افتادگی رحم یا افتادگی رحم زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات کف لگن و رباط‌ها کشیده و ضعیف می‌شوند و قادر به حمایت کافی از رحم نیستند در نتیجه رحم به پایین سر می‌خورد یا از واژن بیرون میزند.

افتادگی رحم در هر سنی می‌تواند رخ دهد اما اغلب در زنانی که در دوران یائسگی هستند و سابقه یک یا چند بار زایمان طبیعی را دارند اتفاق می‌افتد.

افتادگی خفیف رحم معمولاً به درمان نیاز ندارد. اما اگر افتادگی رحم برای فرد ایجاد ناراحتی کند و زندگی عادی را مختل سازد، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.

علائم و نشانه‌ها

افتادگی خفیف رحم معمولا علامتی ایجاد نمی‌کند. علائم و نشانه‌های افتادگی متوسط یا شدید عبارتند از:

• احساس سنگینی یا کشیدگی در لگن
• بیرون زدگی بافت از واژن
• مشکلات ادراری مثل نشت ادرار( بی‌اختیاری ادرار) یا تجمع ادرار در مثانه
• احساس آزار در حرکات روده‌ای
• احساس اینکه روی یک توپ کوچک نشسته‌اید یا چیزی از واژن بیرون زده است.
• نگرانی‌های جنسی مثل احساس نداشتن انقباض در بافت واژنی

اغلب علائم در صبح کم‌تر آزاردهنده اند ولی در طول روز بدتر می‌شوند.

علل شایع

افتادگی رحم از ضعف در عضلات و بافت های حمایت کننده رحم ناشی می‌شود. علل ضعف عضلات کف لگن و بافت‌ها عبارتند از :

• بارداری
• زایمان سخت یا صدمه درطول زایمان
• به دنیا آوردن نوزاد بزرگ
• اضافه وزن یا چاقی
• کاهش سطح استروژن پس از یائسگی
• یبوست مزمن یا فشار و کشیدگی در حرکات روده
• سرفه مزمن یا برونشیت
• بلند کردن مکرر اجسام سنگین

عوامل تشدید کننده خطر

عواملی که می‌توانند خطر افتادگی رحم را افزایش دهند عبارتند از:

• زایمان طبیعی برای یک‌بار یا بیش‌تر
• به دنیا آوردن نوزاد بزرگ
• افزایش سن
• چاقی
• یبوست مزمن یا فشار مکرر در هنگام حرکات روده‌ای
• سابقه خانوادگی ضعف در بافت پیوندی

عوارض احتمالی

افتادگی رحم اغلب با افتادگی دیگر ارگان‌های لگن در ارتباط است. شما ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• افتادگی مثانه

ضعف در بافت پیوندی جداکننده مثانه و واژن، ممکن است باعث شود تا مثانه به درون واژن برود.

• افتادگی دیواره خلفی (پشتی) واژن یا رکتوسل

ضعف بافت پیوندی جداکننده راست روده و واژن ممکن است باعث وارد شدن راست روده به درون واژن شود و پس از این اتفاق شما به سختی حرکات روده‌ای خواهید داشد.

افتادگی شدید رحم می‌تواند موجب خارج شدن بخشی از واژن از جای خود شود که منجر به خروج واژن از بدن می‌شود. گاهی بافت واژنی که با لباس در تماس است زخم می‌شود (اولسر). به ندرت، زخم‌ها عفونی می‌شوند.

پیشگیری

برای کاهش خطر ابتلا به افتادگی رحم می‌توان راه‌های زیر را دنبال کرد:

• انجام منظم و مرتب ورزش کگل یا کف لگن

این ورزشها می‌توانند عضلات کف لگن شما را تقویت کند و به‌خصوص پس از زایمان دارای اهمیت بیش‌تری می‌باشد.

• درمان و جلوگیری از یبوست

به مقدار کافی مایعات بنوشید و غذاهای غنی از فیبر مثل میوه، سبزی، حبوبات و غلات بخورید.

• خودداری کردن از بلند کردن اجسام سنگین

هنگامی که چیزی را بلند می‌کنید به جای استفاده از کمر و پشت از پاهایتان استفاده کنید.

• کنترل سرفه

اگر دچار سرفه و برونشیت مزمن هستید برای درمان اقدام کنید و سیگار نکشید.

• کنترل کردن وزن خود

با پزشک درمورد وزن ایده آل صحبت کنید و اگر نیاز دارید وزن کم کنید.

تشخیص

تشخیص افتادگی رحم معمولا در طی آزمایش لگن اتفاق می‌افتد. در طول آزمایش لگن پزشک ممکن است از شما بخواهد تا:

• اگر احساس دفع دارید شکم خود را منقبض کنید، منقبض کردن شکم می‌تواند به پزشک کمک کند تا میزان فرورفتگی رحم در واژن را ارزیابی کند.
• عضلات لگن را منقبض کنید گویا قصد متوقف کردن جریان ادرار را دارید. این آزمایش میزان قدرت عضلات لگن شما را مشخص می‌کند.

اگر بی‌اختیاری شدید دارید، ممکن است پزشک آزمایش هایی برای اندازه‌گیری عملکرد مثانه (آزمایش ادرار) انجام دهد.

درمان

درمان به شدت افتادگی رحم بستگی دارد و پزشک ممکن است اقدامات درمانی زیر را توصیه کند:

• اقدامات خود مراقبتی

اگر افتادگی رحم، علائم کمی نشان می‌دهد یا نشانه‌ای ندارد، اقدامات ساده‌ی خودمراقبتی ممکن است باعث تسکین یا کمک به جلوگیری از بدتر شدن افتادگی شود. اقدامات خودمراقبتی شامل انجام تمرینات کگل برای تقویت عضلات لگن، کاهش وزن و درمان یبوست است.

• استفاده از پساری (pessary)

یک پساری واژنی (حلقه لاستیکی یا پلاستیکی است که در واژن قرار می‌گیرد تا از بافت‌های درگیر حمایت کند). پساری باید به طور منظم برای تمیز کردن خارج شود.

جراحی

اگر افتادگی رحم شدید باشد، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. لاپاراسکوپی  یا جراحی از طریق واژن انجام می‌شود.

جراحی می‌تواند شامل:

• ترمیم بافت‌های ضعیف کف لگن

این جراحی معمولاً از طریق واژن انجام می‌شود اما گاهی از طریق شکم نیز انجام می‌شود. جراح ممکن است از بافت خودتان، بافت اهدا کننده یا مواد مصنوعی بر روی ساختارهای ضعیف کف لگن به منظور حمایت از ارگان های لگن پیوند دهد.

• برداشتن رحم (هیسترکتومی)

اگر افتادگی رحم بسیار شدید باشد، ممکن است هیسترکتومی توصیه شود. اما هیسترکتومی جراحی بزرگی است و تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این جراحی خطرات سلامتی در طولانی مدت نظیر افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی و برخی بیماری‌های سوخت وساز به همراه دارد.

برای اطمینان از دانستن خطرات و مزایای هر یک از روش‌ها، با پزشک خود صحبت کنید تا بتوانید بهترین روش را برای خود انتخاب کنید.

• انجام تمرینات کگل

تمرینات کگل عضلات کف لگن شما را قوی می‌کند. عضلات کف لگن قوی حمایت بهتری از اندام‌های لگنی می‌کند، از افتادگی جلوگیری می‌نماید و از بدتر شدن علائم مرتبط با افتادگی رحم پیشگیری و این علائم را تسکین می‌دهد.

برای انجام تمرینات کگل:

• عضلات کف لگن خود را منقبض کنید( همانطور که سعی دارید ادرار خود را نگه دارید).
• انقباض را برای پنج ثانیه نگه دارید و سپس 5 ثانیه صبر کنید. اگر این خیلی دشوار است، با نگه داشتن برای دو ثانیه و سه ثانیه به آرامی شروع کنید.
• سعی کنید انقباضات عضلات کف لگن را به 10 ثانیه برسانید.
• هدف انجام ده تکرار در روز و سه ست در هر تکرار است.

هنگامی که روش مناسب را آموخته‌اید، می‌توانید تمرینات کگل را به صورتی که دیگران توجه نشوند، در هر زمان انجام دهید، خواه شما در جای خود نشسته‌اید یا روی نیمکت مشغول استراحت هستید.

اقدامات قبل از عمل

• شب قبل از عمل، شام سبک مثل سوپ یا سالاد بخورید. بعد از نیمه شب و صبح قبل از عمل، از خوردن و آشامیدن اجتناب کنید. حتی چای، قهوه و آب هم ننوشید.
• ممکن است شب قبل از عمل، شستشوی روده (انما) و شستشوی واژن یا مهبل جهت کاهش آلودگی حین عمل انجام شود.
• شب قبل از عمل استحمام کنید این کار باعث کاهش احتمال عفونت می‌شود.
• موهای موضع عمل، قبل از عمل لازم است تراشیده شود.
• قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
• قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید.
• کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
• در صورت داشتن سابقه بیماری، سابقه حساسیت (دارویی، غذایی ) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
• در صورتی که بیماری خاصی دارید که تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
• قبل از رفتن به اتاق عمل برای شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی‌بیوتیک تزریق می‌شود.
• عمل شما تحت بی‌هوشی انجام شود.
• اگر در هفته قبل از عمل جراحی نیاز به مسکن خفیف داشتید، به جای استفاده از آسپیرین، ایبوبروفن و یا ناپروکسن از استامینوفن استفاده کنید. از داروهای حاوی آسپیرین مثل داروهای سرماخوردگی بدون نسخه اجتناب کنید. این کار از خونریزی اضافی شما در طول عمل جلوگیری می‌کند.
• برای مراقبت و بهبودی خود بعد از عمل برنامه ریزی کنید. فردی را بیابید که بعد از عمل جراحی از شما مراقبت کند.