مدیریت بیماری
بای پس عروق کرونری
جراحی بای پس عروق کرونر (بای پس قلب) نوعی روش جراحی است که در آن، جریان خون یک سرخرگ (شریان) بسته یا نیمه بسته به وسیله‌ی یک مسیر جدید به قلب می‌رسد. با ایجاد این مسیر جدید، جریان خون به سمت عضله‌‌ی قلب بهترمی‌شود. به رگ‌هایی که به عضله قلب خون می‌رسانند، عروق کرونر گفته می‌شود.
در عمل جراحی بای پس قلب، یک رگ خونی سالم از ران، بازو یا قفسه‌ی سینه برداشته می‌شود و به رگ‌های دیگر قلب پیوند زده می‌شود به طوری که جریان خون می‌تواند آن رگ بسته شده را دور بزند و به قلب برسد.
اگر چه این روش، بیماری قلبی را که دراثربسته شدن رگ‌های قلب ایجاد شده است، درمان نمی‌کند، اما می‌تواند علائمی مانند درد و تنگی نفس را بهبود ببخشد. برای بعضی از بیماران، این روش جراحی می‌تواند فعالیت قلب را بهتر کرده و احتمال خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی را کاهش دهد.
دلایل انجام
جراحی بای پس عروق کرونر یکی از روش‌های درمانی برای رگ‌های بسته قلب است. در موارد زیر انجام این روش جراحی ضرورت دارد:
- درد شدید قفسه‌سینه همراه با بسته شدن رگ‌هایی که مسئولیت خون‌رسانی به ماهیچه‌های قلبی را دارند.
- اگر بیمار بیشتر از یک بیماری مرتبط با عروق کرونر داشته باشد و قلب کارخود به درستی انجام ندهد.
- سرخرگ اصلی عروق کرونری بیمار به شدت باریک یا بسته شده باشد. این سرخرگ مسئول رساندن بیش‌ترین حجم خون به قلب است.
- اگربیمار به انسداد سرخرگی( شریانی) مبتلا باشد و استفاده موقت از بالون برای بازکردن مسیر سرخرگ، روش مناسبی نباشد یا سابقه انجام آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری ناموفق را ازقبل داشته و شریان مجدداً تنگ شده باشد.
- درگیری چند رگ
این روش جراحی، احتمال دارد در شرایط فوری مانند حمله قلبی و یا زمانی که روش‌های درمانی دیگری جوابگو نباشد، انجام شود.
حتی با انجام این روش جراحی نیز، نیاز است که سبک زندگی بیمار تغییر کند. پس از عمل جراحی، برای کاهش چربی خون، جلوگیری از ایجاد لخته در خون و کمک به فعالیت قلب بیمار، داروهای مناسب تجویز خواهد شد.
عوارض احتمالی
از آنجایی‌که این عمل یک جراحی عمل باز به حساب می‌آید ممکن است مشکلاتی در پیش داشته باشد. از جمله این مشکلات شامل:
- خونریزی
- ضربان نامنظم قلب( آریتمی)
- عفونت در محل جراحی
- کاهش حافظه یا مشکل در تفکر که معمولاً پس از۶ تا ۱۲ ماه بهبود می‌یابد.
- مشکلات کلیوی
- سکته مغزی
- حمله قلبی: درصورتی‌که لخته‌های خون وارد سرخرگ‌های قلبی شود.
خطر بروز این مشکلات کم است اما به شرایط عمومی و سلامت بیمار بستگی دارد. اگر این جراحی تحت شرایط فوری وبا عجله انجام شود و یا اگر بیمار به بیماری‌های دیگری نظیر بیماری کلیه، دیابت، انسداد عروق در پاها مبتلا باشد، احتمال بروز این مشکلات بیشتر خواهد شد.
آمادگی قبل از مداخله
پزشک دستورالعمل‌های خاصی به بیمار خواهد داد به طوری که بیمار باید فعالیت‌های خود را محدود کند و رژیم غذایی و داروهای مصرفی خود را زیر نظر پزشک تغییر دهد. زمان بهبودی پس از عمل حدود ۴تا ۶ هفته طول خواهد کشید بعد ازاین زمان بیمارمی‌تواند رانندگی کند و کارهای روزمره خود را از سر بگیرد.
اگر این جراحی، در شرایط فوری انجام نشود، بیمار همان روزعمل جراحی در بیمارستان پذیرش می‌شود.
روش انجام
این جراحی معمولاً ۳ تا ۶ ساعت و تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود. تعداد بای‌پس های انجام شده بستگی به محل آسیب در قلب و شدت انسداد دارد. برای بی‌هوشی عمومی یک لوله تنفسی از راه دهان بیمار در دستگاه تنفسی بیمار( نای) وارد می‌شود. این لوله به یک دستگاه تنفس مصنوعی متصل می‌شود و این دستگاه در طول عمل جراحی و حتی مدتی پس از عمل، تنفس بیمار را تنظیم و برقرار می‌کند. این جراحی عموما از طریق یک برش بزرگ در قفسه سینه انجام می‌شود. در طول عمل بیمار به دستگاه قلبی – ریوی متصل می‌شود که اکسیژن را در بدن بیمار به جریان می‌اندازد. جراح در این روش، در مرکز استخوان سینه برشی ایجاد می‌کند. سپس دنده‌ها را باز می‌کند تا به قلب دسترسی پیدا کند. پس از آن قلب به طور موقت و با کمک دارو متوقف می‌شود اما در حین عمل جراحی، دستگاه قلبی – ریوی به بدن بیمار وصل می‌شود تا خون در بدن جریان داشته باشد. جراح سپس بخشی از رگ خونی سالم را از دیواره قفسه سینه یا پا را برداشته و به انتهای بالایی و زیرین سرخرگ بسته شده متصل می‌کند بنابراین خون مجدداً به تمام قسمت‌های سرخرگ جریان پیدا می‌کند.
پس از انجام عمل، جراح ضربان قلب را مجدداً به راه می‌اندازد، اتصال دستگاه قلبی – ریوی را قطع می‌کند و از یک سیم برای بستن استخوان قفسه سینه کمک می‌گیرد. سیم تا زمان بهبودی استخوان جناغ سینه در بدن بیمارباقی می‌ماند.
پس از جراحی، اکثر افراد احساس بهتری دارند و ممکن است۱۰تا۱۵ سال علائمی نداشته باشند. هرچند که ممکن است در این مدت سرخرگ‌های دیگر دچار مشکل شوند و به جراحی بای‌پس یا آنژیوپلاستی مجدد نیاز باشد.
نکاتی که لازم است در زمان بستری در بیمارستان رعایت نمائید.
- انتظار می‌رود که یک یا دو روز پس از عمل در بخش مراقبت‌های ویژه (آی‌سی‌یو) بستری بمانید. لوله تنفسی تا زمانی‌که به هوش بیایید و قادر به نفس کشیدن باشید، در گلوی شما باقی می‌ماند. در مدت زمانی‌که در بیمارستان بستری هستید، برای شما بازتوانی قلب انجام می‌گیرد. به شما برنامه‌ی ورزشی داده می‌شود تا بهبودی سریع‌تر انجام شود. شرایط شما مرتباً کنترل می‌شود تا مرخص شوید.
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود. بهتر است هر چه زودتر از بستر خارج و راه بروید.
- پس از هوشیار شدن با اجازه پزشک ابتدا بنشینید، سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان کنید. در صورت نداشتن سرگیجه و تاری دید و… از تخت خارج شوید. دقت کنید حتما پرستار بخش را در زمان خارج شدن از تخت مطلع فرمایید تا در کنار شما باشد.
- به شما چند لوله متصل است. این لوله ها جهت خروج ترشحات محل عمل تعبیه شده است. مراقب باشید کشیده نشوند یا از جای خود خارج نشوند.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- در صورت خونریزی از محل عمل جراحی و خیس شدن پانسمان به پرستار بخش اطلاع دهید.
- از دستکاری سرم ها و رابط های متصل به خود خودداری کنید.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار برای شما اجرا خواهد شد.
- شما ابتدا در بخش مراقبت ویژه بستری و سپس با بهتر شدن وضعیت جسمی‌به بخش منتقل می‌شوید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- از یک رژیم غذایی سالم شامل میوه‌ها،سبزی‌ها،غلات کامل و غذاهای کم چربی پیروی کنید.
- از مصرف غذاهای چرب، شور، کنسرو شده، غذاهای آماده و غذاهای سرخ شده جدا اجتناب کنید، مصرف مایعات، سوپ، سبزیجات، میوه‌های تازه و غذاهای کم چرب و تازه خانگی را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- مصرف روزانه نمک را کاهش دهید. به میزان نمک(سدیم) موجود در مواد غذایی بسته بندی شده توجه ویژه‌ای داشته باشید.
- مقادیر مناسبی ویتامین و پروتئین مصرف کنید.
- در صورت مصرف الکل یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار، آن را از رژیم غذایی خود حذف نمایید.
- فعالیت فیزیکی را بتدریج شروع کنید و درصورت تحمل طول مدت تحرک را بیشتر کنید.
- راه رفتن و پیاده روی تا حدی که سبب خستگی و درد نشود به صورت روزانه روی زمین صاف و هموار در هوای آزاد که خیلی گرم و خیلی سرد نباشد، انجام شود.
- یک الی شش هفته بعد از ترخیص می‌توانید کارهای سبک را انجام دهید.
- از حرکات چرخشی در بازوها و حرکات بالای سر، و دورشدن زیاد دو بازو و هر گونه فشار روی سینه پرهیز نمایید.
- از بالا و پایین رفتن زیاد از پله‌ها در هفته‌های اول خودداری نمایید.
- معمولا شش تا دوازده هفته پس از عمل به تدریج فعالیت‌های متوسط مانند مرتب کردن رختخواب و اتوکشی و… و بعد از سه ماه کارهای سنگین مثل جاروکردن و دویدن و… را شروع کنید.
- درفواصل بین فعالیت‌ها حداقل بیست دقیقه استراحت کنید و درصورت درد شدید در ناحیه سینه یا تنگی نفسی که با استراحت برطرف نشود به پزشک مراجعه نمایید.
- رانندگی حد اقل شش هفته ممنوع است.
- از انجام فعالیت در هوای سرد ویا بعداز خوردن غذا اجتناب کنید.
- تاشش هفته از بلند کردن یا کشیدن یا هل دادن اجسام بیش از سه کیلو گرم خودداری شود.
- دو تا سه ماه پس از عمل بسته به وضعیت عمومی و نوع کاربا ارزیابی کامل و اجازه پزشک معالج زمان مناسب برای شروع فعالیت‌های اجتماعی و کار است.
- تا دو ماه از جناغ‌بند خود برای حفاظت از جناغ استفاده کنید.
مراجعه به پزشک
ممکن‌است تا مدت زمانی پس از عمل، راه رفتن و انجام کارهای روزانه برای بیمار مشکل باشد اما این روند به تدریج بهبود می‌یابد. 7 تا 10 روز بعد از عمل جهت برداشتن بخیه‌ها به پزشک معالج یا درمانگاه، مراجعه نمایید (بعضی از بخیه‌ها جذبی هستند و نیاز کشیدن ندارند).
در صورتی‌که پس از بازگشت به خانه، علائم و نشانه‌های زیر مشاهده شد با پزشک تماس گرفته شود:
- تندی ضربان قلب
- بدتر شدن شدت درد یا ایجاد یک درد جدید در محل برش جراحی در قفسه سینه
- قرمزی، خونریزی و هر نوع تغییر دیگر در اطراف محل بخیه‌ها
- درصورتی که درد قفسه سینه با مسکن‌های معمول بهبودی نداشت یا مشابه دردهای قلبی پیش ازعمل جراحی بود.
- تب بیشتر از 38 درجه سانتی‌گراد
- حالت تهوع و استفراغ
- ضعف شدید غیر معمول
- سرفه شدید
- افزایش یا کاهش فشار خون
- ترشحات زخم یا خونریزی
- کوتاه شدن نفس‌ها
- مدفوع قیری رنگ
