مدیریت بیماری
منیسک دیسکی
به طور طبیعی بافتی شبیه به واشر و از جنس غضروف بین استخوان‌های زانو قرار دارد که منیسک نامیده می‌شود و همانند یک کوسن از استخوان‌ها در حین حرکت محافظت می‌کند. هر زانو دارای دو منیسک می‌باشد. منیسک‌های سالم حالتی شبیه به هلال ماه دارند.
منیسک دیسکی، یک شکل غیرطبیعی منیسک است و به خاطر همین شکل غیرطبیعی که دارد بیشتر در معرض خطرآسیب قرار دارد.
منیسک در زمان تولد به شکل حلقوی است و با رشد کودک شکل آن به تدریج به صورت حرف سی (C) انگلیسی درمی‌آید. در منیسک دیسکی شکل این تغییر در منیسک خارجی زانو ایجاد نشده و منیسک به شکل همان حلقه یا دیسک باقی می‌ماند.
منیسک دیسکی ضخیم‌تر از حالت طبیعی منیسک است و اغلب بیضی شکل می‌باشد. منیسک دیسکی شکل به خودی خود علامتی ندارد ولی راحت‌تر از منیسک طبیعی پاره می‌شود و این پاره شدن موجب بروز علائم درد و تورم و قفل شدن زانو می‌شود.
انواع منیسک دیسک شکل
- ناکامل
در این نوع، منیسک کمی کلفت‌تر و پهن‌تر از معمول است.
- کامل
در این نوع، منیسک به شکل یک صفحه گرد و مدور بوده و بطور کامل سطح کشکک تیبیا را می‌پوشاند.
- منیسک پرتحرک
در این نوع، رباطی که دورادور منیسک را به کشکک تیبیا متصل می‌کند وجود ندارد. بنابراین منیسک به راحتی در داخل مفصل حرکت می‌کند و می‌تواند موجب درد و قفل شدن مفصل زانو و ایجاد صدا در مفصل شود.
منیسک دیسکی بیش از منیسک طبیعی در معرض آسیب است. این منیسک‌ها بیشتر از معمول در درون مفصل گیر می‌کنند و بیشتر از معمول پاره میشوند. گرچه آسیب دیدن این منیسک‌ها معمولا به دنبال حرکات چرخشی زانو ایجاد می‌شود ولی بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری بدون داشتن سابقه ضربه خاص به زانو دچار قفل شدن و صدا دادن مفصل زانو میشوند.
علائم و نشانه‌ها
شایع‌ترین علائم منیسک دیسکی شکل و یا پارگی منیسک عبارتند از:
- درد
- سفتی و تورم
- قفل شدن زانو
- صدا دادن مفصل زانو بصورت تقه کردن در حین راه رفتن
- احساس خالی شدن زانو و ناتوانی در راه رفتن
- عدم توانایی در صاف کردن زانو
علل شایع
علت منیسک دیسکی شکل ناشناخته است. این عارضه یک نقص مادرزادی می‌باشد. صدمات و آسیب‌ها به منیسک معمولا در زمان انجام حرکات ورزشی و چرخشی و یا لغزش ناگهانی زانو ایجاد میشوند.
عوارض احتمالی
منیسک دیسکی شکل، فرد را بیشتر در معرض جراحت منیسک قرار می‌دهد. افرد مبتلا به این نوع منیسک، ممکن است با برخوردهای متوسط ورزشی و یا چرخش ناگهانی زانو دچار پارگی منیسک شوند که باعث بروز علائم پارگی منیسک می‌شود.
حالت ضخیم و شکل غیرعادی منیسک دیسکوئید، احتمال پارگی منیسک را افزایش می‌دهد مخصوصا اگر رباط متصل کننده‌ی زانو به منیسک هم نباشد، این خطر بیشتر است. با جراحت منیسک، بهبود یافتن آن بسیار دشوار خواهد بود. این به خاطر فقدان عروق خونرسان و تغذیه کننده به این محل می‌باشد.
تشخیص
پزشک در ابتدا سوابق پزشکی و اتفاقی که باعث بروز علائم در فرد شده است را می‌پرسد. سپس زانو را معاینه می‌کند. پزشک از فرد می‌خواهد تا زانوی خود را خم و راست کند و میزان درد و توانایی حرکتی زانو را بررسی خواهد کرد.
همچنین برای اطمینان از تشخیص خود آزمایش‌های تصویربرداری را هم ممکن است توصیه کند:
- تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس
اگرچه اشعه‌ی ایکس، پارگی بافت‌های نرم مثل منیسک را نشان نمی‌دهد اما می‌تواند دیگر مشکلات موجود در زانو را نشان دهد.
- ام آر آی (MRI)
در این روش تصاویر دقیقی از بافت نرم مفصل زانو گرفته می‌شود و بهترین راه برای تشخیص منیسک دیسکوئید می‌باشد.
درمان
اگر منیسک دیسکوئید علائم خاصی را ایجاد نکرده باشد، نیازی به درمان آن نمی‌باشد. اما زمانی که باعث درد یا سایر علائم شد، پزشک ممکن است استفاده از روش جراحی را پیشنهاد دهد :
- آرتروسکوپی زانو
آرتروسکوپی زانو یکی از شایع‌ترین روش‌های جراحی برای رفع مشکلات زانو می‌باشد. در این عمل، جراح چندین برش کوچک را در اطراف زانو ایجاد کرده و یک دوربین مخصوص (آرتروسکوپ) را وارد مفصل زانو می‌کند. جراح با استفاده از تصاویر دوربین، ابزار جراحی را وارد کرده و عمل را انجام می‌دهد.
درمان‌های جراحی که برای بیماری خاص منیسک دیسکوئید مورد استفاده قرار می‌گیرند با توجه به نوع این منیسک عبارتند از:
- منیسک دیسکوئید کامل یا ناقصی که دچار پارگی نشده باشد که در آن منیسک بریده شده و به شکل قبلی خود یعنی حالت هلالی تبدیل می‌شود.
- اگر منیسک دیسکوئید پاره هم شده باشد، جراح ممکن است اقدام به خارج کردن بخش پاره شده‌ی منیسک کند. برخی از پارگی‌ها به جای خارج کردن، با بخیه ترمیم میشوند.
بازتوانی
پس از جراحی، پزشک زانو را در یک بریس یا بانداژ نرم قرار می‌دهد. همچنین ممکن است نیاز باشد برای مدت کوتاهی از عصا استفاده شود. بسیاری از کودکان به مدت چند هفته احتیاج به ویلچر خواهند داشت.
اکثر بیماران پس از آرتروسکوپی منیسک دیسکوئید، به زندگی طبیعی خود باز می‌گردند. با وجود این، اگر کل منیسک خارج شود، خطراتی ازجمله درد و احتمال آرتروز زودهنگام در این افراد وجود دارد. همچنین گاهی جراح به بیمار توصیه می‌کند که از انجام ورزش‌های حرکتی مثل فوتبال، تنیس، بسکتبال و… خودداری کند.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- جهت جلوگیری از یبوست از رژيم غذايی با پرفیبر مانند میوه و سبزی و مايعات استفاده کنید.
- مصرف سبزيجات و مركبات و آبميوه‌های تازه حاوی ويتامين سی، می‌تواند به بهبود سريع‌تر زخم كمك كند.
- ممکن است پزشک به شما توصیه کند تا از مکمل فیبر استفاده کنید.
- در شروع حركت، تغيير وضعيت و نقل و انتقال می‌توانيد از وسايل كمك حركتی نظير عصا، واکر، ويلچر و … استفاده كنيد و وزن خود را روی پای عمل شده نیندازید.
- تا مدتی پس از جراحی، از خسته کردن خود اجتناب کرده و به محض نیاز استراحت کنید.
- چند روز اول پس از جراحی پای خود را تا حد ممکن بالاتر از قلب قرار دهید.
- زمان استحمام را از پزشک خود بپرسید. هنگام دوش گرفتن محل جراحی را با ورق پلاستیکی یا … بپوشانید تا با آب تماس مستقیم نداشته باشد و در صورت نیاز از چهارپایه در هنگام استحمام استفاده کنید.
- بخیه‌های محل عمل جراحی در طی چند هفته بعد از جراحی بهبود می‌یابد و نیازی به کشیده شدن ندارد.
- محل زندگی شما بهتر است پله نداشته باشد و پله‌های منزل حتما نرده داشته باشند.
- زمان مجاز برای بازگشت به محل کار را از پزشک خود بپرسید.
- از توالت فرنگی بلند استفاده کنید که جایی برای قرار گرفتن دست‌ها داشته باشد که با فشار دادن دست‌ها بلند شوید.
- یک صندلی بلند در حمام قرار دهید.
- فرش نرم و کف پوش‌های صیقلی که سبب لیز خوردن شوند را جابجا کنید.
- از صندلی بلند راحت یا صندلی کوتاه که روی آن بالشتک قرار گرفته و پشت آن محکم است و در کنار صندلی نیز محلی برای قرار گرفتن دست‌ها وجود دارد، استفاده کنید.
- یک میز یا چهار پایه کوچک در هنگام نشستن زیر پاها برای بالا نگه داشتن پاها قرار دهید.
- به منظور کاهش درد و تورم، روی زانوی خود کیسه یخ قرار دهید.
- حدود 4 تا 6 هفته بعد از جراحی، زمانی که زانوهای شما خوب خم شد و به راحتی توانستید داخل ماشین شوید و بنشینید و پاها قدرت کافی برای ترمز پیدا کردند بعد از مشورت با پزشک می‌توانید حرکت کنید.
- كم تحركی، تعريق و كاهش بافت‌های زير جلدی به خصوص در افراد مسن و ديابتی سبب ايجاد شكنندگی پوست و زخم فشاری می‌شود لذا از باقی ماندن در یک وضعیت بیش از 2 ساعت خودداری کنید و روزانه پوست را از نظر قرمزی، سائیدگی و تورم کنترل کنید.
- مصرف دخانيات و الكل بايد قطع گردد.
- محدوديت فعاليت و تحمل وزن توصيه شده از طرف پزشك معالج خود را رعايت كنيد.
- در صورت توصیه پزشک از زانوبند یا بانداژ فشاری استفاده کنید.
- داروهای تجويزشده ازطرف پزشك معالج (آنتی‌بيوتيك‌ها، ضددردها، ضدالتهاب و …) بايد در فاصله زمانی معين و یک دوره کامل مصرف شوند.
- جهت تسکین درد طبق دستور پزشک از مسکن استفاده کنید.
در صورت مشاهده علائم زیر به بیمارستان یا پزشک مراجعه کنید
- دردی که حتی با مصرف مسکن بهتر نمی‌شود.
- به منظور کشیدن بخیه‌ها
- بروز علائم عفونت مانند تب، افزایش درد، تورم، تغییر دما یا قرمزی، ترشح چرک از محل جراحی
- بروز علائم لخته شدن خون در پا مانند درد پشت پا یا کشاله ران، قرمزی و تورم
- احساس گرفتگی و سفتی زانو
- عدم توانایی در کنترل مثانه یا حرکات روده‌ای
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی
