مدیریت بیماری
سنگ شکنی
سنگ‌های سیستم ادراری ممكن است در هر قسمت از كليه تا مثانه تشكيل شوند. اندازه سنگ‌ها از رسوبات ريزدانه‌ای كه اصطلاحاً شن ادراری ناميده می‌شود تـا سنگ‌های بزرگ كه ممكن است اندازه پرتقال باشند، متفاوت است. سنگ با قطر كم‌تر از 7 ميلی‌متر خود به خود دفع می‌شود ولی سنگ‌های بزرگتر را با استفاده از سنگ شكن يا جراحی خارج می‌كنند. سنگ شکن روشی درمانی است که در آن می‌توان بدون انجام جراحی سنگ‌های کلیه و حالب را خارج نمود.
دلایل انجام
بدیهی است که انجام روش سنگ‌شکنی می‌تواند مانع از بروز سایر عوارض ناشی از سنگ مجاری ادراری شود و همچنین می‌تواند ناراحتی‌های ناشی از آن را برطرف کند.
مزایا و معایب
اصلی‌ترین مزیت این روش آن است که بدون انجام جراحی می‌توان سنگ را خارج نمود. در نتیجه، هزینه‌ها زمان بستری در بیمارستان، عوارض جانبی و دوره بهبودی کاهش خواهد یافت. متأسفانه تمامی انواع سنگ‌ها با این روش قابل درمان نمی‌باشند. بعلاوه گاهی اوقات قطعاتی از سنگ در داخل بدن باقی می‌ماند که نیاز به انجام روش‌های درمانی دیگری می‌باشد.
اقدامات قبل از انجام سنگ شکن
قبل از انجام سنگ شکن اقدامات زیر انجام می‌شود:
- برای تخلیه روده‌ها شب قبل از سنگ شکنی يک شيشه روغن کرچک يا 4 عدد قرص بيزاکوديل همراه با 4 عدد قرص دايمتيکون (طبق دستور پزشک) ميل کنید.
- قبل از مصرف روغن کرچک شام سبک مانند سوپ ساده استفاده شود.
- از روز قبل از سنگ شکنی مصرف شير، حبوبات، سبزيجات و غذاهای نفاخ ممنوع می‌باشد.
- از ساعت 10 شب قبل از سنگ شکنی فقط مايعات سبک مانند چای يا آب‌میوه ميل کنيد.
- در صورت بارداری، سابقه بيماری قلبی، فشار خون، بیماری قند، صرع، حساسيت، آسم و مصرف دارو حتماً مسئول بخش سنگ شکنی را مطلع نمايید.
- اگر در ناحيه پشت و پهلو و جلو شکم در سمت مبتلا به سنگ موهای زائد وجود دارد روز قبل از مراجعه برای سنگ شکنی موهای اين نواحی را اصلاح کنيد.
- در ساير موارد همه داروهای مربوط به بيماری قلبی، فشار خون و آسم و غيره را حتماً صبح روز سنگ‌شکنی همراه با مقدار اندکی آب ميل کنيد.
- صبح روز سنگ‌شکنی و قبل از مراجعه از خوردن چای، صبحانه حتی بيسکويت خودداری نمائيد و ناشتا مراجعه کنيد.
روش انجام
شما روی تختی دراز می‌کشید و دستگاه سنگ شکن با ایجاد امواج با انرژی بالا که قابلیت عبور از بافت‌های بدن را دارند، موجب شکستن سنگ به قطعات بسیار کوچکتر می‌شود. پس از انجام سنگ‌شکن سنگ‌های حاصله به علت اندازه کوچک از طریق ادرار و بدون هیچ مشکلی از بدن دفع می‌شوند. وجود خون در ادرار تا چند روز پس از سنگ‌شكنی طبيعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند.
گاهی تکرار سنگ‌شکن در برخی بیماران نیاز می‌باشد. این روش سرپایی است و حتی می‌توانید به خانه بروید و به صورت دوره‌ای به پزشک مراجعه کنید.
اقدامات بعد از انجام سنگ شکن
بعد از انجام سنگ شکن اقدامات زیر انجام می‌شود:
- پس از سنگ‌شکن و یا درحین آن، منتظر دفع سنگ باشید ادرار خود را از صافی عبور دهید تا سنگ دفع شده را جهت مشخص شدن نوع آن به پزشک نشان دهید و یا به آزمایشگاه ارسال نمایید.
- ممکن است در محل درمان که در ناحیه پشت می‌باشد، دچار کبودی شوید.
- در صورت کاهش برون ده ادراری پرستار را مطلع کنید.
- انتظار خون در ادرار را داشته باشید این مسئله در مورد تمام بیماران مورد انتظار است، اما این عارضه نباید بیش از 4 تا 5 روز به طول انجامد.
- به مدت یک تا دو هفته بعد از سنگ‌شکنی خون در ادرار دیده می‌شود، نگران نباشید و کافی است مایعات بیشتر مصرف کنید زیرا ممکن است دفع سنگ برای 6 هفته تا چند ماه پس از درمان ادامه یابد.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- از روش سنگ شکن برای خروج سنگ استفاده می‌شود. (برروی تختی دراز می‌کشید و دستگاه امواج ضربه‌ای به سنگ وارد می‌کند تا سنگ خرد شود و راحت‌تر خارج شود)، این روش ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد.این روش سرپایی است و حتی می‌توانید به خانه بروید و به صورت دوره‌ای به پزشک مراجعه کنید.
- شب قبل از سنگ شکنی باید يک شيشه روغن کرچک يا 4 عدد قرص بيزاکوديل همراه با 4 عدد قرص دايمتيکون را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- شام قبل از روغن کرچک مصرف شود و بايد سوپ ساده باشد.
- از روز قبل از سنگ شکنی مصرف شير، حبوبات، سبزيجات و غذاهای نفاخ ممنوع می‌باشد.
- از ساعت 10 شب قبل از سنگ شکنی فقط مايعات سبک مانند چای يا آب میوه ميل کنيد.
- صبح روز سنگ شکنی و قبل از مراجعه از خوردن چای، صبحانه (حتی بيسکويت) خودداری نمائيد و ناشتا مراجعه کنيد.
- حین سنگ شکن در صورت وجود درد از داروهای مسکن و در مورد کودکان از بيهوشی استفاده می‌شود.
- در صورت بارداری، سابقه بيماری قلبی، فشار خون، قند، صرع، حساسيت، آسم و مصرف دارو حتماً مسئول بخش سنگ شکنی را مطلع نمايید.
- روز قبل از مراجعه برای سنگ شکنی موهای نواحی مورد نظر را پاک کنيد.
- در ساير موارد همه داروهای مربوط به بيماری قلبی، فشار خون و آسم و غيره را حتماً صبح روز سنگ شکنی همراه با مقدار اندکی آب ميل کنيد.
- برای ESWT (سنگ شکن) محل مورد نظر را با آب و صابون شستشو دهید.
- چند ساعت پس از از سنگ شکن به دستور پزشک ناشتا و سپس رژیم مایعات در حد ظرفیت بدن شما شروع می‌شود.
- میزان آب دریافتی باید در حدی باشد که رنگ ادرار کمرنگ شود.
- ساده ترین راه پیشگیری از عفونت‌های ادراری مصرف مایعات است لذا روزانه 8 لیوان آب مصرف کنید.
- شب اول را استراحت نمایید از روز بعد شروع به ورزش و تحرک نمایید.
- دستورات دارویی طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار به شما داده خواهد شد.
- در صورت داشتن درد به پرستار اطلاع دهید تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما انجام گیرد.
- در صورتی که درد مقاوم باشد و با مسکن تسکین پیدا نکند به پزشک اطلاع دهید.
- از دستکاری سرم و رابط‌ها خودداری کنید.
- پس از سنگ شکن و یا درحین اینکه منتظر دفع سنگ هستید ادرار خود را از صافی عبور دهید تا سنگ دفع شده را جهت مشخص شدن نوع آن به پزشک نشان دهید و یا به آزمایشگاه ارسال نمایید.
- ممکن است در محل درمان که درناحیه پشت می‌باشد، دچار کبودی شوید.
- در صورت کاهش برون ده ادراری پرستار را مطلع کنید.
- انتظار خون در ادرار را داشته باشید (این مسئله در مورد تمام بیماران مورد انتظار است)، اما این عارضه نباید بیش از 4 تا 5 روز به طول انجامد.
- پرستار را در صورت بروز تهوع و استفراغ آگاه کنید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- در رابطه با رژیمی که باید رعایت کنید با پزشک خود و یا در صورت نیاز با کارشناس تغذیه مشورت کنید.
- روزانه حداقل 12 لیوان آب بنوشید تا حجم ادرار به 2 لیتر برسد و در صورتی که به بیماری‌های کلیوی، قلبی یا کبدی مبتلا هستید یا اگر به هر دلیل دیگری با محدودیت مصرف آب مواجه هستید، قبل از افزایش مصرف مایعات با پزشک خود مشورت کنید.
- پس از سنگ شکن و یا درحین اینکه منتظر دفع سنگ هستید ادرار خود را از صافی عبور دهید تا سنگ دفع شده را جهت مشخص شدن نوع آن به پزشک نشان دهد.
- ورزش‌های سبک در فضای باز مانند قدم زدن، دوچرخه سواری، طناب زدن مفيد است و از انجام کارهای سنگين بايد خودداری کنید.
- از فعاليت‌های فیزیکی سنگين که موجب تغييرات درجه حرارت زياد بدن می‌گردد خودداری کنید.
- از عرق کردن زياد که باعث کاهش ادرار و افزايش غلظت آن می‌شود اجتناب کنید.
- به مدت یک تا دو هفته بعد از سنگ شکنی، خون در ادرار دیده می‌شود، نگران نباشید کافی است مایعات بیشتر مصرف کنید زیرا ممکن است دفع سنگ برای 6 هفته تا چند ماه پس از درمان ادامه یابد.
- داروهای تجویز شده را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید.
- در صورت لزوم و تجویز پزشک از داروهای تجویزی برای کاهش تشکیل سنگ استفاده کنید.
- ممکن است درجات متفاوتی از درد داشته باشید شما می‌توانید از انواع مسکن‌ها با مشورت پزشک خود استفاده کنید.
- طبق دستور پزشک آزمایش ادرار انجام دهید و حدود یک الی دو هفته پس از سنگ شکن به پزشک خود مراجعه کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- درد شدید (درد ناحیه پهلو و انتشار به کشاله ران)
- تب و لرز
- خونریزی شدید
- احتباس ادراری
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی
