سیاتیک نام یک عصب است. درد سیاتیک به دردی گفته می‌شود که در طول عصب سیاتیک به وجود می‌آید. عصب سیاتیک طولانی‌ترین وبزرگترین عصب بدن است که از انتهای کمر تا کف پا ادامه دارد. عموماً درد سیاتیک، در یک طرف بدن و از قسمت انتهایی کمر یا باسن شروع می‌شود و به پا  کشیده می‌شود و با سوزن سوزن شدن پا و ضعف، خارش و بی‌حسی پا همراه است به طوری که  قدم زدن، ایستادن و حتی درازکشیدن را برای بیمار مشکل می‌کند. مردان به دلیل داشتن فعالیت‌های بدنی زیاد، بیش‌تر از زنان به درد سیاتیک مبتلا می‌شوند. درد سیاتیک بین سنین ۳۰ تا ۵۰ سال شایع‌تر است.

اگرچه درد سیاتیک معمولاً شدید است، اما در اکثر موارد، بدون نیاز به درمان جراحی، درد برطرف می‌شود. به افرادی که درد سیاتیک شدید همراه با ضعف پا یا تغییر در کار روده یا مثانه دارند، عمل جراحی پیشنهاد می‌شود.

علل شایع

درد عصب سیاتیک معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که یک دیسک بیرون زده، استخوان تیز شده یا مهره‌ی باریک شده بر قسمتی از عصب سیاتیک فشار وارد کند. این فشار باعث ورم، درد، بی‌حسی و خواب رفتگی در پا می‌شود.

در موارد نادر، عصب سیاتیک توسط یک تومور یا به خاطر بیماری‌هایی مثل مرض قند (دیابت) تحت فشار قرارمی‌گیرد.

علائم و نشانه‌ها

دردی که از پایین ستون فقرات به باسن و پشت پا  تا کف پا کشیده می‌شود، علامت  درد عصب سیاتیک است. ممکن است بیمار درد را در هر جایی از مسیر عصب، حس کند اما احتمالاً این درد در باسن و پشت ران و ساق پا بیش‌تر خواهد بود.

درد می‌تواند از خفیف تا شدید یا همراه با احساس سوزش باشد. گاهی احساسی شبیه به شوک الکتریکی در بیمار ایجاد می‌کند. این درد با سرفه یا عطسه و با زیاد نشستن شدیدتر می‌شود.

بعضی از بیماران دچار بی‌حسی یا خواب رفتگی و ضعف در ماهیچه‌های پا می‌شوند.

عوامل تشدید کننده خطر

این عوامل عبارتند از:

• سن

تغییر در ستون فقرات با افزایش سن ایجاد می‌شود. بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌ها و رشد بیش از حد استخوان، شایع‌ترین دلایل درد سیاتیک‌اند.

• چاقی

وزن زیاد با افزایش فشار بر ستون فقرات می‌تواند باعث درد سیاتیک شود.

• شغل

کاری که بیمار برای انجام آن کمر خود را می‌چرخاند، بارهای سنگین حمل می‌کند یا برای طولانی مدت رانندگی می‌کند، ممکن است باعث درد سیاتیک شود.

• نشستن طولانی مدت

افرادی که برای مدت طولانی می‌نشینند یا یک سبک زندگی بدون تحرک دارند، بیش‌تر از افراد فعال، در خطر درد سیاتیک‌اند.

• دیابت

این بیماری خطر آسیب عصبی را زیاد می‌کند.

عوارض احتمالی

اگرچه دردسیاتیک به طور معمول بدون درمان خاصی برطرف می‌شود اما می‌تواند آسیب‌های دائمی به عصب وارد کند. برخی از عوارضی که ممکن است این درد به همراه داشته باشد، عبارتند از:

• ضعف و بی‌حسی در پای تحت تأثیر
• بی‌اختیاری در دفع مدفوع و ادرار

تشخیص

پزشک با معاینه‌ی فرد، قدرت عضله‌ی پا را بررسی می‌کند. برای مثال، ممکن است از بیمار بخواهد تا روی پاشنه یا نوک پنجه راه برود، قوز کند و بلند شود و یا درحالی که دراز کشیده، پاهای خود را بالا ببرد. درد حاصل از عصب سیاتیک معمولاً با انجام این فعالیت‌ها بدتر می‌شود.

روش‌های عکس‌برداری

با استفاده از اشعه‌ی ایکس و دیگر روش‌های عکس‌برداری علت درد قابل تشخیص است. معمولاً پزشک برای بیمار، عکس‌برداری‌های زیر را توصیه می‌کند:

• عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس

این روش تصویربرداری قادر است فشار استخوان به عصب را نشان دهد.

• ام.آر.آی (MRI)

در این روش با استفاده از امواج مغناطیسی، تصاویری دقیق از استخوان و بافت‌های نرم مانند دیسک‌ بین مهره‌ای تهیه می‌شود. در این روش بیمار روی تختی دراز کشیده و تصویربرداری بوسیله‌ی دستگاه مخصوصی انجام خواهد گرفت.

• سی تی اسکن

در این روش ممکن است ماده‌ای به درون نخاع تزریق شود تا دقت تصویربرداری افزایش یابد.

• الکترومیوگرافی یا ماهیچه‌نگاری برقی (ای.ام.جی)

 دراین روش، میزان فعالیت عصب و عضلات را اندازه‌گیری می‌کنند.

درمان

اگر درد بیمار با درمان‌های خانگی بهتر نشود، پزشک درمان‌های زیر را پیشنهاد می‌دهد:

۱- دارو درمانی

داروهای مختلفی برای کنترل درد سیاتیک تجویز می‌شود مثل:

• ضد التهاب‌ها (داروهای برطرف کننده ورم عضلات و اعصاب)
• شل کننده‌ی عضلات
• خواب‌آورها
• ضدافسردگی‌ها
• ضدتشنج‌ها

۲- فیزیوتراپی

بعد از اینکه درد بیمار بهتر شد، متخصص فیزیوتراپی طبق دستورپزشک معالج بیمار، یک برنامه‌ی بازتوانی را برای بیمارانجام می‌دهد. این برنامه شامل تمریناتی برای اصلاح وضعیت بدن، قوی کردن عضلات کمر و بهترشدن حرکت کمر وپا است.

۳-تزریق کورتون

گاهی اوقات، پزشک، تزریق کورتون را در ناحیه‌ی اطراف ریشه‌ی عصب سیاتیک، توصیه می‌کند. این دارو باعث کم شدن  درد و  ورم اطراف عصب می‌شود. اثردارو معمولاً پس از چند ماه از بین می‌رود. تعداد دفعاتی که از این دارو استفاده می‌شود محدود است زیرا تزریق بی‌رویه این دارو مشکلات زیادی به همراه دارد.

۴- جراحی

عمل جراحی  معمولاً زمانی انجام می‌شود که فشار بر عصب سیاتیک باعث ضعف شدید درپاها، بی‌اختیاری دردفع مدفوع و ادرار، شدید شدن درد کمر و پاها شود و با انجام درمان‌های گفته شده بهبود نیابد. جراح می‌تواند استخوان تیز شده یا دیسک بیرون زده را که باعث فشار بر عصب سیاتیک شده، بیرون بیاورد.