پرکاری پاراتیروئید در نتیجه ترشح بیش از حد هورمون پاراتیروئید از غدد پاراتیروئید رخ می‌دهد. غدد پاراتیروئید که در پشت تیروئید در پایین گردن قرار دارد و تقریباً به اندازه یک دانه برنج است. غدد پاراتیروئید هورمون پاراتیروئید را تولید و به حفظ تعادل مناسب کلسیم در جریان خون و بافت های وابسته به کلسیم کمک می‌کند.

علائم و نشانه‌ها

در برخی موارد پرکاری پاراتیروئید قبل از بروز علائم آن تشخیص داده می‌شود. سطح بالای کلسیم در خون و ادرار یا کمبود کلسیم در استخوان‌ها می‌تواند نشان دهنده این بیماری باشند. علائم ممکن است به حدی خفیف و غیر اختصاصی باشند که بیماری تشخیص داده نشود.

علائم پرکاری پاراتیروئید شامل موارد زیر است:

• درد شکم
• سنگ کلیه
• پوکی استخوان
• ادرار بیش از حد
• درد استخوان و مفاصل

• افسردگی یا فراموشی
• حالت تهوع، استفراغ یا از بین رفتن اشتها
• شکایات مکرر از بیماری که علت مشخصی ندارد.

در صورت بروز علائم یا نشانه پرکاری پاراتیروئید به پزشک خود مراجعه کنید. این علائم ممکن است باعث بروز اختلالات زیادی شوند. دریافت یک تشخیص سریع، دقیق و درمان مناسب بسیار مهم است.

علل شایع

پرکاری پاراتیروئید ناشی از عواملی است که باعث افزایش تولید هورمون پاراتیروئید می‌شود. غدد پاراتیروئید با کاهش و یا افزایش ترشح هورمون پاراتیروئید، میزان مناسبی از کلسیم و فسفر را در بدن حفظ می‌کنند، درست مثل یک ترموستات یک سیستم گرمایش را برای حفظ دمای ثابت هوا کنترل می‌کند. ویتامین دی (D) همچنین در تنظیم میزان کلسیم خون نقش دارد. هنگامی که سطح کلسیم خون بسیار زیاد است، غدد پاراتیروئید هورمون کم‌تری تولید می‌کند. اما گاهی اوقات این غدد هورمون بیش از حد تولید می‌کنند و منجر به سطح غیرطبیعی بالا کلسیم و سطح پایین فسفر در خون می‌شود.

عوامل خطر پرکاری پاراتیروئید

برخی عوامل خطر بروز این بیماری را افزایش می‌دهند، از جمله:

• یائسگی
• سابقه پرتودرمانی در گردن
• کمبود طولانی مدت یا شدید ویتامین دی (D) و کلسیم

• مصرف لیتیوم، دارویی که بیش‌تر برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شود.
• یک اختلال نادر و ارثی نظیر نئوپلازی متعدد غدد درون‌ریز از نوع 1 که معمولاً بر روی غددهای مختلف تأثیر می‌گذارد.

انواع پرکاری پاراتیروئید

پرکاری پاراتیروئید به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی می‌شود و ممکن است به دلیل مشکلی در غدد پاراتیروئید (پرکاری پاراتیروئید اولیه) یا به دلیل بیماری دیگری که عملکرد غدد را تحت تأثیر قرار می‌دهد (پرکاری پاراتیروئید ثانویه) ایجاد شود.

پرکاری پاراتیروئید اولیه

در پرکاری پاراتیروئید اولیه، بزرگ شدن یک یا چند غده پاراتیروئید باعث تولید بیش از حد هورمون می‌شود. این شرایط باعث بالا رفتن سطح کلسیم در خون و بروز انواع مشکلات سلامتی می‌شود. پرکاری پاراتیروئید اولیه به دلیل مشکلی در رابطه با یک یا بیش‌تر از چهار غده پاراتیروئید وجود دارد:

• رشد غیر سرطانی (آدنوم) در غده شایع‌ترین علت آن است.
• تومور سرطانی یکی از علل بسیار نادر پرکاری پاراتیروئید اولیه است.
• بزرگ شدن (هایپرپلازی) دو یا چند غده پاراتیروئید بیش‌تر موارد دیگر را تشکیل می‌دهد.

پرکاری پاراتیروئید اولیه معمولاً به طور تصادفی رخ می‌دهد، اما برخی از افراد ژنی را به ارث می برند که باعث این اختلال می‌شود. جراحی شایع‌ترین درمان برای پرکاری پاراتیروئید اولیه است.

پرکاری پاراتیروئید ثانویه

پرکاری پاراتیروئید ثانویه به دلیل بیماری دیگری رخ می‌دهد که ابتدا باعث کاهش سطح کلسیم در بدن می‌شود. با گذشت زمان، افزایش سطح هورمون پاراتیروئید رخ می‌دهد.

عواملی که ممکن است منجر به پرکاری پاراتیروئید ثانویه شوند، عبارتند از:

• کمبود شدید کلسیم. بدن ممکن است کلسیم کافی از رژیم غذایی دریافت نکند و منجر به کمبود شدید کلسیم شود.
• کمبود شدید ویتامین. ویتامین دی (D) در حفظ سطح کلسیم مناسب در خون موثر است. همچنین به دستگاه گوارش کمک می‌کند کلسیم موجود در مواد غذایی را جذب کند. بدن در معرض نور آفتاب ویتامین دی (D) را تولید می‌کند. کمبود این ویتامین در بدن می‌تواند منجر پرکاری پاراتیروئید ثانویه شود.
• نارسایی مزمن کلیه. کلیه‌ها ویتامین دی (D) را به شکلی تبدیل می‌کنند که بدن بتواند از آن استفاده کند. عملکرد ضعیف کلیه‌ها منجر به کاهش ویتامین دی (D) قابل استفاده و سطح کلسیم و افزایش سطح هورمون پاراتیروئید می‌شود. نارسایی کلیه شایع‌‎ترین علت پرکاری پاراتیروئید ثانویه است.

در بعضی از افراد که طولانی مدت به بیماری کلیوی مبتلا هستند، غدد پاراتیروئید بزرگ‌تر می‌شوند و هورمون به خودی خود آزاد می‌شود و با معالجه پزشکی کاهش نمی یابد. به این هیپرپاراتیروئیدیسم سوم گفته می‌شود و افراد مبتلا به این بیماری ممکن است نیاز به عمل جراحی برای برداشتن پاراتیروئید داشته باشند.

عوارض احتمالی

عوارض ناشی از پرکاری پاراتیروئید عمدتاً به تأثیر طولانی مدت کلسیم خیلی کم در استخوان‌ها و کلسیم بیش از حد در جریان خون مربوط می‌شود.

عوارض شایع این بیماری عبارتند از:

• پوکی استخوان. از بین رفتن کلسیم اغلب به استخوان‌های ضعیف و شکننده منجر می‌شود که به راحتی شکستگی می‌یابد (پوکی استخوان).

• سنگ کلیه. کلسیم بیش از حد در خون ممکن است منجر به مقدار زیادی کلسیم در ادرار شود که می‌تواند باعث ایجاد رسوبات کوچک و سخت کلسیم و سایر مواد در کلیه‌های شود. سنگ کلیه معمولاً با عبور از مجاری ادراری باعث درد شدید می‌شود.
• بیماری قلب و عروقی. میزان بالای کلسیم با شرایط قلبی عروقی مانند فشارخون بالا و انواع خاصی از بیماری‌های قلبی همراه است.
• هیپوپاراتیروئیدیسم نوزادی. هایپارپاراتیروئیدیسم شدید و بدون درمان در زنان باردار ممکن است باعث کاهش سطح کلسیم به میزان خطرناک در نوزادان شود.

تشخیص

آزمایش خون

اگر نتایج آزمایش خون نشان دهد که میزان کلسیم بالایی در خون وجود دارد، احتمالاً پزشک آزمایش را برای تأیید نتایج تکرار می‌کند. بسیاری از شرایط می‌تواند سطح کلسیم را افزایش دهد. اما تایید سطح بالا هورمون پاراتیروئید در آزمایش خون می‌تواند بیماری را تایید کند.

تست‌های تشخیصی جانبی

پزشک پس از تشخیص پرکاری پاراتیروئید، آزمایش‌های بیش‌تری را برای رد علل احتمالی ثانویه، شناسایی عوارض احتمالی و تشخیص در مورد شدت بیماری سفارش می‌دهد.

آزمایشات تشخیصی جانبی پرکاری پاراتیروئید، عبارتند از:

• تست تراکم مواد معدنی استخوان. این روش برای تشخیص پوکی استخوان انجام می‌شود و رایج‌ترین آزمایش برای اندازه‌گیری تراکم مواد معدنی استخوان، جذب تابش اشعه ایکس انرژی دوگانه (DEXA) است. در این روش از دستگاه‌های مخصوص اشعه ایکس برای اندازه‌گیری تعداد گرم کلسیم و سایر مواد معدنی استخوان در یک بخش استخوانی استفاده می‌شود.

• آزمایش ادرار. مجموعه 24 ساعته ادرار می‌تواند اطلاعاتی در مورد چگونگی عملکرد کلیه و میزان کلسیم در ادرار ارائه دهد. آزمایش ادرار ممکن است به ارزیابی در مورد شدت هایپراپاراتیروئیدیسم یا تشخیص اختلال کلیوی که باعث پرکاری پاراتیروئید می‌شود، کمک کند. اگر مقدار کلسیم بسیار کمی در ادرار یافت شود، نشان می‌دهد که این بیماری نیازی به درمان ندارد.

• تصویربرداری از کلیه ها. پزشک برای تشخیص سنگ کلیه یا سایر ناهنجاری های کلیوی، دستور تصویربرداری اشعه ایکس یا سایر روش‌های تصویربرداری از شکم را توصیه کند.

تصویربرداری قبل از عمل

در صورت تشخیص پزشک برای جراحی، قبل از آن تصویربرداری زیر ممکن است انجام شود:

• سونوگرافی. سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از غدد پاراتیروئید و بافت اطراف آن استفاده می‌کند.

درمان

پزشک ممکن است در برخی موارد زیر بیمار را تحت‌نظر داشته باشد:

• سطح کلسیم فقط کمی بالا رفته است.
• شما علائم دیگری ندارید که ممکن است با درمان بهبود یابد.
• تراکم استخوان طبیعی یا فقط کمی پایین‌تر از حد طبیعی است.
• کلیه‌های به طور عادی کار می‌کنند و هیچ سنگ کلیه وجود ندارد.

عمل جراحی

جراحی، شایع‌ترین روند درمانی برای پرکاری پاراتیروئید اولیه است و جراح فقط آن غده‌هایی را که بزرگ شده یا تومور دارند از بین می‌برد. اگر هر چهار غده مبتلا شوند، جراح احتمالاً تنها سه غده و شاید بخشی از چهارم را از بین می‌برد و برخی از بافت‌های پاراتیروئید را رها می‌کند. جراحی ممکن است به صورت سرپایی انجام شود. در چنین مواردی، جراحی از طریق بریدگی‌های بسیار کوچک (برش) در گردن و با بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد.

عوارض ناشی از جراحی رایج نیست. خطرات شامل موارد زیر است:

• آسیب به اعصاب کنترل تارهای صوتی
• کاهش کلسیم که به استفاده از مکمل های کلسیم و ویتامین دی (D) در دراز مدت نیاز می‌شود.

داروها

داروها برای درمان پرکاری پاراتیروئید شامل موارد زیر می‌شود:

• مصرف مسکن

• کالسیمیماتیک. کلسیمیماتیک دارویی است که کلسیم موجود در گردش خون را تقلید می‌کند و منجر به کاهش ترشح غدد پاراتیروئید می‌شود. برخی از پزشکان ممکن است برای درمان پرکاری پاراتیروئید اولیه سیناکلت تجویز کنند، به ویژه اگر جراحی به طور موفقیت آمیز این اختلال را درمان نکرده باشد یا فرد نامزد خوبی برای جراحی نباشد. شایع‌ترین عوارض جانبی سیناکالکت گزارش شده درد مفاصل و ماهیچه‌ها، اسهال، حالت تهوع و عفونت تنفسی می‌باشد.

• جایگزینی هورمون درمانی. برای زنانی که یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند و علائم پوکی استخوان دارند، هورمون درمانی ممکن است به حفظ کلسیم کمک کنند. این روش درمانی مشکلات اساسی غدد پاراتیروئید را درمان نمی‌کند.

استفاده طولانی مدت از درمان جایگزینی هورمون می‌تواند خطر لخته شدن خون و سرطان پستان را افزایش دهد. برخی از عوارض جانبی شایع در درمان جایگزینی هورمون شامل درد و حساسیت در سینه، سرگیجه و سردرد است.

• داروهای دیگری که همچنین از بین رفتن کلسیم استخوان‌ها جلوگیری می‌کند و ممکن است پوکی استخوان ناشی از پرکاری پاراتیروئید را کاهش دهد. این روش درمانی مشکلات اساسی غدد پاراتیروئید را درمان نمی‌کند.