دستگاه گردش خون شامل قلب و رگ‌­ها (سرخرگ، مویرگ و سیاهرگ) می‌­شود. قلب یک ماهیچه تو خالی است که بسیار قوی است و هر بار که بسته می­‌شود، خون داخل خود را با فشار از راه رگ‌­ها به همه جای بدن می‌فرستد. قلب دائماً در حال انجام فعالیت بوده و تقریبا در دقیقه 60 تا 100 ضربه می‌­تپد. تعداد ضربان قلب ما مساوی با تعداد ضربان نبض ماست و هرچه فعالیت ما بیشتر باشد، تعداد ضربان قلب ما هم بیشتر است.

قلب تقریباً به شکل مخروط است درون قفسه سینه، پشت جناق، بین دو ریه و اندکی به سمت چپ قرار دارد و به اندازه مشت بسته هر شخص و تقریبا ۲۵۰ – ۳۵۰ گرم می‌باشد.

وظیفه دستگاه قلب و عروق:

سیستم قلب و عروق وظیفه نقل و انتقال مواد را برعهده دارد. دی‌اکسیدکربن و مواد زائد حاصل از سوخت و ساز سلول‌­ها وارد خون شده و با پمپ قلب جهت تصفیه به ریه و کلیه­‌ها منتقل می‌­شود. سپس خونی که در ریه­‌ها و دستگاه گوارش پر از اکسیژن و مواد غذایی شده است، به سلول‌­ها برگردانده می­‌شود.

اجزای تشکیل دهنده دستگاه گردش خون:

دستگاه گردش خون شامل قلب و رگ­‌ها (سرخرگ، مویرگ و سیاهرگ) می‌­شود.

• رگ‌­ها:

رگ­‌ها در همه قسمت­‌های بدن وجود دارند و خون در آن‌ها جریان دارد. خون مواد غذایی سلول­‌های مختلف بدن را تأمین می­‌کند و مواد زائد (دفعی) را از آن‌ها می­‌گیرد. اگر رگ­‌ها وجود نداشته باشند یا اگر خون درون آن‌­ها نباشد، سلول­‌ها چون قادر به تغذیه نیستند بعد از مدت کوتاهی می‌­میرند.

رگ­‌ها می­‌توانند گشاد یا تنگ شوند. به عنوان مثال عضلات هنگام کار به مواد غذایی بیشتری نیاز دارند. پس رگ‌­ها گشاد می‌­شوند تا خون بیشتری را به عضلات برسانند.

• • سرخرگ:
  • رگ‌هایی که خون را از قلب خارج می‌کنند شریان یا سرخرگ نام دارند.
  • دیواره سرخرگ‌ها کلفت و ماهیچه‌ای است.
  • سیاهرگ:
  • رگ­‌هایی که خون را به قلب می‌­آورند ورید یا سیاهرگ نام دارند.
  • دیواره سیاهرگ‌ها نازک است.
  • مویرگ:
  • وقتی سرخرگ وارد اندامی می‌شود، مانند ریشه گیاه شاخه شاخه می‌شود و در آخر به رگ‌های بسیار باریکی که دیواره آن‌ها بسیار نازک است تبدیل می‌شود. به این رگ‌های کوچک مویرگ می‌گویند.

مویرگ‌­ها خون را بین سلول­‌ها توزیع می­‌کنند. یعنی غذا و اکسیژن را به سلول­‌ها می‌­دهند و در عوض مواد زاید و دی‌­اکسیدکربن را از آن‌ها می­‌گیرند.

• قلب:

  • لایه‌­های تشکیل دهنده قلب:

قلب از سه لایه زیر تشکیل شده است:

• • • لایه پوشاننده داخلی قلب به نام آندوکارد
    • لایه میانی عضلانی به نام میوکارد
    • لایه بیرونی به نام پریکارد که مانند یک پرده در اطراف قلب قرار گرفته است.
  • حفره­‌های قلبی:
    • یک دیواره عضلانی عمودی قلب را به دو نیمه راست و چپ تقسیم می­‌کند.
    • نیمه راست مربوط به خون سیاهرگی (بدون اکسیژن و تیره) و نیمه چپ مربوط به خون سرخرگی (حاوی اکسیژن و مواد غذایی و روشن) است.
    • هر یک از دو نیمه راست و چپ نیز مجددا به وسیله یک تیغه عضلانی افقی نازک­تر به دو حفره فرعی تقسیم می‌شوند که مانع حرکت جریان خون از یک سمت قلب به سمت دیگر و مخلوط شدن خون تیره و روشن می­‌گردد.
    • حفره‌های بالایی که کوچک‌­تر و نازک‌­تر هستند به نام دهلیز و دریافت کننده خون می‌باشند. حفره‌های پایینی که بزرگ‌تر و ضخیم‌ترند، بطن­‌های قلبی هستند و خون دریافتی را به سایر اعضاء بدن پمپ می‌کنند.
  • دریچه‌­های قلب:

قلب دارای چهار دریچه است : سه لتی، ریه، میترال و آئورت.

• • • دریچه‌ سه لتی آئورت ما بین بطن چپ و رگ‌­های آئورت (بزرگ‌­ترین رگی که خون را از قلب خارج و به تمام اعضاء بدن می‌­رساند) قرار دارد. دریچه آئورت در زمان استراحت قلب بسته می‌­شود و مانع برگشت خون به بطن چپ می­‌گردد. اگر این دریچه به درستی وظیفه خود را انجام ندهد باعث بزرگی بطن و از بین رفتن قدرت عضلانی آن می‌گردد.
    • دریچه ریوی مابین بطن‌ راست و سرخرگ‌ ریوی (رگی که خون را از ریه‌ها به داخل قلب می‌برد) قرار دارد. در زمان استراحت بطن این دریچه بسته شده و مانع پس زدن خون به بطن می‌گردد.
    • دریچه سه‌لتی تریکوسوپید بین دهلیز و بطن راست قلب قرار دارد. دریچه سه‌لتی مانع برگشت خون از بطن به دهلیز و در نتیجه پس زدن خون به اندام­‌ها می‌شود. اگر کارکرد این دریچه مختل شود موجب ورم اندام‌ها و پرخونی کبد و … می­‌گردد.
    • دریچه دولتی میترال بین دهلیز و بطن چپ قلب قرار دارد.
• 
• • مسیر گردش خون در قلب
    • گردش کوچک خون:
    • خون فاقد اکسیژن که از سلول­‌ها و اندام­‌های بدن جمع‌آوری شده است، از طریق سیاهرگ‌­های بزرگی به دهلیز راست برگشته و از طریق دریچه سه‌لتی وارد بطن راست می‌شود، سپس با انقباض و جمع شدن بطن­‌ها، دریچه سه‌لتی بسته و دریچه ریوی باز می‌­شود.
    • با باز شدن دریچه ریوی، خون وارد سرخرگ ریوی و سپس ریه‌­ها می‌­شود.
    • گردش بزرگ خون:
    • پس از آنکه خون غنی از اکسیژن شد، از طریق سیاهرگ وریدی بداخل دهلیز چپ بازگشته و از طریق دریچه دولتی وارد بطن چپ می­‌شود. در زمان انقباض و فعالیت بطن این دریچه نیز بسته و مانع پس زدن خون به دهلیز و ریه‌­ها می­‌شود. اختلال در عملکرد این دریچه نیز موجب تنگی نفس و بزرگی دهلیز چپ و … می­‌گردد.
    • با انقباض بطن‌­ها و باز شدن دریچه آئورت و بسته شدن دریچه دولتی، خون وارد آئورت می­‌شود. آئورت سرخرگ بزرگی است که خون پر از اکسیژن و مواد غذایی را به قسمت‌های مختلف بدن منتقل می­‌کند.

شریان (سرخرگ) کرونری:

شریان‌های کرونری از ابتدای آئورت منشا می­‌گیرند، بنابراین اولین شریان‌­هایی هستند که خون حاوی اکسیژن زیاد را دریافت می‌کنند. این شریان­‌ها از روی سطح قلب عبور کرده و وظیفه خونرسانی به عضله قلب را برعهده دارد. عدم خونرسانی کافی به عضله قلب به هر علتی موجب از بین رفتن عضله و در نتیجه کاهش پمپاژ قلب و درد قلبی می‌گردد.

عروق کرونر پس از جدا شدن از آئورت به دو شاخه اصلی چپ و راست تبدیل می‌شود. عضله سمت چپ قلب ضخیم‌تر و نیاز به خونگیری بیشتری دارد، به همین دلیل کرونر چپ به دو شاخه اصلی و هر شاخه نیز به نوبه خود به شاخه‌های دیگری تقسیم می‌شوند. این عروق در پشت قلب به یکدیگر متصل و تقریبا یک مسیر دایره‌ای را ایجاد می‌کنند.

شریان‌های کرونری ساختمانی مشابه تمام شریان‌­های بدن دارند ولی فقط در یک چیز متفاوت است، بدین صورت که فقط در زمانی که قلب در حالت استراحت قرار دارد، خون دراین شریان‌­ها جریان می‌یابد.