کراتوکونوس یا قوزقرنیه، بیماری است که در آن، قرنیه نازک شده و سطح جلویی چشم به‌تدریج برآمده می‌شود و شکل آن به حالت مخروطی تغییر می‌کند. قرنیه به طور طبیعی شکلی گرد یا کروی دارد. شکل مخروطی قرینه سبب دید ناواضح و حساسیت به نور و تابش شدید می‌شود.

قوزقرنیه معمولاً روی هر دو چشم اثر می‌گذارد و در افراد بین سنین 10تا 25 سال رخ می‌دهد. این بیماری ممکن‌است به آرامی تا 10 سال پیشرفت کند.

در مراحل اولیه قوزقرنیه، می‌توان مشکلات بینایی را با عینک یا لنز نرم برطرف کرد. در مراحل بعد می‌توان از لنزهای سخت تماسی یا سایر انواع لنزها استفاده کرد. اگر بیماری، به مراحل پیشرفته برسد، ممکن‌است نیاز به پیوند قرینه وجود داشته باشد.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های قوزقرنیه ممکن‌است در طول پیشرفت بیماری تغییر کند. این علائم شامل:

• بینایی غیرواضح و یا نامشخص
• افزایش حساسیت به نور روشن و تابش شدید نور که می‌تواند موجب مشکلاتی مانند رانندگی در شب شود.
• نیاز به تغییرات مکرر در شماره‌ عینک
• بدتر شدن ناگهانی دید یا ایجاد تیرگی در دید

علل شایع

هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای این بیماری وجود ندارد اما دلایل زیر ممکن‌است احتمال ابتلا به بیماری قوزقرنیه را افزایش دهد.

• داشتن سابقه‌ی خانوادگی
• مالش شدید چشم‌ها
• داشتن بیماری‌هایی از قبیل التهاب رنگدانه‌ی شبکیه و سندرم داون

عوارض احتمالی

در برخی موارد، قرنیه به سرعت متورم و سبب کاهش ناگهانی بینایی و زخم‌قرنیه می‌شود. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که پوشش درونی قرنیه شکسته می‌شود و مایع داخل قرنیه را فرامی‌گیرد.

در نوع پیشرفته بیماری، ممکن‌است قرنیه زخم شود، به ویژه در مواردی که قرنیه شکل مخروط به خود می‌گیرد. هنگامی که قرنیه زخم شود مشکلات بینایی بدتر می‌شوند و احتمال نیاز به عمل پیوند قرنیه افزایش می‌یابد.

تشخیص

تشخیص توسط پزشک و با اخذ شرح‌حال توسط بیمار انجام می‌شود. برای تشخیص بیماری، چشم‌پزشک سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار را بررسی کرده و معاینه‌های مربوط به چشم را انجام خواهد داد.

چشم‌پزشک برای تعیین جزئیات و اطمینان بیشتر آزمایش‌های دیگری برای بررسی شکل قرنیه انجام می‌دهد، که عبارتند از:

• اندازه‌گیری میزان دید چشم: در این آزمایش چشم‌پزشک از تجهیزات ویژه‌ای برای اندازه‌گیری بینایی چشم استفاده می‌کند. او ممکن‌است از فرد بخواهد به دستگاهی که حاوی چرخ‌هایی از لنزهای مختلف (فوروپتر) است نگاه کند، تا به این نتیجه برسد که کدام ترکیب برای دید بیشتر فرد مناسب است. برخی از پزشکان ممکن‌است از رتینواسکوپ برای ارزیابی چشم استفاده کنند.

• معاینه با اسلیپ لمپ: در این آزمایش پزشک یک پرتو عمودی باریک نور را روی سطح چشم می‌فرستد و از یک میکروسکوپ با قدرت کم برای دیدن چشم استفاده می‌کند. او شکل قرنیه را ارزیابی کرده و دیگر مشکلات بالقوه چشم را می‌بیند. چشم‌پزشک برای گشاد کردن مردمک داخل چشم‌ها قطره‌های چشمی می‌ریزد و دوباره از اسلیپ‌لمپ استفاده می‌کند. این کار به پزشک کمک می‌کند که پشت چشم را مشاهده کند.

• اندازه‌گیری قرنیه: در این آزمایش چشم‌پزشک یک دایره نور را بر روی قرنیه متمرکز و بازتاب را اندازه‌گیری می‌کند تا شکل قرنیه را تشخیص دهد.
• روش مخصوص توپوگرافی: تصاویری با تمامی جزئیات از شکل قرنیه در اختیار پزشک قرار داده می‌شود. با استفاده از این روش می‌توان ضخامت قرنیه را نیز اندازه‌گیری کرد.

درمان

روش درمان قوزقرنیه به شدت و سرعت پیشرفت بیماری بستگی دارد.

نوع خفیف تا متوسط را می‌توان با استفاده از عینک‌های مخصوص و یا لنزهای تماسی درمان کرد. برای اکثر مردم بعد از گذشت چند سال شکل قرنیه به حالت عادی بازمی‌گردد، بنابراین اگر بیماری خفیف باشد، احتمالاً فرد دچار مشکلات بینایی شدید نمی‌شود و نیاز به درمان‌های بیشتری نخواهد داشت.

در بعضی از افراد ممکن‌است، قرنیه زخم شود یا استفاده از لنزهای تماسی دشوار باشد. در این موارد ممکن‌است عمل جراحی ضروری باشد.

• لنزها

عینک‌ها یا لنزهای نرم تماسی: در ابتدای ابتلا به قوزقرنیه می‌توان با استفاده از عینک‌ها یا لنزهای نرم تماسی دید تار یا نامشخص را اصلاح کرد اما افراد مجبور هستند به صورت مکرر شماره‌ی عینک و یا لنز خود را با توجه به تغییر شکل قرنیه عوض کنند.

لنزهای سخت تماسی: لنزهای سخت تماسی، اغلب گام بعدی در درمان قوزقرنیه پیشرفته است. لنزهای سخت ممکن‌است در ابتدا در فرد احساس ناراحتی ایجاد کنند، اما بسیاری از افراد به خاطر دید خوب با این لنزها تمایل به استفاده کردن از آن‌ها را دارند. این نوع لنزها را می‌توان به حالت قرنیه تنظیم کرد.

 لنزهای پی‌جی‌بک: اگر استفاده از  لنزهای سفت و سخت آزاردهنده باشند، ممکن‌است چشم‌پزشک این لنز را تجویز کند. در این حالت برای راحتی چشم یک لنز تماسی نرم روی قرنیه قرار می‌گیرد و سپس یک لنز تماسی سخت روی لنز نرم گذاشته می‌شود.

لنزهای هیبرید (ترکیبی): مرکز لنزهای تماسی از جنس لنز سخت هستند ولی اطراف آن بافتی نرم و راحت دارند. افرادی که نمی‌توانند  لنزهای سخت را تحمل کنند، لنزهای ترکیبی را ترجیح می‌دهند.

 لنز اسکلرال: این لنزها در نوع پیشرفته که شکل قرنیه بسیار نامنظم شده باشد، استفاده می‌شود. لنزهای اسکلرال برعکس لنزهای نرم و سخت که دقیقاً بر روی قرنیه گذاشته می‌شدند، روی قسمت سفیدی چشم (اسکلرا) گذاشته می‌شوند. لنزهای اسکلرال یک حالت برآمده در وسط خود دارند که دقیقا بر روی قرنیه قرار می‌گیرد، بدون آن‌که با قرنیه تماس داشته باشد.

در صورت استفاده از لنزهای تماسی سفت و یا اسکلرال باید اطمینان حاصل شود که آن‌ها توسط چشم‌پزشک باتجربه تنظیم می‌شوند. فرد بیمار همچنین باید برای بررسی اتصال درست لنزها با چشم‌ها به طور منظم به پزشک خود مراجعه کند. اگر اتصال لنز با چشم‌ها ناهماهنگ شود، می‌تواند به قرنیه آسیب برساند.

• عمل جراحی

اگر قرنیه زخم یا خیلی نازک شده باشد، یا با وجود بالاترین شماره‌ی لنزهای تجویز شده هنوز دید ضعیفی وجود داشته باشد یا چشم قادر به تحمل هیچ نوعی از لنزها را نداشته باشد، ممکن‌است نیاز به جراحی شود.

بسته به موقعیت مخروط قرنیه و شدت بیماری چندین روش جراحی وجود دارد:

• جای‌گذاری درون قرنیه: در طی این جراحی، چشم‌پزشک یک پلاستیک ریز، شفاف و هلالی شکل را درون قرنیه می‌گذارد تا کاملاً سطح روی قرنیه را بگیرد و بینایی را بهبود ببخشد. این عمل تقریباً شکل طبیعی قرنیه را حفظ، روند پیشرفت بیماری را کند و نیاز به پیوند قرنیه را کمتر می‌کند. این جراحی همچنین تنظیم لنزهای تماسی را راحت‌تر و قابل تحمل‌تر می‌کند. جای‌گذاری قرنیه می‌تواند برداشته شود، بنابراین این روش را می‌توان یک روش درمانی موقت درنظر گرفت. این عمل عوارضی مثل عفونت و زخم چشم را ممکن‌است در پی داشته باشد.
• پیوند قرنیه: اگر قرنیه زخم و یا خیلی نازک شده باشد، احتمالاً نیاز به پیوند قرنیه (کراتوپلاستی) است.

• پیوند قرنیه لایه‌لایه: یک پیوند جزئی بافت ضخیم است که فقط یک بخش از سطح قرنیه پیوند می‌شود.
• پیوند قرنیه کامل: در این روش، چشم‌پزشک به طور کامل قسمت ضخیم قرنیه را برداشته و آن را با بافت اهداكننده جایگزین می‌کند.
• پیوند قرنیه لایه‌لایه عمیق داخلی(DALK): طی آن برای جلوگیری از پس زدن عمل جراحی در پیوند کامل قرنیه، لایه‌ی درونی قرنیه حفظ می‌شود.

بهبودی بعد از عمل پیوند حدود یک سال طول می‌کشد. این امکان وجود دارد که پزشک برای دید بهتر، لنزهای سخت تماسی را تجویز کند. بهبودی کامل بینایی ممکن‌است چند سال طول بکشد.

پیوند قرنیه در بیماری قوزقرنیه معمولاً موفقیت‌آمیز است، اما احتمال عوارضی مثل پس زدن پیوند، بینایی ضعیف، آستیگماتیسم، عدم توانایی استفاده از لنزهای تماسی و عفونت نیز وجود دارد.