آرتروز شایع‌ترین شکل از بیماری آرتریت (التهاب مفصل) است که میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان به آن مبتلا هستند. این بیماری در طول زمان و به دلیل سائیدگی غضروف محافظی که در انتهای استخوان وجود دارد، بوجود می‌آید.

این بیماری به تدریج رو به وخامت می‌گذارد و هیچ درمانی هم ندارد. اما تحرک داشتن، داشتن وزن مناسب و درمان‌های دیگر می‌توانند از سرعت پیشرفت بیماری کم کنند و به کم شدن درد و بهبود حرکات مفصلی کمک کنند.

اگرچه آرتروز می‌تواند به تمام مفاصل بدن آسیب بزند اما این عارضه بیش‌تر در دست، زانو، لگن و ستون فقرات دیده می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

نشانه‌های آرتروز در طول زمان اغلب به آهستگی پیشرفت کرده و بدتر می‌شوند.

علائم و نشانه‌های این بیماری شامل موارد زیر است:

• درد

ممکن است مفصل در حین انجام یک حرکت و یا پس از آن صدمه ببیند.

• دردناک بودن هنگام لمس

هنگام وارد آوردن فشار ملایم به مفصل درد احساس می‌شود.

• خشکی

خشکی مفصل در هنگام بیدار شدن در صبح و یا در صورت نداشتن فعالیت.

• از دست دادن انعطاف پذیری

ممکن است دامنه حرکات مفصلی محدود شود.

• صدای ناخوشایند

ممکن است هنگام حرکت دادن مفصل صدای ناخوشایندی شنیده شود و یا فرد حس بدی را تجربه کند.

• زائده استخوانی

یک ریزه استخوان شبیه به یک توده کوچک احساس می‌شود و ممکن است در اطراف مفصل مبتلا به آرتریت تشکیل شود.

علل شایع

آرتروز زمانی اتفاق می‌افتد که غضروف که محافظ انتهای استخوان‌ها است به تدریج از بین می‌رود.

غضروف دارای بافتی سفت و لغزنده است که امکان انجام حرکات مفصلی بدون ایجاد اصطکاک را فراهم می‌کند. در بیماری آرتروز سطح نرم غضروف سخت شده و در نهایت اگر غضروف کاملا از بین برود، استخوان‌ها به هم ساییده خواهند شد.

عوامل تشدید کننده خطر

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند عبارتند از:

• سن بالا

خطر ابتلا به آرتروز با افزایش سن بیش‌تر می‌شود.

• جنسیت

احتمال ابتلا به آرتروز در زنان بیشتر است.

• چاقی

داشتن اضافه وزن فشار برروی مفاصل لگن و زانو را بیش‌تر می‌کند. بافت چربی، پروتئین‌هایی تولید می‌کند که ممکن است باعث ایجاد التهاب در اطراف مفاصل شوند.

• صدمات مفصلی

صدماتی که بر اثر حرکات ورزشی و یا تصادف بوجود می‌آید، احتمال خطر آرتروز را بالا می‌برد.

• مشاغل خاص

اگر شغل فرد به گونه‌ایی باشد که باید حرکات تکراری انجام دهد که بر روی یکی از مفاصل فشار وارد شود، ممکن است باعث آرتروز شود.

• ژنتیک

بعضی از اشخاص به طور ارثی مستعد آرتروز هستند.

• تغییر شکل دادن استخوان‌ها

بعضی از اشخاص با مفاصل و یا غضروف‌های ناقص و معیوب به دنیا می‌آیند که این خود احتمال خطر آرتروز را بالا می‌برد.

• بیماری‌های دیگر

دیابت و سایر بیماری‌های روماتیسمی مانند نقرس و آرتریت می‌تواند خطر آرتروز را افزایش دهد.

عوارض احتمالی

آرتروز یک بیماری تخریب کننده است که با گذشت زمان بدتر می‌شود. درد و خشکی مفاصل ممکن است آنقدر زیاد شود که مانع از انجام فعالیت‌های روزانه شود. بعضی اشخاص مبتلا به این بیماری دیگر قادر به کارکردن نیستند. مواقعی که درد مفاصل تا این حد شدید باشد، پزشکان ممکن است عمل تعویض مفصل را به بیمار تجویز کنند.

تشخیص

در هنگام معاینات بالینی، پزشک مفاصل درگیر را از نظر تورم، قرمزی و دامنه حرکات مفصلی را معاینه می‌کند و ممکن است برای فرد عکس و آزمایش تجویز کند.

تصویربرداری

گرفتن عکس از مفصل بیمار می‌تواند به تشخیص پزشک کمک کند، که شامل:

• عکس برداری با اشعه ایکس

غضروف‌ها در تصاویر با اشعه ایکس دیده نمی‌شوند. اما فضای بین استخوانی که در عکس دیده می‌شود بیانگر وضعیت غضروف است. همچنین اشعه ایکس ممکن است زائده استخوانی اطراف مفصل را نشان دهد . بعضی اشخاص بدون اینکه نشانه ای از آرتروز داشته باشند و فقط با انجام این آزمایش به بیماری خود پی می‌برند.

• ام آر آی

ام آر آی با امواج رادیویی و ایجاد یک میدان مغناطیسی قوی، تصاویر دقیقی از استخوان و بافت نرم اطراف آن که شامل غضروف هم می‌باشد، ارائه می‌دهد. معمولا برای تشخیص آرتروز نیاز به MRI نیست اما ممکن است با ارائه اطلاعات بیش‌تر در موارد حاد به پزشک کمک کند.

آزمایش‌ها

تجزیه خون یا مایع مفصلی می‌تواند به تشخیص دقیق بیماری کمک کند.

• آزمایش خون

آزمایش خون ممکن است احتمال بیماری‌های دیگر مانند آرتریت روماتوئید را رد کند.

• تجزیه مایع مفصلی

در این آزمایش پزشک مایع مفصلی را توسط سرنگ بیرون می‌کشد. آزمایش مایع مفصلی، میزان التهاب مفصلی و یا وجود بیماری‌هایی نظیر نقرس و یا عفونت را نشان می‌دهد.

درمان

تا به حال هیچ درمانی برای آرتروز شناخته نشده است اما درمان‌هایی برای کاهش درد و کم نشدن دامنه حرکات مفصلی وجود دارد.

دارو

بعضی از داروها ممکن است در کاهش علائم این بیماری موثر می‌باشند مانند:

• استامینوفن

استامینوفن درد را کاهش می‌دهد اما التهاب را کاهش نمی‌دهد و ثابت شده است که برای افرادی که به آرتروز خفیف یا متوسط مبتلا هستند، موثر است. مصرف بیش از حد مجاز استامینوفن می‌تواند باعث آسیب کبدی بشود.

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NASAIDs)

این داروها ممکن است از شدت التهاب بکاهند و درد را تسکین دهند.

سایر روش‌های درمانی

بهترین و مهم‌ترین راه برای درمان آرتروز، ورزش کردن و داشتن وزن مناسب است. پزشک ممکن است درمان‌های دیگری را نیز پیشنهاد کند. مانند:

• فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست می‌تواند به بیمار برنامه تمرینات فردی بدهد که عضلات اطراف مفصل را تقویت کند، حرکات مفصلی را بیش‌تر کند و درد را کاهش دهد.

• کاردرمانی

کاردرمانگر می‌تواند به فرد کمک کند تا برای انجام وظایف روزانه خود راه‌هایی پیدا کند تا فشار کم‌تری به مفاصل وارد آید. برای مثال کسانی که به آرتروز انگشتان دست مبتلا هستند، می‌توانند مسواکی با دسته بزرگ‌تر انتخاب کنند تا راحت‌تر مسواک بزنند و یا به افرادی که آرتروز زانو دارند و نمی‌توانند ایستاده دوش بگیرند، توصیه می‌شود یک صندلی در حمام بگذارند.

• نگهدارنده یا کفی کفش

پزشک ممکن است برای فرد کفی کفش و یا وسایل دیگری تجویز کند که به کاهش درد در هنگام ایستادن و پیاده‌روی کمک کند.

جراحی و سایر روش‌ها

اگر سایر درمان‌ها موثر واقع نشد، پزشک ممکن است روش‌های جراحی را توصیه کند که شامل:

• تزریق کورتون

تزریق داروهای کورتیکوزتروئید ممکن است به از بین بردن دردهای مفصلی کمک کند. در این روش ابتدا پزشک اطراف مفصل را بی‌حس کرده و سپس دارو را به مفصل تزریق خواهد کرد.

• تزریق روغن

تزریق اسید هیالورونیک در زانو با محافظت از بافت نرمچه درد را کاهش می‌دهد. اسید هیالورونیک به طور طبیعی در مایع مفصلی وجود دارد.

• برش دادن استخوان

در طول عمل که جراحی استئوتومی نام دارد، جراح با ایجاد برش در زیر و یا روی زانو استخوان‌ها را تصحیح می‌کند. این عمل با تغییر دادن محلی که وزن بدن را تحمل می‌کند به کاهش درد زانو کمک می‌کند.

• تعویض مفصل

در این عمل که آرتروپلاستی نام دارد، جراح سطوح آسیب دیده مفصل را برداشته و به جای آن قطعاتی از پلاستیک یا فلز را جایگزین می‌کند. بیش‌ترین مفاصلی که نیاز به تعویض پیدا می‌کنند، مفصل زانو و لگن است. خطرات این عمل جراحی شامل عفونت و لخته شدن خون است. مفاصل مصنوعی ممکن است پس از مدتی شل شده و نیاز به جایگزینی مجدد داشته باشند.