در چشم انسان بین عنبیه و قرنیه فضایی به نام اتاق قدامی وجود دارد. همیشه مایع شفافی برای تغذیه‌ی بافت‌ها درون اتاق قدامی در جریان است. این مایع شفاف از جسم مژگانی که پشت عنبیه قرار دارد ترشح و از جلوی ریشه عنبیه (محل اتصال قرنیه و عنبیه) که به آن زاویه نیز گفته می‌شود، از اتاق قدامی خارج می‌شود. در واقع این مایع شفاف به کمک یک بافت و شبکیه اسفنجی شکل، مشابه یک سیستم تخلیه عمل کرده و از چشم خارج می‌شود. هنگامی که مایع بیش از حد تولید شود یا سیستم تخلیه چشم به درستی کار نکند، مایع نمی‌تواند جریان طبیعی خود را داشته باشد و فشار درون چشم افزایش می‌یابد که سبب ایجاد آب‌سیاه می‌شود.

آب‌سیاه یک نوع بیماری چشم است که در آن اعصاب بینایی آسیب می‌بیند و این آسیب اغلب ناشی از فشار غیرطبیعی در چشم است .این اعصاب برای دید بینایی چشم بسیار حیاتی هستند.

آب‌سیاه به سابقه‌ی خانوادگی بستگی دارد. متخصصان توانسته‌اند در برخی افراد ژن‌های مربوط به فشار چشم و آسیب عصبی بینایی را شناسایی کنند.

آب‌سیاه در هر سنی ممکن‌است رخ دهد، اما در افراد مسن شایع‌تر است و هیچ علامت هشداردهنده‌ای ندارد. در ابتدا ممکن‌است هیچ تغییری در وضعیت بینایی رخ ندهد اما اگر آب‌سیاه به مراحل پیشرفته برسد بینایی ضعیف می‌شود.

نابینایی ناشی از آب‌سیاه قابل بازگشت نیست بنابراین ضروری است که معاینات منظم چشمی مانند اندازه‌گیری فشار چشم انجام گیرد. اگر آب‌سیاه در همان مراحل اولیه تشخیص داده شود، می‌توان کاهش میزان دید را آهسته‌تر کرد یا حتی از بروز آن جلوگیری کرد. اگر کسی مبتلا به آب‌سیاه شود، باید به طور مداوم در طول زندگی خود معاینه شود و روند درمان را ادامه دهد.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های آب‌سیاه، بسته به نوع و مرحله بیماری متفاوت است.

آب‌سیاه زاویه باز

• مشاهده‌ی لکه‌های نازکی در دید محیطی و مرکزی (اغلب در هر دو چشم)
• دید تونلی در مراحل پیشرفته (از دست دادن دید محیطی با حفظ دید مرکزی که در نتیجه آن میدان دید شخص مانند تونل خواهد شد که اطراف آن کاملاً سیاه است و فقط قادر به مشاهده روبه‌رو می‌باشد.)

آب‌سیاه بسته یا زاویه‌حاد

• سردرد شدید
• چشم درد
• تهوع و استفراغ
• تاری دید
• وجود هاله در اطراف چراغ
• قرمزی چشم

علل شایع

آب‌سیاه نتیجه‌ی آسیب به عصب بینایی می‌باشد. همان‌طور که این اعصاب به تدریج ضعیف می‌شوند، در زمینه بصری نیز نقاط کوری ایجاد می‌شود. به دلایلی که هنوز برای پزشکان شناخته نشده است، معمولاً افزایش فشار داخل چشم منجر به آسیب عصبی می‌شود. این عوامل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• فشار بالای درون چشم
• سن بالای 60 سال
• داشتن سابقه‌ی خانوادگی
• داشتن بیماری خاص مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، فشارخون بالا و کم‌خونی داسی شکل
• داشتن بیماری خاص چشمی مانند نزدیک‌بینی
• ضربه به چشم یا داشتن سابقه‌ی عمل جراحی چشم
• فقدان استروژن اولیه (هورمون زنانه)، که می‌تواند پس از برداشتن هر دو تخمدان قبل از سن 43 سالگی اتفاق بیفتد.
• استفاده طولانی‌مدت از داروهای کورتون مخصوصاً قطره‌های چشمی.

عوارض احتمالی

نوع مزمن بیماری در صورت عدم رسیدگی می‌تواند سبب از بین رفتن بینایی شود. بنابراین باید نسبت به علائم گفته شده حساسیت به خرج داد.

تشخیص

تشخیص توسط پزشک با اخذ شرح‌ حال بیمار انجام می‌شود.

پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و معاینه کامل چشم را انجام می‌دهد. معاینات چشمی ممکن‌است یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

• اندازه‌گیری فشار داخل چشم (تونومتر)

• آزمایش برای بررسی آسیب عصب بینایی
• بررسی نقاط ضعف بینایی (آزمون میدان دید)
• اندازه‌گیری ضخامت قرنیه
• بررسی زاویه تخلیه

درمان

آسیب‌های ناشی از آب‌سیاه نمی‌تواند برطرف شود. اما درمان و بررسی‌های منظم می‌تواند به کاهش سرعت و یا جلوگیری از دست‌دادن بینایی کمک کند. مخصوصاً اگر بیماری در همان مراحل اولیه تشخیص داده شود.

هدف درمان آب‌سیاه، کاهش فشار در چشم (فشار داخل چشم) است. بسته به نوع بیماری، گزینه‌های درمان شامل قطره‌های چشمی، درمان با لیزر ویا جراحی می‌باشند.

• قطره‌های چشمی

درمان آب‌سیاه در ابتدا با تجویز قطره‌های چشمی آغاز می‌شود. این قطره‌ها می‌توانند به کاهش فشار از طریق بهبود میزان مایع تخلیه‌شده از چشم و یا کاهش میزان مایع ایجاد شده درون چشم کمک کنند.

• دار‌وهای خوراکی

اگر قطره‌های چشمی نتوانند فشار درون چشم‌ها را تا اندازه مطلوب پایین آورند، چشم پزشک دارو‌های خوراکی را تجویز می‌کند. عوارض ناشی از این داروها شامل: ادرار مکرر، سوزش در انگشتان دست و پا، افسردگی، ناراحتی معده و سنگ کلیه است.

• جراحی و سایر روش‌های درمانی

سایر گزینه‌های درمان عبارتند از: لیزردرمانی و روش‌های مختلف جراحی. عوارض احتمالی شامل درد، قرمزی، عفونت، التهاب، خونریزی، فشار غیرطبیعی بالا یا پایین چشم و از دست دادن بینایی است. برخی از انواع جراحی‌های چشم ممکن‌است منجر به ایجاد آب‌مروارید شود.

حتماً باید برای پیگیری آزمایش‌ها به چشم پزشک مراجعه شود. در صورت افزایش فشار چشم و یا تغییرات دیگر در چشم ممکن‌است نیاز باشد روش‌های دیگری انجام بگیرد.

روش‌های زیر برای بهبود تخلیه مایع در داخل چشم و کاهش فشار استفاده می‌شود:

• لیزردرمانی

لیزردرمانی، یک گزینه برای افراد مبتلا به آب‌سیاه زاويه‌باز است. چشم‌پزشک این عمل را در مطب انجام می‌دهد و نیازی به بستری شدن ندارد. چشم پزشک از پرتو لیزری برای بازکردن کانال‌های مسدود شده در شبکه اسفنجی استفاده می‌کند. برای مشخص‌شدن اثر کامل این روش چند هفته زمان لازم است.

• جراحی فیلترکردن

 این عمل، جراحی ترابوکولکتومی (trabeculectomy)  نام دارد. در این روش جراح یک سوراخ در بخش سفید چشم (صلبیه) ایجاد می‌کند و بخشی از شبکه اسفنجی که مسدود شده است را از بین می‌برد.

• استفاده از لوله‌های تخلیه

در این روش، جراح یک لوله کوچک را درون چشم قرار می‌دهد، تا مایع از آن خارج شود.

• الکتروکوتری

چشم پزشک برای این‌که از روش ترابوکولکتومی استفاده نکند از یک روش کم‌خطر‌تر برای حذف بافت مسدود شده از شبکه مشبک استفاده می‌کند. در این روش از یک دستگاه الکتروکوتر کوچک به نام ترابوکوتوم استفاده می‌شود که با تاباندن لیزر، قسمت مسدود شده را باز می‌کنند.

درمان آب‌سیاه بسته یا زاویه‌حاد

آب‌سیاه زاویه بسته یک موقعیت اورژانسی است. اگر بیماری تشخیص داده شده است، برای کاهش فشار داخل چشم به درمان فوری نیاز خواهد بود که این درمان شامل استفاده از دارو، لیزر و یا سایر روش‌های جراحی می‌باشد. ممکن‌است پزشک از روش لیزر محیطی برای بازکردن عنبیه استفاده کند. در این روش چشم‌ پزشک با استفاده از لیزر یک سوراخ کوچک در عنبیه ایجاد می‌کند تا از طریق آن مایع از درون چشم خارج شود و فشار چشم کاهش یابد.