مدیریت بیماری
تنگی کانال نخاعی
هر مهره کمر داری یک سوراخ است که با پشت سر هم قرار گرفتن این سوراخ‌ها یک کانال استخوانی در ستون فقرات ایجاد می‌شود و نخاع که یک رشته زرد رنگ است که در درون این کانال قرار می‌گیرد. با افزایش سن انسان، تغییراتی در ستون فقرات رخ می‌دهد که منجر به تغییراتی در استخوان مهره، دیسک یا غضروف‌های بین مهره‌ای، عضلات و رباط‌های ستون فقرات می‌شود و این ممکن است باعث ایجاد تنگی کانال نخاعی شود.
در سرتاسر نخاع ریشه‌های عصبی خارج شده و به تمام بدن کشیده می‌شوند و حس و حرکت اندام‌های بدن را ایجاد می‌کنند. وقتی کانال نخاعی به هر دلیل تنگ شود، بر روی ریشه‌های عصبی نخاع فشار وارد می‌کند. بیشترین محل ایجاد تنگی در ستون فقرات، ناحیه کمر و استخوان خاجی یا دنبالچه و پس از آن کانال نخاعی ناحیه گردن است.
علل شایع
- تشکیل زائده‌های استخوانی
ساییدگی مهره‌ها یا پارگی دیسک‌های بین مهره‌ای به دلیل آرتروز ویا جابه‌جا شدن مهره‌ها می‌توانند در ایجاد این بیماری مؤثر باشند. از علت‌های دیگر این بیماری که به ندرت اتفاق می‌افتد، شکستگی مهره‌های کمر و حتی تومورها هستند. همچنین عامل بیماری پاژه که به خاطر بالا رفتن سن است، باعث رشد بیش از حد استخوان مهره در ستون فقرات شده و ایجاد استخوان اضافی در کانال نخاعی می‌کند که این استخوان اضافی شکننده بوده و باعث تنگ شدن کانال نخاعی می‌شود.
- بیرون زدگی دیسک
دیسک‌های بین مهره‌ای در ستون فقرات که نقش کمک فنر را در بین مهره‌ها بازی می‌کنند با افزایش سن دچار خشکی شده و ترک می‌خورند. ترک‌های ایجاد شده به عضلات، اعصاب و بافت‌های نرم اطراف مهره‌ها فشار وارد می‌کنند.
- ضخیم شدن رباط‌های اطراف مهره‌ها
رباط‌های اطراف مهره‌ها که ستون فقرات را نگه می‌دارند، در طول زمان، سفت و ضخیم می‌شوند و کانال نخاعی را تنگ می‌کنند.
- تومورها
رشد غیرعادی دربعضی از قسمت‌های نخاع به شکل توده ویا غده، باعث تنگی کانال نخاع می‌شود.
- آسیب‌های نخاعی
تصادف یا ضربه به نخاع و ستون فقرات می‌تواند باعث دررفتگی یا شکستگی در یک یا چند مهره شود. مهره شکسته شده در ستون فقرات ممکن‌است به کانال نخاعی آسیب برساند. انجام عمل جراحی روی ستون فقرات هم می‌تواند باعث ورم نخاع شده و ورم ایجاد شده روی کانال نخاع فشار وارد کرده در نتیجه باعث تنگی کانال نخاعی کمر می‌شود.
- افزایش سن
اغلب افراد مبتلا به تنگی کانال نخاع سن بالاتر از ۵۰ سال دارند. تنگی کانال نخاعی در افراد جوان‌تر به علت بیماری‌های ارثی است.
عوامل تشدید کننده خطر
چه کسانی بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند:
- افراد مسن
- افرادی که اضافه وزن دارند.
- افرادی که در خانوادشان سابقه‌ی تنگی کانال نخاعی دارند.
- افرادی که روزانه اجسام‌سنگین بلند می‌کنند.
- کسانی‌که فعالیت ورزشی بسیار کمی دارند.
- نشستن طولانی‌مدت پشت میز
- عدم رعایت اصول صحیح نشستن مانند لم دادن روی صندلی طوری‌که پشت کمر خالی باشد.
- افرادی که کار و فعالیت بیش از حد معمول انجام‌می‌دهند.
- افرادی که مشکل مادرزادی در ستون فقرات دارند.
علائم و نشانه‌ها
در بعضی افراد، انجام تصویربرداری ازستون فقرات، وجود این تنگی در کانال نخاعی را نشان می‌دهد اما ممکن‌است هیچ علامت و نشانه‌ای از بیماری وجود نداشته باشد. علائم معمولاً به تدریج شروع شده و در طول زمان بیشتر می‌شوند.
نشانه‌های بیماری با توجه به محل تنگی کانال نخاعی، فرق می‌کند:
- اگر تنگی کانال در ستون فقرات گردنی باشد:
وجود تنگی در این قسمت باعث بی‌حسی، ضعف، سوزن سوزن شدن در پاها و کف پاها، بازو و دست‌ها می‌شود.
شایع‌ترین نشانه‌ی این بیماری سوزن سوزن شدن دست است و بسیاری از افراد هم علائمی نظیر مشکلات راه رفتن و عدم تعادل پیدا می‌کنند. بی‌اختیاری در دفع مدفوع و ادرار هم از علائم این بیماری هستند.
- اگر تنگی کانال در ستون فقرات کمری باشد:
وجود تنگی در این قسمت باعث فشار روی اعصاب نخاعی در مهره‌های کمری شده و درد پاها، احساس گرفتگی، بی‌حسی، گزگز و مورمور شدن و احساس سنگینی در پاها را به‌خصوص در هنگام ایستادن و راه رفتن طولانی‌مدت ایجاد می‌کند. البته در هنگام نشستن و خم شدن به جلو درد کمتر می‌شود.
تشخیص
تشخیص تنگی کانال نخاعی کمی مشکل است اما امروزه، تصویربرداری ازستون فقرات می‌تواند به تشخیص علت واقعی بیماری کمک کند.
تصویربرداری‌های مورد نیاز عبارتند از:
- اشعه‌ی ایکس: برای تأیید تنگی نخاعی مناسب نیست و فقط می‌تواند برای رد کردن مشکلات دیگری که علائم مشابه دارند، کمک کند.
- ام.آر.آی (MRI): در اغلب موارد، ام.آر.آی (MRI) یکی از روش‌های تشخیصی تنگی کانال نخاعی است. در این روش تصاویر مقطعی از ستون فقرات گرفته می‌شود. این تصویربرداری می‌تواند صدمه به دیسک و رباط و همچنین وجود تومور را تشخیص دهد. مهم‌تر از آن، می‌تواند فشار بر روی نخاع یا اعصاب نخاعی را نشان دهد.
- سی.تی.اسکن: دراین روش با کمک اشعه ایکس می‌توان تصاویری مقطعی از بدن بیمار از جمله شکل و اندازه‌ی کانال نخاعی را مشخص کرد. برای این‌کار از تزریق یک ماده رنگی استفاده می‌کنند. تصاویر رنگی، بیرون‌زدگی دیسک کمر، استخوان‌های اضافی، تنگی کانال نخاعی کمر و تومورها را بهترنشان می‌دهند.
ج) تزریق داروهای کورتونی (داروهای استروئیدی)
درصورت تنگی کانال، ریشه‌های عصبی نخاع تحت فشار بوده و ورم می‌کنند. تزریق داروهای کورتونی در فضای اطراف ریشه‌های عصبی نخاع به کاهش ورم کمک می‌کنند. با این‌حال، تزریق زیاد و مکرر آن‌ها می‌تواند استخوان‌ها و بافت‌های اطراف ستون فقرات را ضعیف کنند. بنابراین فقط چند بار تزریق در یک سال مجاز است.
د) عمل جراحی
اگر روش‌های درمانی گفته شده به کاهش درد بیمار کمک نکنند، ممکن‌است عمل جراحی برای بیمار در نظر گرفته شود. هدف از جراحی، از بین بردن فشار روی ریشه‌های عصبی ستون فقرات است مانند:
- برداشتن مهره آسیب دیده (لامینکتومی)
در این روش قسمتی از استخوان‌های طبیعی مهره، استخوان‌های اضافی ایجاد شده و رباط‌های کلفت شده خارج می‌شوند.
- جوش دادن مهره‌ها (فیوژن مهره‌ها)
در کسانی‌که سائیدگی مفاصل بین مهره‌ای ایجاد شده است. بعد از برداشتن مهره آسیب دیده و برداشتن فشار از روی اعصاب، مهره‌های مجاور به هم جوش داده می‌شوند. در این روش از پیوند استخوان و از وسایل فلزی مانند پیچ و میله استفاده می‌شود تا مهره‌ها زودتر و بهتر جوش بخورند.
- لامینوتومی
در این عمل جراح فقط قسمتی از مهره راکه نامش لامینا است، برمی‌دارند و سوراخ مهره را به اندازه کافی بزرگ می‌کنند تا از شدت فشار بر روی یک نقطه کم شود.
- لامینوپلاستی
این عمل فقط روی مهره‌های گردن انجام می‌شود. در این روش جراح یک برش در پشت گردن ایجاد می‌کند. سپس با استفاده از یک مته، لایه‌های استخوانی را از سطح داخلی مفصل مهره برمی‌دارد.
در اغلب موارد جراحی کمک می‌کند تا علائم تنگی کانال نخاعی کم شوند. اما در برخی از افراد، علائم باقی می‌ماند و یا بعد از عمل جراحی بدتر می‌شوند. خطرات و مشکلات جراحی تنگی کانال نخاعی شامل عفونت، پارگی در لایه‌های روی نخاع، به‌وجود آمدن یک لخته‌ی خون در رگ پا و آسیب عصبی هستند.
