مدیریت بیماری
سنگ شکنی از طریق مجاری ادراری
سیستم ادراری در انسان از 4 قسمت اصلی تشکیل شده است که عبارتند از کلیه، حالب، مثانه و مجرای ادرار. هر یک از این قسمتها میتوانند مبتلا به سنگ ادراری شوند. اصطلاح سنگ ادراری نشاندهنده وجود سنگ در هر قسمت از سیستم ادراری است که به اشتباه، اکثر مردم وجود سنگ در هر قسمت را سنگ کلیه مینامند. ولی درست این است که وجود سنگ بر حسب محل آن بیان شود: مانند سنگ کلیه، سنگ حالب، سنگ مثانه و سنگ مجرای ادرار.
سنگ حالب جزو سنگهای ادراری محسوب میشود و دارای ویژگیهای زیر میباشد:
- درد شدید همراه با حالت تهوع و استفراغ
- با سونوگرافی قابل تشخیص نیست و بهترین روش انجام عکس رنگی از سیستم ادراری است که در اصطلاح پزشکی به آن IVP (آی.وی.پی) گفته میشود.
- اگر به درستی با آن برخورد نشود؛ ممکن است منجر به از بین رفتن کلیه گردد.
- این سنگها را میتوان از طریق روش تی.یو.ال (TUL) از راه مجرای ادراری، بدون هیچگونه درد و برشی روی شکم، خارج نمود.
دلایل انجام
بدیهی است که سنگشکنی با کمک این روش میتواند مانع از بروز سایر عوارض ناشی از سنگ مجاری ادراری شود و همچنین میتواند ناراحتیهای ناشی از آن را برطرف کند.
عوارض احتمالی
به دنبال سنگ شکنی از طریق مجرای ادراری عوارض زیر ممکن است در فرد بروز نماید:
- عوارض بیهوشی
- عوارض بیحسی نخاعی
- اگر سنگ حالب کامل خارج نشود ممکن است انسداد ایجاد کند و ظرف 8 هفته کلیه را از بین ببرد.
روش انجام
جراح به کمک وسیلهای به نام یورتروسکوپ که لولهای باریک و دارای دوربین کوچکی در سر این لوله میباشد، از طریق مجرای ادرار وارد مثانه و سپس لوله حالب شده و بعد از دیدن سنگ حالب، به کمک ابزار مخصوص سنگ را خرد مینماید. در این مرحله در صورتی که امکان داشته باشد خردههای سنگ خارج میشود ولی اگر امکان خروج سنگ نباشد، بسته به نظر جراح ممکن است در داخل حالب لولهای قرار داده شود و توسط یک سوند مثانه ثابت گردد.
هر قدر سنگ در حالب بالاتر قرار گیرد میزان موفقیت این روش کمتر است. انجام این عمل نیاز به گذراندن دورههای آموزشی مخصوص و مهارت کافی داشته و تمامیجراحان کلیه و مجاری ادراری، این روش را انجام نمیدهند.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری، سابقه حساسیت (دارویی، غذایی ) پرستار و پزشک معالج و متخصص بیهوشی را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- شب قبل از عمل، شام سبک مثل سوپ یا سالاد بخورید. بعد از نیمه شب و صبح قبل از عمل، از خوردن و آشامیدن اجتناب کنید. حتی چای، قهوه و آب هم ننوشید.
- از روز قبل از سنگ شکنی تی یو ال مصرف شير، حبوبات، سبزيجات و غذاهای نفاخ ممنوع میباشد.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- روز قبل از مراجعه برای سنگ شکنی موهای نواحی مورد نظر را پاک کنيد.
- همه داروهای مربوط به بيماری قلبی، فشارخون، آسم و غيره را حتماً صبح روز سنگ شکنی همراه با مقدار اندکی آب ميل کنيد.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را باید از خود دور کنید.
- باید کلیه لباسهای خود (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل به شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی بیوتیک تزریق میشود.
- عمل شما تحت بیهوشی عمومی یا بیحسی نخاعی انجام میشود.
- اگر به دلیل یک مشکل پزشکی روزانه آسپرین مصرف میکنید، از پزشک خود درباره لزوم قطع مصرف آن قبل از عمل جراحی سوال کنید.
- از مصرف سیگار و دخانیات در چند ماه قبل و بعد از عمل جراحی اجتناب کنید.
- چند ساعت پس از سنگ شکن تی یو ال به دستور پزشک باید ناشتا باقی بمانید و سپس رژیم غذایی مایعات در حد توانایی بدن شما شروع میشود.
- میزان آب دریافتی باید در حدی باشد که رنگ ادرار کمرنگ شود.
- ساده ترین راه پیشگیری عفونت های ادراری مصرف مایعات است لذا روزانه 8 لیوان آب مصرف کنید.
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود. بهتر است هر چه زودتر از بستر خارج شده و راه بروید.
- پس از هوشیار شدن ابتدا بنشینید، سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان کنید. در صورت نداشتن سرگیجه و تاری دید و … از تخت خارج شوید. دقت کنید حتما پرستار بخش را در زمان خارج شدن از تخت مطلع فرمایید تا در کنار شما باشد.
- شب اول بعد از عمل را استراحت نمایید از روز بعد شروع به ورزش و تحرک نمایید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع دهید تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام گیرد.
- در صورتیکه درد مقاوم باشد و با مسکن تسکین پیدا نکرد به پزشک خود اطلاع دهید.
- از دستکاری سرمها و رابط های متصل به خود خودداری کنید.
- در اغلب موارد سنگ حالببیمار بطور کامل خارج شده و بیمار بعد از رفع بی حسی میتواند در همان روز مرخص شود. در مواردی که نیاز به گذاشتن لوله حالب وجود دارد حتماً تا بعد از چهار هفته برای خارج کردن آن به پزشک مراجعه شود.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار برای شما مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
- پس از سنگ شکن و یا درحین اینکه منتظر دفع سنگ هستید ادرار خود را از صافی عبوردهید تا سنگ دفع شده را جهت مشخص شدن نوع آن به پزشک نشان دهید و یا به آزمایشگاه ارسال نمایید.
- ممکن است در محل درمان که درناحیه پشت میباشد، دچار کبودی شوید.
- در صورت کاهش برون ده ادراری پرستار را مطلع کنید.
- انتظار خون در ادرار را داشته باشید این مسئله در مورد تمام بیماران مورد انتظار است، اما این عارضه نباید بیش از 4 تا 5 روز به طول انجامد.
- وجود خون در ادرار، تهوع واستفراغ را گزارش کنید. در صورت سوزش، تکرر و تأخیر ادراری اطلاع دهید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- در رابطه با رژیم غذایی بر اساس نوع سنگ خود برای پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ با پزشک و یا در صورت نیاز با کارشناس تغذیه مشورت کنید.
- روزانه حداقل 12 لیوان آب بنوشید تا حجم ادرار به 2 لیتر برسد و در صورتی که به بیماریهای کلیوی، قلبی یا کبدی مبتلا هستید یا اگر به هر دلیل دیگری با محدودیت مصرف آب مواجه هستید، قبل از افزایش مصرف مایعات با پزشک خود مشورت کنید.
- مصرف مواد قندی و شیرین کاهش یابد و از نوشیدن نوشابههای گازدار خودداری کنید.
- نیاز به محدود کردن رژیم غذایی نیست و از زیادهروی در مصرف پروتئینهای حیوانی خودداری شود و به جای آن از پروتئینهای گیاهی استفاده کنید.
- از نوشیدنیهای مناسب (آب،چای کمرنگ تازه دم)، لیموترش، لیموشیرین، پرتقال و سایر مرکبات به غیر از گریپ فروت استفاده کنید.
- نوشابههای کافئیندار، چای پررنگ و نوشابههای گازدار را محدود کنید.
- مصرف انواع میوه و سبزی را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
- از مصرف غذاهای حاوی نمک زیاد خودداری شود.
- ورزشهای سبک در فضای باز مانند قدم زدن، دوچرخه سواری و طناب زدن مفيد است.
- از فعاليتهای فيزیکی سنگين که موجب تغييرات درجه حرارت زياد بدن مي گردد، خودداری کنید.
- از عرق کردن زياد که باعث کاهش ادرار و افزايش غلظت آن می شود اجتناب کنید.
- به مدت یک تا دو هفته بعد از سنگ شکنی خون در ادرار دیده میشود، نگران نباشید کافی است مایعات بیشتر مصرف کنید زیرا ممکن است دفع سنگ برای 6 هفته تا چند ماه پس از درمان ادامه یابد.
- طبق نظر پزشک پس از سنگ شکن، ادرار خود را از صافی عبور دهید تا سنگ دفع شده جهت مشخص شدن نوع آن به آزمایشگاه ارسال شود.
- در صورت لزوم و تجویز پزشک از داروهای تجویزی جهت درمان و پیشگیری از بروز مجدد سنگ ادراری، استفاده کنید.
- ممکن است درجات متفاوتی از درد داشته باشید شما می توانید از انواع مسکنها با مشورت پزشک استفاده کنید.
- با نظر پزشک حدود یک هفته پس از سنگ شکن به پزشک خود مراجعه کنید تا با بررسی، نتیجه کار مشخص شود.
- در مواردی که لوله حالب گذاشته شده است حتماً با مشورت پزشک بعد از سه تاچهار هفته برای خارج کردن آن به پزشک مراجعه نمایید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- درد شدید (درد ناحیه پهلو و انتشار به کشاله ران)
- تب و لرز
- خونریزی شدید ادراری
- احتباس ادراری
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی