برداشتن مثانه (سیستکتومی) عملی جراحی است که به منظور برداشتن مثانه انجام می‌گیرد. در جراحی برداشتن کل مثانه چنانچه بیمار مرد باشد، جراح پروستات و غدد ترشح کننده مایع منی و چنانچه بیمار زن باشد جراح، رحم، تخمدان‌ها و بخشی از واژن را نیز خارج می‌کند.

جراح به بیمار باید توضیح ‌بدهد که ادرار پس از برداشتن مثانه چگونه از بدن خارج خواهد شد. روش‌های متعددی وجود دارند که ادرار را می‌توان پس از حذف مثانه ذخیره و دفع کرد. پزشک می‌تواند به بیمار کمک کند تصمیم بگیرد کدام روش برای وی مناسب است.

دلایل انجام روش

ممکن است پزشک شما برای درمان موارد زیر عمل سیستکتومی را توصیه کند:

• شروع سرطان در مثانه و یا سرطانی که در نزدیکی مثانه است و تا دیواره آن پیشروی کرده است.
• نقص‌های مادرزادی که بر سیستم ادراری تاثیر گذاشته است.
• اختلالات عصبی و التهابی که بر سیستم ادراری تاثیر گذاشته است.

نوع عمل سیستکتومی به عوامل مختلفی مانند علت عمل، سلامت عمومی و اولویت‌های بیمار بستگی دارد.

خطرات و عوارض احتمالی

سيستکتومی يک جراحی پيچيده است که شامل دستکاری بسياری از اعضای داخلی در شکم می‌شود. به همین دلیل، خطرات خاصی را به همراه دارد از جمله:

• خون‌ریزی
• لخته شدن خون
• حمله قلبی
• عفونت
• ذات الریه (عفونت ریه)
• به ندرت، خطرات جانی ممکن است پس از جراحی رخ دهد

عمل سیستکتومی تنها شامل برداشتن مثانه نیست بلکه در این جراحی یک سیستم جدید دفع ادرار گذاشته می‌شود که ممکن است باعث عوارض زیر می‌شود:

• کم شدن آب بدن
• عفونت مجاری ادراری
• انسداد روده
• انسداد در یکی از لوله‌هایی که ادرار را از کلیه حمل می‌کند (انسداد پیشابراه)

ممکن است برخی از مشکلات و عوارض تهدیدآمیز باشند و لازم باشد بیمار برای درمان این عوارض به بیمارستان منتقل شود و یا جراحی مجدد نیاز شود.

آمادگی پیش از روش

قبل از سیستکتومی با پزشک خود درباره داروهایی که باید مصرف کنید و یا استفاده از کافئین، الکل یا مکمل‌های دیگر صحبت کنید. جهت درمان و بهبودی بهتر بعد از عمل جراحی ممکن است لازم باشد تغییراتی در داروهای خود بدهید و یا مواد خاصی را استفاده نکنید.

اگر سیگار می‌کشید بهترین کاری که شما می‌توانید برای سلامتی خود انجام دهید این است که آن را کنار بگذارید زیرا سیگار کشیدن از مهم‌ترین عوامل زمینه ساز سرطان مثانه بوده و از طرف دیگر عوارض بعد از عمل را افزایش می‌دهد.

هنگام آماده شدن برای عمل سیستکتومی دستورالعمل‌های ویژه‌ای را در مورد نحوه آماده شدن برای عمل دریافت خواهید کرد. چنانچه سوال خاصی داشتید با پزشک یا تیم مراقبت بهداشتی خود درمیان بگذارید.

نحوه انجام روش

جراح در طی عمل سیستکتومی، مثانه و قسمتی از مجاری اداراری به همراه گره‌های لنفاوی مجاور آن را حذف می‌کند. عمل برداشتن کل مثانه در مردان معمولا شامل حذف پروستات و غدد ترشح کننده مایع منی و در زنان شامل حذف رحم، تخمدان‌ها و بخشی از واژن است. جراح همچنین یک سیستم جدید دفع ادرار را ایجاد می‌کند.

جراح ممکن است یکی از این روش‌ها را برای جراحی شما توصیه کند:

• جراحی باز. در این روش برای دسترسی به لگن و مثانه تنها به یک برش بر روی شکم شما نیاز است.
• جراحی با حداقل تهاجم. جراح چند برش بسیار کوچک روی شکم ایجاد می‌کند و وسایل جراحی را از راه این برش‌ها وارد بدن می‌کند.
• جراحی رباتیک. در این نوع جراحی با حداقل تهاجم، پزشک از راه دور با استفاده از ابزار جراحی و ربات‌های مخصوص و پیچیده این عمل را انجام می‌دهد.

جراحی سیستکتومی تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود. جراح زمانی که شما بی‌هوش هستنید بر روی شکم یک برش بزرگ برای جراحی باز و یا چند برش کوچک برای جراحی با حداقل تهاجم و جراحی رباتیک ایجاد می‌کند.

جراح در قدم بعدی مثانه و گره‌های لنفاوی مجاور آن را برمی‌دارد. و همچنین ممکن است اندام‌های دیگر در کنار مثانه مانند مجاری ادراری، پروستات و کیسه‌های منی در مردان و رحم، تخمدان و قسمتی از واژن در زنان نیز برداشته شود.

 جراح مجاری ادراری را به منظور خروج ادرار بعد از برداشته شدن مثانه بازسازی می‌کند. چند گزینه وجود دارد:

• انحراف بی‌اختیار

این روش شامل برداشتن قسمت کوچکی از روده و اتصال آن به مثانه می‌باشد. این کار یک راه عبور به نام کانال روده‌ی دراز را ایجاد می‌کند تا ادرار از کلیه‌ها به بیرون از بدن عبور کند. ادرار از کلیه‌ها و از طریق مثانه به این کانال می‌رود. یک سمت این کانال به وسیله‌ی یک دهانه به نام استوم (همچنین به نام اوروستومی) به پوست جلوی شکم متصل می‌شود. بعد از این عمل، یک کیسه‌ی کوچک بر روی استوم قرار می‌گیرد تا ادرار را جمع کند. این ادرار به صورت مداوم در مقادیر کم خارج می‌گردد. وقتی که کیسه پر شد باید خالی شود.

• انحراف خوددار

 در این روش، یک کیسه کروی شکل که از قسمتی از روده ساخته شده است، به مثانه متصل می‌شود. یک انتهای این کیسه به یک دهانه (استوم) بر روی پوست در جلوی شکم وصل می‌شود. یک دریچه بر روی این کیسه ایجاد می‌شود تا به ادرار اجازه دهد که در آن جا بماند. شما این کیسه را چندین بار در روز با قرار دادن یک لوله‌ی تخلیه (کتتر) درون استوم از طریق دریچه، تخلیه می‌کنید. به این دلیل که هیچ کیسه‌ای در بیرون بدن وجود ندارد، بعضی از مردم این روش را ترجیح می‌دهند.

• مخزن ادرار

 جراح در طول این عمل از  قطعه‌ای از روده جهت ایجاد یک مخزن کوچک در داخل دیواره شکم استفاده می‌کند. وقتی که شما ادرار می کنید و مخزن پر می‌شود سپس با استفاده از یک لوله دراز و باریک (کاتتر) در روز چند بار می‌توانید مخزن را خالی کنید. با این نوع از انحراف ادرار، شما نیاز به کیسه برای جمع‌آوری ادرار در خارج از بدن ندارید اما در طول روز چندین بار از یک کاتتر برای تخلیه مخزن داخلی باید استفاده کنید. نشت از محل کاتتر ممکن است باعث مشکلات یا نیاز به اتاق عمل جهت انجام جراحی بازبینی شود. هدف از این انحراف ادرار، تسهیل ذخیره سازی ایمن و دفع به موقع ادرار بعد از برداشتن مثانه است در حالی که کیفیت زندگی شما نیز حفظ می‌شود.

بعد از عمل جراحی

شما ممکن است پس از عمل جراحی برای بهبود بدن حداکثر پنج یا شش روز در بیمارستان بمانید. بعد از عمل روده‌ها آخرین بخش‌هایی هستند که تمایل به بیدار شدن از خواب دارند بنابراین ممکن است مجبور شوید در بیمارستان بمانید تا روده‌ها دوباره برای جذب مایعات و مواد مغذی آماده شوند.

پس از بی‌هوشی عمومی، ممکن است عوارض جانبی مانند گلودرد، لرز، خواب آلودگی، خشکی دهان، تهوع و استفراغ داشته باشید.این عوارض ممکن است چند روز طول بکشد اما باید بهبود یابد.

صبح بعد از عمل جراحی، تیم مراقبت بهداشتی ممکن است شما را از خواب بیدار کند و به پیاده‌روی ببرد. پیاده‌روی سبب بهبود و بازگشت عملکرد روده می‌شود وبه بهبود گردش خون و جلوگیری از خشکی مفاصل و لخته شدن خون کمک می‌کند.

ممکن است برای چند هفته پس از جراحی، کمی درد یا ناراحتی در قسمت جراحی خود داشته باشید. به مرور زمان که بهبود پیدا می‌کنید، درد شما نیز باید به تدریج بهتر شود. قبل از اینکه بیمارستان را ترک کنید، با پزشک خود درباره دارو و راه‌های دیگر برای بهبودی خود صحبت کنید.

چنانچه شما عمل مجاری ادرار داشته باشید؛ پس از جراحی به مدت 6 الی 8 هفته ممکن است تخلیه مایعات از مجاری ادرار خود داشته باشید. معمولا رنگ این مایعات به آرامی از قرمز روشن به صورتی سپس قهوه‌ای و در نهایت به زرد تغییر می‌کند.

در هر دو روش جراحی که از روده کوچک استفاده می‌شود، انتظار داشته باشید در ادرار خود مخاط ببینید زیرا تکه‌ای از روده که در این روش استفاده شده است مانند روده معمولی همچنان مخاط تولید می‌کند. با گذشت زمان؛ باید مخاط کمتری در ادرار وجود داشته باشد، اما هرگز به طور کامل  از بین نمی‌رود.

نتایج قابل انتظار

سيستکتومی تأثير زيادی بر کيفيت زندگی دارد، اما حتي پس از عمل جراحی شما هنوز هم مي‌توانيد زندگی معمولی خود را سپری کنید.

شما بعد از این عمل جراحی ممکن است نگران داشتن شکاف(استوما) بر روی بدن خود باشید. بهتر است با تیم مراقبت پزشکی خود در این مورد صحبت کنید تا بتوانید به برخی از نگرانی‌های خود رسیدگی کنید. به مرور زمان با مراقبت از استوما شما احساس راحتی بیشتری خواهید کرد بنابراین اعتماد به نفس بالاتری پیدا می‌کنید و با لذت بیشتری فعالیت‌های اجتماعی خود را انجام می‌‎دهید.

در ابتدا به دلیل کوچک بودن مثانه جدید ممکن است لازم باشد در طول روز هر چند ساعت یکبار آن را تخلیه کنید اما به آرامی و در طول چند ماه مثانه بزرگ‌تر می‌شود به گونه‌ای که زمان بین ادرار کردن به هر چهارساعت افزایش می‌یابد. به این نکته باید توجه داشته باشید که دستورالعمل‌‎‌های که پزشک توصیه می‌کند را دنبال کنید تا مثانه شما بیش از حد بزرگ نشود.