کتواسیدوز دیابتی، یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به کمای دیابتی شده و حتی حیات فرد را تهدید کند. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که بدن قادر به تولید انسولین کافی نیست. بدون انسولین کافی، بدن شروع به تجزیه چربی می‌کند. این فرآیند باعث ایجاد اسیدها در جریان خون به نام کتون می‌شود که در صورت عدم درمان منجر به کتواسیدوز دیابتی می‌شود. در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 شیوع کمتری دارد زیرا سطح انسولین معمولاً خیلی پایین نمی آید. کتواسیدوز دیابتی ممکن است اولین علامت دیابت نوع 1 باشد، زیرا افراد مبتلا به این بیماری نمی توانند انسولین خود را بسازند.

• کتواسیدوز را نباید با کتوز که بی ضرر است، اشتباه گرفته شود.
• کتوز می‌تواند در نتیجه یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات (مواد قندی)، که به عنوان یک رژیم کتوژنیک شناخته می‌شود، رخ دهد.
• کتواسیدوز دیابتی فقط هنگامی ایجاد می‌شود که انسولین کافی در بدن وجود نداشته باشد.

اگر مبتلا به دیابت هستید یا در معرض ابتلا به آن قرار دارید، بهتر است علائم هشدار دهنده کتواسیدوز دیابتی را بیاموزید و بدانید چه موقع به دنبال مراقبت های فوری پزشکی باشید.

علائم و نشانه‌ها

علائم كتواسیدوز دیابتی اغلب به سرعت و گاهی اوقات در 24 ساعت بروز می‌كند.

در برخی موارد، این علائم ممکن است اولین نشانه های ابتلا به دیابت باشد، که عبارتند از:

• تشنگی بیش از حد و خشکی دهان
• ضعف یا خستگی
• تکرر ادرار
• درد شکم
• سرگیجه
• تهوع و استفراغ
• نفس با بوی میوه

علائم خاص كتواسیدوز دیابتی كه از طریق دستگاه آزمایش خون و ادرار قابل تشخیص هستند، شامل قندخون بالا و سطح کتون بالا در ادرار می‌باشد.

در صورت بروز علائم زیر به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه کنید:

• سطح متوسط یا زیاد کتون در ادرار
• استفراغ و عدم تحمل مواد غذایی یا مایعات
• سطح قندخون بالا و عدم کنترل

علل شایع

کتواسیدوز دیابتی زمانی اتفاق می‌افتد که انسولین در بدن به حدی کم باشد و چربی خیلی سریع تجزیه شود، کبد مقدار زیادی قند خون را ایجاد کند، گلوکز (قندخون)  نتواند وارد سلول شود تا به عنوان منبع سوخت مورد استفاده قرار گیرد.

کتون‌ها معمولاً هنگامی که بدن چربی‌ها را تجزیه می‌کند پس از مدت طولانی بین وعده‌های غذایی، تولید می‌شوند. هنگامی که کتون‌ها خیلی سریع تولید شده و در خون و ادرار تجمع یافته، با افزایش اسیدیته خون می‌توانند سمی شوند. این بیماری به عنوان کتواسیدوز شناخته می‌شود.

کتواسیدوز دیابتی معمولاً توسط علل زیر ایجاد می‌شود:

بیماری‌ها

یک عفونت یا بیماری زمینه‌ای می‌تواند باعث شود بدن سطح بالاتری از هورمون‌های خاص مانند آدرنالین یا کورتیزول تولید کند که این هورمون‌ها می‌توانند اثر انسولین را خنثی کرده و بعضی اوقات باعث ایجاد کتواسیدوز دیابتی شوند.

پنومونی (عفونت ریه) و عفونت ادراری علت‌های رایج برای کتواسیدوز دیابتی هستند.

درمان ناقص

درمان انسولین که به درستی صورت نگرفته باشد، می‌تواند باعث کتواسیدوز دیابتی شود.

سایر محرک‌های احتمالی کتواسیدوز دیابتی، عبارتند از:

• آسیب جسمی یا عاطفی
• سكته قلبی یا سكته مغزی
• مصرف الکل یا مواد مخدر، به ویژه کوکائین
• مصرف برخی از داروهای خاص مانند داروهای کورتیکواستروئیدها و برخی از داروهای ادرارآور

عوامل خطر کتواسیدوز دیابتی

خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی در موارد ابتلا به دیابت نوع 1 و از دست دادن مکرر دوز انسولین، بیش‌تر می‌شود.

برخی عوامل که خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• استعمال سیگار
• استرس
• تب بالا
• سن زیر 19 سال
• اعتیاد به مواد مخدر یا الکل

اگرچه کتواسیدوز دیابتی در افرادی که دیابت نوع 2 دارند کم‌تر دیده می‌شود، اما ممکن است در آن‌ها رخ می‌دهد. برخی از داروها می‌توانند خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی را افزایش دهند. در مورد عوامل خطر خود با پزشک صحبت کنید.

تشخیص

اگر پزشک به کتواسیدوز دیابتی دیابتی شک کند، وی معاینه فیزیکی و آزمایش‌های مختلفی را تجویز می‌کند. در بعضی موارد، در دیابت نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین، برای غربالگری زود هنگام کتواسیدوز آزمایش کتون استفاده می‌شود. آزمایش کتون معمولاً با استفاده از نمونه ادرار یا نمونه خون انجام می‌شود. آزمایش کتون معمولاً هنگامی انجام می‌شود که مشکوک به کتواسیدوز دیابتی باشد.

سایر آزمایشات مورد نیاز عبارتند از:

• گاز خون شریانی
• آزمایش قندخون
• اندازه‌گیری فشارخون
• اندازه‌گیری متابولیسم

اغلب، ابتدا آزمایش ادرار انجام می‌شود. اگر کتون ادرار مثبت باشد، سپس آزمایش‌های دیگری انجام می‌شود.

پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای شناسایی مشکلات اساسی و بیماری های زمینه ای که به کتواسیدوز دیابتی کمک کرده ارائه دهد.

درمان

بیمار ممکن است در اورژانس معالجه و یا در بیمارستان بستری شود. درمان معمولاً شامل موارد زیر است:

جایگزینی مایعات

بیمار مایعات زیادی چه از طریق دهان و چه از طریق رگ (به صورت داخل وریدی) دریافت خواهد کرد تا مجدداً میزان آب بدن او تنظیم شود.

تعویض الکترولیت

الکترولیت‌ها مواد معدنی موجود در خون هستند که دارای بار الکتریکی مانند سدیم، پتاسیم و کلرید هستند. کمبود انسولین می‌تواند سطح چندین الکترولیت در خون را کاهش دهد.

برای درمان کتواسیدوز دیابتی، بیمار از طریق ورید الکترولیت‌ها را دریافت خواهد کرد. در این صورت به طور منظم عملکرد قلب، ماهیچه‌ها و سلول های عصبی را تنظیم می‌شوند.

انسولین درمانی

انسولین فرآیندهای ایجاد کننده کتواسیدوز دیابتی را معکوس می‌کند. علاوه بر مایعات و الکترولیت‌ها، انسولین درمانی (معمولاً از طریق ورید) برای درمان انجام خواهد گرفت. هنگامی که سطح قندخون بیمار به حدود 200 میلی گرم در لیتر کاهش یافت و خون او دیگر اسیدی نبود، انسولین داخل وریدی با انسولین درمانی زیر جلدی جایگزین شود.

با بازگشت وضعیت بدن به حالت عادی، پزشک آزمایشات دیگری برای بررسی علل احتمالی این نوع بیماری در نظر خواهد گرفت. بسته به شرایط، ممکن است بیمار به درمان بیش‌تری نیاز داشته باشد.

در صورتی که عفونت باکتریایی یافت شود، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. اگر حمله قلبی تشخیص داده شود، پزشک ممکن است ارزیابی بیش‌تر قلب بیمار را توصیه کند.

پیشگیری

اگرچه شما نمی‌توانید به طور کامل از بیماری یا عفونت پرهیز کنید، می‌توانید برای یادآوری گرفتن انسولین و کمک به پیشگیری و برنامه‌ریزی در موارد اضطراری کتواسیدوز دیابتی اقداماتی انجام دهید.

مهم‌ترین موارد، مدیریت صحیح دیابت عبارتند از:

• اگر از پمپ انسولین استفاده می‌کنید، غالباً بررسی کنید که انسولین از طریق لوله جریان می‌یابد. مطمئن شوید که لوله از پمپ مسدود و یا از آن جدا نشده است.

• اگر هر روز انسولین تزریق می‌کنید، زنگ هشداری را برای خود تنظیم کرده تا در یادآوری زمان مصرف به شما کمک کند.
• متعهد به مدیریت دیابت خود باشید. تغذیه سالم و فعالیت بدنی را بخشی از کارهای روزمره خود قرار دهید.
• داروهای دیابت خوراکی یا انسولین را طبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید.
• سطح قندخون خود را کنترل کنید. ممکن است حداقل سه تا چهار بار در روز لازم باشد سطح قندخون خود را بررسی کرده و یادداشت کنید.
• مقدار انسولین را در صورت لزوم تنظیم کنید. با پزشک در مورد چگونگی تنظیم دوز انسولین بسته به سطح قندخون، رژیم غذایی و میزان فعالیت خود صحبت کنید. اگر سطح قند خون شروع به افزایش کرد، از برنامه درمانی دیابت خود پیروی کنید تا قندخون خود را به محدوده طبیعی برگردانید.
•  هنگامی که بیمار هستید و استرس ندارید، ادرار خود را برای کتون با کیت ادرار بدون بررسی کنید.
• اگر سطح کتون شما متوسط یا زیاد بود، سریعاً با پزشک تماس بگیرید یا به دنبال مراقبت‌های اضطراری باشید. اگر میزان کتون کم باشد، ممکن است نیاز به انسولین بیش‌تری داشته باشید.
• اگر حدس می‌زنید کتواسیدوز دیابتی دارید سریعاً اقدام کنید و به دنبال درمان های پزشکی باشید.