مدیریت بیماری
افتادگی راست روده (رکتوسل)
راست روده در انتهای روده بزرگ قرار گرفته است. وقتی مدفوع به راست روده میرسد، بر اثر انقباضات راست روده، ماهیچههای دریچه مقعد شل و احساس دفع به شخص دست میدهد. پارگی عضلات کف لگن که در زیر واژن یا مهبل قرار دارند، ممکن است رکتوم یا مقعد را به طرف بالا متمایل کند و دیواره پشتی مهبل را به طرف جلو فشار داده و وضعیت غیر طبیعی ایجاد نماید. جابجائي راست روده به طرف بالا و و فشار آن به ديوارة دستگاه تناسلي را افتادگی راست روده یا رکتوسل میگويند.
یک پرولاپس کوچک واژن خلفی کوچک (رکتوسل) ممکن است علائمی نداشته باشد. اما برخی از علائم در صورت بروز شامل موارد زیر هستند:
- مشکلات دفع مدفوع
- احساس فشار روده
- احساس سستی در بافت واژن
- برآمدگی نرم در بافت مهبل که از طریق واژن بیرون زده
- احساس این که رکتوم بعد از دفع مدفوع به طور کامل خالی نشده
بسیاری از خانم ها که پرولاپس واژینال خلفی دارند، برآمدگی سایر اندام های لگن مانند مثانه، رحم یا قسمت بالای واژن را تجربه کرده اند.
علل شایع
از عللی که باعث ایجاد رکتوسل در فرد میشود میتوان به عوامل زیر اشاره نمود:
- شایعترین علت رکتوسل حاملگی و زایمان های متعدد میباشد زیرا ماهیچه ها و رباط های حمایت کننده واژن در طی حاملگی ضعیف و کشیده میشوند.
- چاقی
- افزایش سن
خطر بروز آن با افزایش سن نیز بیشتر می شود و عوامل دیگر می توانند در بروز آن نقش داشته باشند. پرولاپس واژن خلفی می تواند ناشی از فشار بر روی لگن باشد.
علل افزایش فشار کف لگن شامل موارد زیر است:
- زایمان و بارداری
- اضافه وزن یا چاقی
- سرفه مزمن یا برونشیت
- بلند کردن اجسام سنگین
- یبوست مزمن یا فشار با حرکات روده
عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به پرولاپس واژن خلفی را افزایش دهند، عبارتند از:
- یبوست مزمن
- افت سطح استروژن در یائسگی
- هیسترکتومی یا سایر جراحی های لگن
- سرفه طولانی مدت، در برونشیت مزمن
- سوء استفاده جنسی در دوران کودکی
عوارض احتمالی
به دنبال ایجاد رکتوسل در فرد عوارض زیر ممکن است ایجاد شود:
- عفونت
- خراش و زخم در دستگاه تناسلي
- بواسير (هموروئيد)
تشخیص
معاینه لگن
رکتوسل به طور کلی در حین معاینه لگن، واژن و راست روده شما تشخیص داده میشود. معاینات فیزیکی برای تشخیص رکتوسل شامل آزمایش عملکرد مثانه و آزمایش قدرت لگن است.
آزمایش مقاومت کف لگن
در طول معاینه لگن، پزشک استحکام کف لگن، ماهیچه های اسفنکتر و عضلات و رباط هایی را که از دیواره های واژن، رحم، روده، مجرای ادرار و مثانه حفاظت می کنند، آزمایش میکند. مشاهده هر نوع ناهنجاری در آزمایش مقاومت کف لگن می تواند به تشخیص رکتوسل منجر شود و تعیین کند که آیا تمرینات کگل برای شما مفید است یا تاثیری ندارد.
آزمایش عملکرد مثانه
آزمایش عملکرد مثانه توانایی مثانه شما را در ذخیره کردن و دفع ادرار بررسی می کند. آزمایش عملکرد مثانه به دو روش اندازه گیری میشود:
اوروفلومتری روشی است که میزان ادرار، سرعت و مدت زمان آزاد شدن آن را اندازه گیری میکند.
سیستومتروگرام روشی است که در آن مثانه را با آب از طریق سوند پر میکنند و با استفاده از آن میزان ادرار موجود در مثانه اندازهگیری میشود.
تصویر برداری
به ندرت، ممکن است پزشک آزمایشهای تصویربرداری را توصیه کند اما در صورت لزوم از روشهای زیر استفاده میشود:
- امآرآی(MRI) یا اشعه ایکس میتواند اندازه برآمدگی بافت را تعیین کند.
- دفکوگرافی (Defecography)، برای ارزیابی اختلالات راست روده استفاده می شود.
درمان
درمان بیماری به شدت رکتوسل بستگی دارد. پزشک برای درمان این بیماری میتواند روشهای زیر را توصیه کند:
معاینه و پیگیری جلسات درمانی
اگر رکتوسل علائم کمی را بروز دهد یا کلا بدون علائم باشد، اقدامات ساده خود مراقبتی، مانند انجام تمرینات کگل برای تقویت عضلات لگن، ممکن است باعث بهبودی بیماری شود.
پیساری
پیساری واژینال یک حلقه پلاستیکی یا لاستیکی است که در واژن قرار میگیرد تا از بافتهای برآمده نگهداری و محافظت کند. پیساری باید به طور منظم برای تمیز کردن خارج شود.
جراحی
جراحی ترمیمی ممکن است نیاز باشد اگر:
- افتادگی خلفی واژن(رکتوسل)، از واژن بیرون زده و آزاد دهنده باشد.
- علاوه بر رکتوسل، دچار افتادگی سایر اندامهای لگنی نیز هستید که بسیار ناراحت کننده است.
جراح از روشی استفاده میکند که شامل برداشتن بافت اضافی بیرون زده از واژن است.
تمرینات کگل
تمرینات کگل، عضلات کف لگن شما را تقویت می کنند. عضلات کف لگن قوی، می تواند از اعضای لگن بهتر محافظت و مراقبت کند. همچنین از بدتر شدن رکتوسل جلوگیری کرده و علائم مرتبط با آن را تسکین دهد.
برای انجام تمرینات کگل:
- عضلات کف لگن را محکم نگه دارید، انگار که می خواهید از عبور گاز جلوگیری کنید.
- انقباض را به مدت پنج ثانیه نگه دارید، سپس به مدت 10 ثانیه عضلات را رها کرده و اجازه دهید استراحت کنند. اگر انجام این تمرین برای شما، کار خیلی سختی است، با دو ثانیه نگه داشتن و پنج ثانیه استراحت، تمرین را شروع کنید.
- حداقل روزانه، چندبار این تمرینات را تکرار کنید. استفاده همزمان تمرینهای گکل باعث تقویت بهتر عضلات میشوند.
پس از یادگیری روش صحیح انجام تمرینات کگل، میتوانید آنها را با احتیاط و در هر زمانی انجام دهید.
اقدامات قبل از عمل
- شب قبل از عمل، شام سوپ میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- ممکن است شب قبل از عمل، شستشوی روده (انما) و شستشوی واژن جهت کاهش آلودگی حین عمل انجام شود.
- شب قبل از عمل استحمام کنید این کار باعث کاهش احتمال عفونت میشود.
- ناحیه جراحی قبل از عمل جراحی شیو کنید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید که تحت درمان هستید، به پزشک وپرستار خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع وداروهای جدید جایگزین شود.
- روز عمل کلیه اشیاء فلزی از جمله زیور آلات،گیره سر، لنز، و اعضاء مصنوعی خود را خارج کنید سپس لباس اتاق عمل را بپوشید.
- بی حرکتی پس از عمل میتواند باعث رکود خون در پاها وافزایش احتمال عفونت ریه ها گردد، لذا ورزشهای تنفسی وچرخش پا را که به شما آموزش داده شده بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- روز اول نباید چیزی بخورید، از زمانی که پرستار به شما اجازه داد ابتدا رژیم مایعات برای شما شروع میشود و در صورت تحمل به تدریج با نظر پزشک میتوانید از سایر مواد غذایی استفاده کنید.
- پس از شروع رژیم برای جلوگیری از یبوست و فشار بر بخیهها باید مایعات فراوان و غذاهای پرفیبر (سبزیجات ومیوهها) استفاده کنید.
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود. بهتر است هر چه زودتر از بستر خارج و راه بروید.
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و … با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- پس از هر بار ادرار کردن و اجابت مزاج ناحیه عمل را با محلول نمکی (سرم نرمال سالین) ولرم شستشو داده و با دستمال یکبار مصرف و تمیز خشک نمائید.
- در صورت داشتن سوند ادراری قبل از خارج کردن آن،جهت جلوگیری از بی اختیاری ادراری، پرستار چند نوبت سوند را بسته و سپس باز میکند. هنگام جمع شدن ادرار ممکن است احساس فشار در مثانه داشته باشیدکه طبیعی است.
- برای جلوگیری از عفونت ادراری، ناحیه پرینه را از جلو به عقب شستشو دهید.
- با اولین احساس نیاز به تخلیه ادرار، ادرار را تخلیه کنید.
- داروها (آنتی بیوتیک و مسکن) طبق دستور پزشک در فواصل مشخص توسط پرستار تجویز میشود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- در روزهای اول بعد از عمل از مصرف مواد غذایی نفاخ پرهیز کرده و رژیم غذایی حاوی پروتئین (گوشت) و ویتامین سی(C) مانند: پرتقال، لیمو شیرین، گوجه فرنگی و… مصرف کنید.
- جهت پیشگیری از یبوست بعد از عمل از سبزیجات، میوه، سالاد، روغن زیتون، برگه آلو، انجیر خیس شده، کمپوت هلو، گلابی، زرد آلو، سوپ و غیره در وعده های غذایی استفاده کنید.
- پس از 2 الی 4 هفته با نظر پزشک معالج می توانید فعالیت عادی خود را شروع کنید.
- از کارهای سنگین مانند بلند کردن اشیاء سنگین، ایستادن به مدت طولانی و تمرینات ورزشی خشن طی 6 هفته اول بعد از عمل خودداری کنید.
ورزش ناحیه میان دو راه که به صورت زیر است را باید در منزل انجام دهید:
- در هر وضعیت (نشسته، ایستاده، خوابیده) عضلات بین مجرای ادرار و مقعد را منقبض و به سمت داخل بکشید و در این حالت30 ثانیه بمانید، سپس خود را شل کنید. این ورزش را 20-10بار در روز انجام دهید. برای اینکه اثرات ورزش را ببینید این تمرین را 12-6 هفته انجام دهید.
- پس از ترخیص از بیمارستان میتوانید حمام کنید.
- بخیه ها 2-1 هفته طول میکشد تا خوب ترمیم شوند .
- در مورد روش پیشگیری از بارداری و شروع فعالیتهای جنسی خود حتماً با پزشک مشورت کنید.
- لباس زیر روزانه تعویض شود و از لباسهای زیر نخی استفاده شود و از پوشیدن لباسهای حاوی الیاف مصنوعی و جوراب شلوارهای تنگ و پلاستیکی خودداری شود.
- جهت پیشگیری از عفونت و فشار بر روی بخیه ها مراقبت از ناحیه عمل و رعایت بهداشت شخصی ضروری است.
- با نظر پزشک جهت ضدعفونی محل بخیهها، 2 بار در یک لگن تمیز متوسط تا نیمه آب ولرم ریخته و 3پیمانه با درب ظرف بتادین (به رنگ چای کمرنگ) در لگن بریزید و روزی 3-2 بار و هر بار 15 دقیقه در لگن بنشینید.
- محل عمل تمیز و خشک باشد و برای خشک نمودن محل عمل میتوان از سشوار با فاصله 15سانتیمتری استفاده نمود.
- جهت تسکین درد از داروی مسکن تجویز شده طبق دستور پزشک استفاده کنید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک (مانند آنتی بیوتیک در ساعات معین) را طبق دستور و تا اتمام کامل مصرف کنید.
- در زمانی که پزشک برای شما مشخص کرده معمولاً 10-7 روز بعد از عمل جهت کنترل محل بخیه به پزشک مراجعه کنید.
مراجعه به پزشک
- ده روز بعد از عمل جهت کنترل محل بخیه.
- بخیه ها کشیدنی نیستند و پس از مدتی جذب میشود.
- در صورت درد ناگهانی، افزایش درد و یا خونریزی، سوزش ادرار، تکرر ادرار، عدم دفع ادرار و تب.