ظاهر شده، سپس از بین رفته و دوباره باز می‌گردد که با ناراحتی در مچ دست و دستان همراه است. علائم شایع عبارتند از:

• سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی

ممکن است احساس سوزن سوزن شدن و بی‌حسی را در انگشتان و یا دست‌ها، به خصوص انگشت شست، اشاره، متوسط یا حلقه، اما نه انگشت کوچک، تجربه کنید. این احساس اغلب در زمان گرفتن فرمان ماشین، تلفن، روزنامه، یا بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد. درد ممکن است از مچ دست شروع شده و به بازو منتشر شود. بسیاری از مردم  با “لرزاندن و تکان دادن” دست‌ها سعی در از بین بردن علائم درد دارند. با پیشرفت بیماری، احساس بی‌حسی ممکن است ثابت شود.

• ضعف

ممکن است ضعف در دست‌ها و تمایل به رها کردن اشیاء را تجربه کنید. این امر ممکن است به دلیل بی‌حسی در دست و یا ضعف عضلات “چنگ زننده و گیرنده” انگشت شست ایجاد شود، که توسط عصب مدین تحت کنترل است.

علل شایع

سندرم تونل کارپال نتیجه  فشار وارده برعصب میانی (مدین) است.

عصب مدین از طریق یک گذرگاه از ساعد به مچ دست (تونل کارپال) و از آنجا به دست‌ها می‌رود. این عصب، احساس را در کف انگشت شست و انگشتان دست، به استثنای انگشت کوچک، ایجاد می‌کند. همچنین، سیگنال‌های عصبی به حرکت درآورنده‌ی عضلات اطراف پایه انگشت شست (عملکرد حرکتی) را ارسال می‌کند.

به طور کلی، هر چیزی که باعث تحریک و یا فشرده شدن عصب مدین در فضای تونل کارپال شود به سندرم تونل کارپال منجر می‌شود. برای مثال، یک شکستگی در مچ دست یا تورم و التهاب ناشی از روماتیسم مفصلی می‌تواند تونل کارپال را محدود و باعث تحریک عصبی شود.

در بسیاری از موارد، یک علت مشخص برای ایجاد بیماری تشخیص داده نمی‌شود. ممکن است ترکیبی از عوامل تشدید کننده منجر به گسترش و پیشرفت این بیماری شود.

عوامل تشدید کننده خطر

• عوامل آناتومیک

شکستگی و یا دررفتگی مچ دست با ایجاد تغییر در فضای تونل کارپال می‌تواند فشار اضافی بر عصب مدین وارد کند. افرادی که تونل کارپال کوچکتری دارند، احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال در آن‌ها بیشتر است.

• جنسیت

به طور کلی، شیوع سندرم تونل کارپال در زنان بیشتر است. زیرا زنان تونل کارپال کوچکتری نسبت به مردان دارند که امکان تحمل فشار اضافی را کمتر می‌کند. همچنین، زنان مبتلا به سندرم تونل کارپال ممکن است نسبت به دیگر زنان، تونل کارپال کوچکتری داشته باشند.

• بیماری‌های تخریب کننده اعصاب

برخی بیماری‌های مزمن، مانند دیابت، خطر ابتلا به آسیب‌های عصبی، مانند آسیب به عصب مدین، را افزایش می‌دهند.

• بیماری‌های ایجاد کننده‌ی التهاب

بیماری‌هایی که دارای التهاب هستند، مانند آرتریت روماتوئید، می‌توانند تاندون مچ دست را تحت تاثیر قرار دهند.

• تغییر در توازن مایعات بدن

احتباس مایعات، که در دوران بارداری یا یائسگی شایع است، ممکن است فشار داخل تونل کارپال را افزایش دهد که موجب تحریک عصب مدین می‌شود. سندرم تونل کارپال مرتبط با بارداری معمولا پس از بارداری برطرف می‌شود.

• دیگر شرایط پزشکی

شرایط خاصی مانند یائسگی، چاقی، اختلالات تیروئید و نارسایی کلیه ممکن است احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش دهد.

• عوامل شغلی

این امکان وجود دارد که کار با ابزار ارتعاشی و یا در خط مونتاژ که نیاز به خم کردن طولانی مدت یا انجام حرکات تکراری مچ دست دارد، باعث فشار تخریب کننده بر عصب مدین و یا بدتر کردن آسیب عصبی شود.

 مطالعات متعددی در خصوص ارتباط بین استفاده از کامپیوتر و ایجاد سندرم تونل کارپال انجام گرفته است. با این حال، شواهد کافی برای اثبات این ارتباط وجود ندارد؛ هرچند استفاده بیش از حد از کامپیوتر موجب ایجاد شکل‌های دیگری از درد در دستان می‌شود.

تشخیص

• بررسی سابقه علائم

پزشک، علائم را بررسی خواهد کرد. الگوی علائم سرنخی از علت بیماری را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. به عنوان مثال، از آنجا که عصب مدین هیچ حسی در انگشت کوچک ایجاد نمی‌کند، علائم در این انگشت می‌تواند نشانه‌ی بیماری دیگری غیر از سندرم تونل کارپال باشد. سرنخ دیگر، زمان بروز علائم است. علائم ناشی از سندرم تونل کارپال در هنگام گرفتن تلفن، روزنامه، فرمان ماشین، و یا بیدار شدن از خواب در طول شب رخ می‌دهند.

• معاینه‌ی بدنی

پزشک، وجود احساس در انگشتان دست و قدرت عضلات دست را بررسی می‌کند. فشار بر روی عصب مدین در مچ دست از طریق خم کردن مچ دست، ضربه زدن روی عصب و یا به سادگی با فشردن عصب می‌تواند باعث بروز این علائم در بسیاری از افراد شود.

• عکس‌برداری با اشعه ایکس

جهت رد کردن دیگر عوامل تولید کننده‌ی این علائم، مانند آرتریت یا شکستگی، این تصویربرداری انجام می‌شود.

• الکترومایوگرام

این روش تخلیه الکتریکی کوچک تولید شده در عضلات را اندازه گیری می‌کند. در طول این روش، پزشک یک الکترود نازک سوزنی را داخل عضلات خاص می‌کند تا میزان فعالیت الکتریکی ماهیچه‌ها در زمان انجام فعالیت و استراحت ارزیابی شود. این آزمایش نشان می دهد که آیا آسیب عضلانی رخ داده است؛ یا دیگر شرایط ایجاد کننده را رد و یا تایید می‌کند.

• بررسی هدایت عصبی

متفاوت از الکترومیوگرافی، در این روش دو الکترود به پوست وارد می‌شود. یک شوک کوچک به عصب مدین داده می‌شود و کاهش یا افزایش تکانه‌های الکتریکی در تونل کارپال ارزیابی می‌شود. این آزمایش نشان می‌دهد که آیا آسیب عضلانی رخ داده است و یا دیگر شرایط ایجاد کننده را رد و یا تایید می‌کند.

پزشک ممکن است بیمار را به متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، جراح دست و یا متخصصین دیگر ارجاع دهد تا امکان وجود دیگر شرایط پزشکی و درمان اضافی بررسی شود.

درمان

به محض مشاهده‌ی علائم باید سندرم تونل کارپل تحت درمان قرار گیرد. اینکار هرچه زودتر انجام شود، تاثیر درمان بهتر خواهد بود.

چنانچه علائم خفیف هستند می‌توان آن‌ها را با استراحت دادن بیشتر دست‌ها، اجتناب کردن از انجام فعالیت‌های تشدید کننده‌ی بیماری و استفاده کردن از کمپرس سرد جهت کاهش تورم گاه به گاه تسکین داد. اگر این روش‌های تسکین دهنده در عرض چند هفته تاثیر نداشته باشند، باید از گزینه‌های درمان اضافی مانند آتل بندی مچ دست، دارو درمانی و جراحی استفاده کرد. آتل بندی و دیگر درمان‌های ثابت نگهدارنده، بیشتر در موارد خفیف تا متوسط کمتر از 10 ماه موثر هستند.

درمان غیر جراحی

در صورت تشخیص زودهنگام، روش‌های غیر جراحی ممکن است در بهبود سندرم تونل کارپال موثر باشند:

• آتل بندی مچ دست

به ویژه در هنگام خواب به تسکین علائم شبانه (سوزن سوزن شدن و بی‌حسی) کمک می‌کند. در صورت بارداری و ابتلا به سندرم تونل کارپال، این گزینه درمانی بسیار مناسب است.

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)

 این داروها ممکن است در کوتاه مدت درد سندرم تونل کارپال را از بین ببرند. هرچند، شواهد مستندی دال بر تاثیرگذاری این داروها بر بهبود سندرم تونل کارپال وجود ندارد. در این مورد از توصیه‌های پزشک خود پیروی کنید.

• کورتیکواستروئیدها

جهت تسکین درد، پزشک ممکن است به تونل کارپال کورتیکواستروئید مانند کورتون تزریق کند. کورتیکواستروئیدها باعث کاهش التهاب، تورم، و فشار وارده بر عصب مدین می‌شوند. کورتیکواستروئیدهای خوراکی تاثیرشان کمتر از کورتیکواستروئید‌های تزریقی در درمان سندرم تونل کارپال است.

چنانچه آرتریت‌های التهابی، مانند آرتریت روماتوئید، باعث این بیماری باشند ممکن است درمان علت زمینه‌ای باعث کاهش علائم شود.

عمل جراحی

چنانچه علائم شدید بوده یا استفاده از درمان‌های غیر جراحی موثر واقع نشود، عمل جراحی ممکن است گزینه مناسب‌تری باشد.

هدف از جراحی تونل کارپال، کاهش فشار وارده بر عصب مدین با برش دادن رباط ایجاد کننده‌ی فشار است.

این جراحی به دو روش آندوسکوپیک و باز انجام می‌شود؛ بنابراین، قبل از هر اقدامی در مورد خطرات و مزایای هر دو روش با جراح صحبت کنید. خطرات جراحی عبارتند از شل شدگی ناقص رباط، عفونت زخم، تشکیل اسکار، و صدمات عروقی و عصبی. نتایج نهایی هر دو روش مشابه هستند.

• جراحی اندوسکوپیک

در این روش، جراح با استفاده از یک دستگاه تلسکوپ مانند دارای یک دوربین کوچک (آندوسکوپ) به داخل تونل کارپال وارد شده و رباط دست یا مچ دست را یک یا دو برش کوچک می‌دهد. جراحی اندوسکوپیک ممکن است در چند روز یا هفته اول بعد از جراحی درد کمتری نسبت به جراحی باز داشته باشد.

• جراحی باز

در این دوش، جراح یک برش بزرگ در کف دست بر تونل کارپال می‌زند و از طریق آن رباط را برش داده و فشار وارده بر عصب را کاهش می دهد. البته می‌توان از برش کوچکتر نیز استفاده کرد تا عوارض جانبی کمتر شوند.

در طول دوره ی نقاهت پس از عمل جراحی، بافت رباط به تدریج رشد می‌کند؛ با این تفاوت که فضای بیشتری برای عصب، نسبت به قبل، وجود خواهد داشت.

به طور کلی، پس از انجام عمل جراحی، پزشک از بیمار می‌خواهد تا به آرامی و به تدریج شروع به انجام کارهای روزمره کند. اما، از انجام حرکات فشار آورنده بر دست یا موقعیت‌های نامناسب مچ دست پرهیز می‌شود.

درد یا ضعف ممکن است چند هفته تا چند ماه بعد از عمل باقی بماند. اگر علائم قبل از عمل جراحی بسیار شدید باشند، ممکن است بعد از عمل جراحی به طور کامل از بین نروند.