اعصابی که عضلات صورت را کنترل می‌کنند، از مغز شروع می‌شوند و پس از گذشتن از یک راهروی باریک استخوانی (در داخل استخوان گیجگاهی)، از لابه‌لای ساختمان گوش عبور کرده و به صورت می‌رسند. از آنجا که این قسمت کاملا استخوانی است، اگر این اعصاب ملتهب شوند در این کانال کاملا فشرده می‌شوند و سبب بیماری فلج بل می‌شوند. این اعصاب علاوه بر عضلات صورت، بر روی اشک، بزاق، حس چشایی و استخوان کوچک موجود در گوش میانی تاثیر می‌گذارند.

البته بعضی پزشکان معتقدند که تورم و التهاب این اعصاب، سبب ایجاد فلج بل می‌شود. بعضی دیگر معتقدند که واکنش بدن به وجود ویروس یا عفونت در بدن علت وجود این بیماری است. فلج بل یا فلج صورت موجب ضعف ناگهانی و موقت در عضلات صورت شده و سبب می‌شود نیمی از چهره کج شود، بدین گونه که لبخند یک طرفه است، و چشم در آن سمت صورت، کمی بسته به نظر می‌رسد.

فلج بل، می‌تواند در هر سنی رخ دهد و علت دقیق آن ناشناخته است. برای اکثر مردم فلج بل، یک بیماری موقتی است. علائم معمولا در عرض چند هفته بهبود می‌یابند و در حدود شش ماه بدن کاملا به حالت عادی خود بازمی‌گردد. در تعداد کمی از افراد علائم فلج بل برای همیشه باقی می‌ماند. به ندرت، ممکن است فلج بل دوباره تکرار شود.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های فلج بل به صورت ناگهانی رخ می‌دهد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شروع سریع ضعف ملایم تا فلج کامل، در یک طرف چهره که در عرض چند ساعت تا چند روز اتفاق می‌افتد.
• کج شدن صورت. مشکل بستن چشم‌ها و لبخند زدن.
• خروج آب دهان و عدم توان کنترل آن
• درد در اطراف فک یا در داخل یا پشت گوش سمت آسیب دیده
• افزایش حساسیت به صدا در طرف آسیب دیده
• سردرد
• کاهش حس چشایی
• تغییر در میزان اشک و بزاق تولیدی در چشم ودهان

در موارد نادر، فلج بل می‌تواند بر روی اعصاب در هر دو طرف صورت تاثیر بگذارد.

علل شایع

اگر چه علت دقیق فلج بل هنوز مشخص نیست، اما در اغلب موارد به علت التهاب اعصاب صورت و یا با قرار گرفتن در معرض عفونت ویروسی به جود می‌آید. ویروس‌هایی که با فلج بل ارتباط دارند، شامل ویروس‌هایی می‌شود که سبب بیماری‌های زیر می‌شوند:

• تبخال و تبخال تناسلی (هرپس سیمپلکس)
• آبله­مرغان و زونا (هرپس زوستر)
• مونونوکلئوز عفونی (اپستین-بارر)
• عفونت‌های سیتومگالوویروس
• بیماری‌های تنفسی (adenovirus)
• سرخجه
• اوریون
• سرماخوردگی (آنفلوآنزاB)
• بیماری­‌های مربوط به دست، پا و دهان

عوامل تشدید کننده خطر

فلج بل در اغلب موارد در افراد زیر رخ می‌دهد:

• افراد باردار، بخصوص در سه ماهه سوم و یا در هفته اول پس از زایمان
• افرادی که عفونت تنفسی فوقانی مانند آنفولانزا یا سرماخوردگی داشته باشند.
• افراد دیابتی

حملات مکرر فلج بل نادر است. اما در بعضی از موارد، ممکن است که یک سابقه خانوادگی از حملات مکرر وجود داشته باشد، که نشانگر احتمال زمینه‌ی بیماری ژنتیکی برای فلج بل است.

عوارض احتمالی

فلج بل در صورتی که خفیف باشد علائم آن در عرض یک ماه از بین می‌رود. اما در صورتی که این بیماری شدید باشد، بهبودی پس از آن به عوامل گوناگونی بستگی دارد. عوارض احتمالی عبارتند از:

• آسیب برگشت ناپذیر به عصب صورت
• انقباض غیرارادی عضلات خاص صورت، بدینگونه که هنگامی که فرد سعی در حرکت دادن قسمتی دیگر را دارد، ممکن است عضو دیگری نیز واکنش دهد. به عنوان مثال، هنگام لبخندزدن، چشم سمت آسیب ­دیده ممکن است بسته شود.
• کوری جزئی یا کامل چشم: چون فرد آسیب دیده نمی‌تواند چشم خود را ببندد، دچار خشکی بیش از حد چشم و یا زخم قرنیه می‌شود، که در نهایت موجب آسیب بینایی می‌گردد.

تشخیص

هیچ آزمایش خاصی برای فلج بل وجود ندارد. پزشک به صورت بیمار نگاه می‌کند و از او می‌خواهد که ماهیچه‌های صورت را با بستن چشم‌ها، بالا بردن ابرو، نشان دادن دندان‌ها، اخم کردن و حرکت‌های دیگری، حرکت دهد.

بیماری‌های دیگری، مانند سکته مغزی، عفونت و تومورها نیز می‌توانند موجب ضعف عضلانی صورت، مشابه فلج بل شوند. اگر علت علائم کاملا مشخص نیست، پزشک ممکن است سایر اقدامات را توصیه کند، از جمله:

• نوار عضله (الکترومیوگرافی): این اقدام می‌تواند وجود آسیب عصبی را تایید و شدت آن را تعیین کند. این روش، فعالیتِ الکتریکیِ عضله در پاسخ به تحریک، ماهیت و سرعت هدایت جریان الکتریکی در امتداد یک عصب را اندازه گیری می کند.

• تصویربرداری رادیولوژی، ام آر آی یا سی تی اسکن: این روش، بیشتر برای اطمینان از، سایر علل احتمالی فشار بر روی عصب صورت مانند سکته مغزی، تومور یا شکستگی جمجمه انجام می‌شود.

درمان

اکثر افراد مبتلا به فلج بل، به طور کامل و بدون درمان بهبود می‌یابند. هیچ درمان مشخص و ثابتی برای فلج بل وجود ندارد، اما پزشک ممکن است درمان با دارو یا فیزیوتراپی را برای افزایش سرعت بهبودی پیشنهاد کند. جراحی به ندرت یک گزینه برای درمان فلج بل است.

• داروها

داروهایی که معمولا برای درمان فلج بل است استفاده می‌شوند عبارتند از:

کورتیکواستروئیدها: عوامل ضد التهابی قوی هستند. اگر این داروها بتوانند، التهاب اعصاب صورت را کاهش دهند، باعث می‌شوند که این اعصاب راحت‌تر در داخل کانال استخوانی که آن‌ها را احاطه کرده است، قرار گیرند و علائم بیماری کاهش می یابد. کورتیکواستروئیدها ممکن است بهترین گزینه باشند، اما در صورتی که بلافاصله، چند روز پس از شروع علائم بیماری استفاده شوند.

داروهای ضد ویروسی: نقش داروهای ضد ویروسی هنوز ناشناخته باقی‌مانده است. داروهای ضد ویروسی به تنهایی هیچ اثری ندارند. اما در صورتی که داروهای ضد ویروسی با استروئیدها استفاده شوند، احتمالا برای برخی از افراد مبتلا به فلج بل ممکن است مفید باشد، اما این موضوع هنوز اثبات نشده است.

• درمان با فیزیوتراپی

ممکن است بعضی از عضلات کوچک و کوتاه شوند و باعث ایجاد انقباض‌های دائمی‌ شوند. یک فیزیوتراپیست، می‌تواند به شما آموزش دهد که چگونه ماساژ و ورزش عضلات صورت خود را برای جلوگیری از این اتفاق انجام دهید.

• عمل جراحی

در گذشته عمل جراحی کاهش فشار روی عصب (Decompression) برای از بین بردن فشار وارد بر عصب صورت، با باز کردن استخوانی که این اعصاب از آن‌ها می‌گذشتند انجام می‌شد. ولی امروزه این جراحی توصیه نمی‌شود. به ندرت، جراحی پلاستیک ممکن است برای تصحیح مشکلات عصبی صورت انجام شود.