مدیریت بیماری
عفونت ادراری در کودکان
عفونت ادراری معمولاً توسط باکتریها ایجاد شده و در کودکان شایع میباشد. دستگاه ادراری شامل کلیهها، حالبها، مثانه و پیشابراه میباشد. ادرار، مواد زائد بدن را ذخیره و دفع میکند. ادرار در کلیهها ایجاد شده و از طریق میزنای به سمت مثانه رفته و از طریق مجرای ادراری از مثانه دفع میشود.
همه یا هر کدام از قسمتهای دستگاه ادراری میتوانند عفونی شوند. درمان علائم عفونت در عرض 3-1 روز برطرف میشود. کودکان خردسال در مقایسه با کودکان بزرگتر یا بزرگسالان، بیشتر در معرض آسیب کلیه ناشی از عفونت ادراری هستند.
علائم و نشانهها
علامت اصلی عفونت ادراری در کودکان، درد در ناحیه پایین شکم، کمر یا پهلو و نیاز فوری به دفع ادرار است.
برخی از علائم عفونت ادراری در نوزادان و کودکان زیر دو سال:
- تب، بیاشتهایی، کاهش فعالیت، استفراغ، اسهال، کاهش درجه حرارت بدن و زردی در نوزادان، اختلال رشد در شیرخواران
علائم عفونت سیستم ادراری در کودکان بزرگتر از دو سال:
- ادرار کردن بیشتر از دفعات معمول
- احساس نیاز فوری به ادرار کردن
- درد و سوزش در حین ادرار کردن
- بوی بد و شدید ادرار
- درد قسمت تحتانی لگن، معده، قسمت تحتانی پشت و پهلوها
- ادرار تیره یا خونی
- تب
- تهوع و استفراغ
- بیحالی و احساس بیماری
- ادرار کردن به سختی یا بیاختیاری ادراری
- شب ادراری
علل شایع
عفونت دستگاه ادراری به وسیله باکتریها ایجاد میشود. در حالت طبیعی در ادرار باکتری وجود ندارد و باکتریهایی که باعث عفونت میشوند بیشتر از ناحیه مقعد به پیشابراه و مثانه و کلیهها کشیده میشوند.
افرادی که بیشتر به عفونت سیستم ادراری مبتلا میشوند عبارتند از:
- نوزادان پسر ختنه نشده (چون میکروبها در پوست اطراف مجرای ادرار جمع میشوند).
- کودکان دختر (چون پیشابراه کوتاهتری دارند و باکتریها به راحتی به مثانه میروند).
- کودکان با یبوست شدید
- کودکان با ناهنجاریهای دستگاه ادراری و علل انسدادی که جریان ادرار را قطع میکند. مانند سنگ کلیه و برگشت ادرار از مثانه به حالب
- کودکان مبتلا به مرض قند (دیابت)
عوارض احتمالی
اگر كودك به موقع درمان نشود، ممكن است بافتهای كلیه آسیب ببینند و در آینده مشكلات بدی مانند نارسایی كلیه و فشارخون بالا را ایجاد کند. بنابراین درمان عفونت ادراری در كودكان نباید به تعویق انداخته شود یا ناتمام رها شود. همچنین بعد از اینكه كودك درمان شد باید حتماً پیگیریها و مراجعات بعدی را جدی بگیرید. اگر كودكی دچار عفونت ادراری شود و این عفونت به كلیه او آسیب بزند، این كودك باید تا بزرگسالی از نظر فشارخون و عملکرد کلیهها مورد بررسی قرار بگیرد.
تشخیص
پزشک جهت تشخیص دقیق عفونت ادراری، اقدامات زیر را انجام میدهد:
بررسی تاریخچه و معاینات فیزیکی و آزمایش ساده ادرار و کشت ادرار. نمونه ادرار در شرایط استریل گرفته شده و ممکن است در صورت صلاحدید پزشک آزمایشات و روشهای تشخیصی دیگر مانند سونوگرافی، رادیوگرافی برای تشخیص برگشت ادرار از مثانه به حالب و … انجام گیرد.
درمان
در بیشتر موارد علائم با درمان قابل کنترل است و بهبودی حاصل میشود گاهی ممکن است پزشک آنتی بیوتیک به مدت 14-7 روز تجویز کند و در نوع مزمن و عود کننده درمان طولانیتر میشود. داروها را بدرستی و در سر وقت معین بدهید و دوره درمان را کامل کنید.
داروهای ضد تب و یا ضد التهابی را میتوانید در صورت تب بالا با صلاحدید پزشک بدهید.
نکاتی که لازم است حین بستری در بیمارستان رعایت نمائید.
- از مايعات فراوان استفاده شود و مواد غذایی حاوی ويتامين ث (C) مصرف نمایید.
- در بیمارستان از غذاهای پر کالری و پرپروتئین استفاده میشود.
- در مرحله حاد فعالیت کودک را محدود کنید.
- بهداشت ناحیه تناسلی رعایت شود و بعد از هر بار ادرار کردن کودک شستشو و خشک شود.
- دادن آموزش به بچهها درباره عادات صحیح دستشویی رفتن و رعایت بهداشت از جمله راههای پیشگیری این مشکل است پس کودکان خود را آموزش دهید تا یاد بگیرند که ادرارشان را برای مدت طولانی نگه ندارند.
- جهت کاهش تب لباسهای اضافی کودک را خارج کنید.
- در صورت داشتن تب به روش صحیح با کمک و آموزش پرستار برای کودک بدنشویه انجام دهید.
- قبل و بعد از تعویض پوشک بچه و یا دفع ادرار بهداشت فردی به خصوص بهداشت دست رعایت شود.
- ادرار کودک را از نظر رنگ و بو و کدورت کنترل کرده و به پرستار اطلاع دهید.
- در صورت داشتن سوند ادراری كيسه ادرار را بالاتر از سطح بدن قرار ندهيد زيرا ادرار آلوده وارد مثانه میشود و باعث عفونت مثانه میشود.
- كيسه تخليه ادرار نبايد با زمين تماس داشته باشد بهتر است به صورت قلابهايی از لب تخت آويزان باشد.
- مراقب تا خوردن يا پيچ خوردن و بسته شدن لوله ادراری باشيد. ادرار بايد به راحتی در لوله جريان داشته باشد.
- از دستکاری سرم و رابطها اجتناب شود.
- دستورات دارویی (آنتی بیوتیک و سرم) طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار تجویز میشود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- از مصرف محركهای دستگاه ادراری مانند قهوه، چای، ادويه و نوشابههای حاوی كولا پرهيز نمايید. سعی کنید مصرف نگهدارندهها و افزودنیهای غذایی را کاهش دهید.
- از ويتامين ث (C) بیشتر استفاده نمايید. (پرتقال و …) و از مصرف نوشیدنیهای شیرین و آب میوههای شیرین شده پرهیز کنید.
- از مصرف زیاد مواد غذایی تصفیه شده مانند نان سفید، پاستا و به ویژه شکر اجتناب کنید.
- بیشتر از ماهیها، سویا و لوبیاها به عنوان منبع پروتئین استفاده کنید.
- روغنهای پخت و پز سالم مثل روغن زیتون استفاده کنید.
- توصیه میشود به طور کلی مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدانها، ویتامینها و فیبر را استفاده کنید.
- پس از مرحله حاد و کاهش تب کودک میتواند فعالیتهای خود را از سر بگیرد.
- عدم استفاده از وان هنگام استحمام و به جای آن از دوش استفاده شود.
- از مصرف فرآوردههای بهداشتی مخصوص دستگاه تناسلی (اسپری یا پودر) و صابونهای قوی خودداری کنید.
- لباسهای زیر کودک را از نوع نخی انتخاب کنید و از جوراب شلواریهایی که قسمت بالای آن نخی است استفاده کنید.
- در شرایطی که کودک با لوله و یا سوند ادراری مرخص میشود لطفاً قبل و پس از دست زدن به لوله ادراری و كيسه تخليه دستها را بشوئيد.
- برای جلوگيری از آلودگی، لوله ادراری را از كيسه تخليه جدا نكنيد.
- ادرار درون كيسه تخليه را حداقل هر 8 ساعت يكبار و يا در صورت زياد بودن حجم ادرار با فواصل كمتر تخليه كنيد.
- لوله ادراری بايد هر 2 هفته يكبار تعويض شود و در صورت مستعد بودن کودک به عفونت مجاری ادراری طبق دستور پزشك تعويض گردد.
- تعويض يا در آوردن لوله ادراری بايد توسط افراد با تجربه انجام شود تا از صدمه رسيدن به مجرای ادراری بيمار جلوگيری شود.
- از پوشاندن لباس زیر یا شلوار تنگ و چسبان به دختر بچهها باید پرهیز کرد چرا که این مساله هم یکی از عوامل افزایش خطر عفونت است.
- بهترین راهها برای پیشگیری از عفونت ادراری در پسر بچهها ختنه است، به گفته متخصصان اگر پسرها قبل از یک سالگی ختنه شوند، به میزان زیادی از بروز عفونت ادراری در آنها جلوگیری میشود.
- دادن آموزش به بچهها درباره عادات صحیح دستشویی رفتن و رعایت بهداشت از جمله راههای پیشگیری این مشکل است پس کودکان خود را آموزش دهید تا یاد بگیرند که ادرارشان را برای مدت طولانی نگه ندارند.
- توجه داشته باشید که اگر کودکی دچار عفونت ادراری شود و درمان نشود به کلیههای او آسیب وارد میشود و این کودک تا بزرگسالی از نظر فشارخون و دفع پروتئین در ادرار بایستی مورد بررسی قرار گیرد.
- عفونت ادراری همیشه با نشانه ها همراه نیست و تنها از طریق آزمایش ادرار قابل تشخیص است اما در کودکان زیر دو سال میتواند با علائمی چون تب، بیقراری، بوی بد ادرار، درد شکم، بیحالی و خوب شیر نخوردن و وزن نگرفتن همراه باشد.
- در مدت زمان مشخص شده توسط پزشک بعد از درمان باید آزمایش ادرار را تکرار کنید تا مشخص شود که عفونت برطرف شده است.
- طول دوره درمان عفونت ادراری نسبتا زیاد و بین 10 روز تا 2 هفته است و مصرف آنتی بیوتیک را کامل و از مصرف خودسرانه دارو جدا پرهیز کنید.
زمان مراجعه بعدی
- نکته مهم در مورد درمان عفونت ادراری در کودکان آن است که وقتی درمان به پایان رسید حتما باید پیگیریهای لازم انجام شود تا علت اصلی عفونت ادراری روشن شود.
- در موقع بروز علائم به صورت تکرار ادرار، سوزش، بیاختیاری ادرار، زور زدن هنگام ادرار، بوی بد ادرار و در مواردی معمولا وجود تب (معمولا خفیف و کمتر از یک درجه) و بروز ضعف، تهوع، استفراغ و کاهش برون ده ادراری و در کودکان زیر یک سال توقف رشد کودک به پزشک مراجعه نمائید.