مدیریت بیماری
ریکتز (نرمی استخوان)
ریکتز نام دیگر شکل نرمی و ضعف استخوان‌ها در کودکان است که معمولا به دلیل کمبود طولانی مدت و شدید آهن بوجود می‌آید.
ویتامین دی (D) میزان جذب کلسیم و فسفر از مجرای گوارشی را افزایش می‌دهد و در صورتی که بدن میزان کافی از ویتامین دی دریافت نکند، سطح کلسیم و فسفر استخوان‌ها کم‌تر از حد مطلوب خواهند بود که خود می‌تواند عامل بروز ریکتز باشد.
می‌توان مشکلات مرتبط با ریکتز را با افزودن ویتامین دی یا کلسیم به رژیم غذایی رفع نمود. در صورتی که ریکتز بنابر دلایل دیگری بروز کرده باشد، کودک به داروها و سایر روش‌های درمانی برای بهبود نیاز خواهد داشت. اگر بیماری ریکتز منجر به بروز بدشکلی‌های استخوانی شود، از جراحی‌های اصلاحی برای درمان استفاده خواهد شد.
علائم و نشانه‌ها
نشانه‌ها ریکتز عبارتند از:
- تأخیر در رشد
- درد ستون فقرات، پاها و لگن
- ضعف عضلانی
از آنجایی که این بیماری صفحه‌های رشد در انتهای استخوان‌های کودک را نیز نرم می‌کند، می‌تواند منجر به بروز بدشکلی‌های استخوان شود، مانند:
- قوس پا یا کجی زانو
- افزایش قطر مچ دست و قوزک پا
- برآمدگی استخوان سینه
علل شایع
بدن به ویتامین دی (D) نیاز دارد تا بتواند کلسیم و فسفر را از غذا جذب نماید. ریکتز زمانی بروز می‌کند که بدن کودک نمی‌تواند به خوبی از ویتامین دی (D) استفاده نماید و یا به میزان کافی ویتامین دی (D) دریافت نمی‌کند.
گاهی اوقات عدم دریافت کلسیم کافی و یا کمبود کلسیم و ویتامین دی می‌تواند منجر به بروز این بیماری شود.
کمبود ویتامین دی (D)
کودکانی که ویتامین دی کافی از این دو منبع زیر دریافت نمی‌کنند، ممکن است به فقر ویتامین دی مبتلا شوند:
- نور خورشید
بدن زمانی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرید، ویتامین دی تولید می‌کند ولی کودکانی که در کشورهای پیشرفته زندگی می‌کنند، به میزان کم‌تری وقت خود را خارج از خانه می‌گذرانند. همچنین ممکن است آن‌ها به میزان بیش‌تری از کرم ضد آفتاب استفاده کنند که پرتوهای نور به عنوان محرک تولید ویتامین دی را مسدود می‌کند.
- غذا
روغن ماهی، ماهی‌های چرب و زرده‌ی تخم مرغ حاوی ویتامین دی می‌باشند. این ویتامین در تعدادی از غذاها مانند شیر، گیاهان گندمی و عصاره‌ی تعدادی از میوه‌ها هم یافت می‌شود.
مشکل در جذب ویتامین
تعدادی از کودکان با مشکلاتی به دنیا می‌آیند و یا در طی زندگی خود به آن‌ها دچار می‌شوند که باعث می‌شود تا جذب ویتامین دی در بدن آن‌ها به درستی انجام نگیرد، مانند:
- بیماری سلیاک
- بیماری‌های التهابی روده‌ای
- فیبروز کیستیک
- مشکلات کلیوی
عوامل تشدید کننده خطر
عواملی که احتمال ابتلا به بیماری ریکتز را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- تیرگی پوست
پوست‌های تیره به اندازه‌ی پوست‌های روشن در برابر آفتاب واکنش نشان نمی‌دهند. در نتیجه میزان کم‌تری از ویتامین دی در این افراد تولید می‌شود.
- فقر ویتامین دی (D) مادر در طی بارداری
در صورتی که مادر باردار به فقر شدید ویتامین دی دچار باشد، ممکن است کودک وی با این نشانه‌ها متولد شود و یا چندین ماه پس از تولد به آن‌ها دچار شود.
- مکان زندگی
کودکانی که در مناطق جغرافیایی با نور کم‌تر زندگی می‌کنند، به احتمال بیش‌تری به ریکتز دچار می‌شوند.
- تولد زودهنگام
کودکانی که پیش از تاریخ معین متولد می‌شوند، بیش‌تر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
- داروها
انواع ویژه‌ای از داروهای درمانی ضد تشنج و ضد رتروویروسی که برای درمان عفونت اچ آی وی استفاده می‌شوند، می‌توانند تداخلی در توانایی بدن در به کارگیری ویتامین دی بوجود آورند.
- شیر مادر به عنوان تنها منبع تغذیه‌ی کودک
ویتامین دی (D) موجود در شیر مادر به اندازه‌ای نیست که بتواند از بروز بیماری ریکتز پیشگیری کند. کودکانی که فقط از شیر مادر خود تغذیه می‌کنند، باید قطره‌های ویتامین دی (D) دریافت کنند.
عوارض احتمالی
در صورتی که این بیماری درمان نشود، منجر به بروز موارد زیر می‌شود:
- عدم رشد
- انحنای غیرعادی ستون فقرات
- بدشکلی اسکلتی
- مشکلات دندان
- حملات صرع
تشخیص
پزشک در طی این روش استخوان‌های کودک را فشار داده تا بتواند بدشکلی‌های موجود را بیابد. او به این موارد بیش‌تر توجه خواهد نمود:
- جمجمه
معمولا کودکان مبتلا به ریکتز اسختوان جمجمه‌ی نرم‌تری دارند و ممکن است انسداد بخش‌های نرم جمجمه‌ی آن‌ها با تأخیر بیش‌تری صورت گیرد.
- پاها
کودکان نوپای سالم هم به میزان کمی به کجی پاها دچارند ولی در صورتی که این حالت شدید شود، می‌تواند نشانه‌ای از بیماری ریکتز باشد.
- قفسه‌ی سینه
تعدادی از این کودکان، به اختلالاتی در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه دچار می‌شوند که می‌تواند منجر به پهنی و برآمدگی استخوان سینه‌ی آن‌ها شود.
- مچ دست و قوزک پا
معمولا کودکان مبتلا به ریکتز، مچ دست و قوزک پای کلفت‌تر و بزرگ‌تری به نسبت حالت نرمال دارند.
عکس برداری با اشعه‌ی ایکس می‌تواند بدشکلی‌ها و اختلالات استخوان‌ها را نشان دهد. آزمایش خون و ادرار هم می‌تواند تشخیص را تأیید نماید و میزان پیشرفت درمان را نیز بررسی نماید.
درمان
این بیماری در بیش‌تر موارد با مصرف مکمل‌های ویتامین دی (D) و کلسیم بهبود می‌یابد. از دستورات پزشک در زمینه‌ی دوز مصرفی ویتامین دی پیروی شود زیرا مصرف بیش از اندازه‌ی آن می‌تواند خطرناک باشد. پزشک روند بهبود کودک را با استفاده از اشعه‌ی ایکس و آزمایش خون بررسی می‌کند.
روش‌های جراحی و سایر روش‌ها
در صورتی که کودک به بعضی از انواع بدشکلی‌های ستون فقرات و یا کجی پا دچار شده باشد، پزشک بریس‌های ویژه‌ای را پیشنهاد می‌کند تا به کمک آن‌ها، استخوان های در حین رشد بدن کودک در حالتی مناسب قرار گیرد. انواع شدیدتر این بیماری‌ها با جراحی درمان می‌شوند.
