مدیریت بیماری
جراحی قلب در نوزادان و اطفال
جراحی قلب در کودکان به منظور برطرف کردن مشکلات قلبی مادرزادی کودکان و یا مشکلاتی که پس از تولد به آن دچار شدند انجام می‌گیرد.
مشکلات قلبی تنوع زیادی دارند. بعضی از انواع آن مزمن و برخی دیگر حاد هستند. این مشکلات می‌توانند در خود قلب و یا عروق خونی وابسته به آن اتفاق بیافتند. برخی از این مشکلات ممکن است بلافاصله پس از تولد نوزاد، نیاز به جراحی داشته باشند. در سایر موارد، می‌توان کودک را پس از ماه ها و یا سال‌ها جراحی کرد. در برخی موارد یک عمل جراحی برای برطرف کردن مشکل قلب کافی است اما در برخی از موارد نیز چندین عمل مورد نیاز است. روش‌های جراحی مختلفی برای برطرف کردن نقص قلبی در کودکان وجود دارد.
دلایل انجام
از جراحی قلب برای تعمیر بسیاری از نواقص قلبی مثل نقص سپتوم دهلیزی (دیواره بین‌دهلیزی)، نقص سپتوم بطنی (دیواره بین‌بطنی) و … استفاده می‌شود. به طور کلی اکثر جراحی‌های قلب کودکان، به شکل جراحی باز انجام می‌گیرند. جراحی قلب در نوزادان و اطفال منجر به جلوگیری از بروز مشکلات حادتر در بزرگسالی کودک می‌شود بنابراین انجام این جراحی در کودکان ضرورت دارد.
عوارض احتمالی
تمامی جراحی‌های قلب، عوارضی احتمالی به دنبال دارند، هرچند که در سال‌های اخیر عوارض آن کاهش یافته است.
خونریزی یکی از عوارض احتمالی بعد از جراحی باز قلب است. در زمان استفاده از رقیق کننده‌های خون در حین بای‌پس، ممکن است در محل بخیه خونریزی اتفاق بیافتد. خونریزی معمولاً کم است و می‌توان آن را با کمک دارو و بانداژ کنترل کرد. در موارد نادر( حدود 2 درصد) نیاز است که به دلیل خونریزی جراحی انجام شود.
علاوه براین خطرات، خود قلب نیز ممکن است تحت‌تأثیر قرار بگیرد. در وهله اول و در عمل جراحی باز قلب، ممکن است خون‌رسانی به قلب و در مرحله بعد نیز ممکن است، عملکرد قلب کاهش پیدا کند.
قلب پس از عمل نیاز دارد تا با آناتومی و فیزیولوژی جدیدش تطبیق پیدا کند تا بتواند عملکرد سابق خود را از سر بگیرد. در این مدت ممکن است ضربان قلب نیز تحت‌تأثیر قرار بگیرد و آریتمی( ضربان نامنظم قلب) ایجاد شود.
آمادگی قبل از مداخله
بیماران پیش از انجام جراحی، توسط پزشک و تیم درمان مورد ارزیابی کامل قرار می‌گیرند. این ارزیابی‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون
- تصویربرداری اشعه ایکس
- نوار قلب
از دیگر مواردی که باید پیش از عمل رعایت شوند عبارتند از:
- اگر کودک شما نسبت به چیزی حساسیت دارد، پزشک را پیش از عمل آگاه کنید.
- از پزشک بپرسید که کودک چه زمانی باید از خوردن و آشامیدن منع شود.
همه این اطلاعات و ارزیابی‌ها پزشک را در بهتر انجام دادن جراحی کمک خواهد کرد.
روش انجام
جراحی‌های قلب عموماً تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌گیرند و کودک در طول عمل به خواب می‌رود. برای شروع، پزشک باید قفسه سینه را باز کند. برای این کار پزشک برشی در استخوان جناغ می‌زند. برش ایجاد شده، معمولاً اندازه‌ای کوچک‌تر از طول استخوان جناغ سینه دارد. بسیاری از خانواده‌ها با شنیدن اینکه قرار است برشی در سینه کودکشان زده شود نگران می‌شوند اما جای نگرانی نیست و این برش چیزی به جز یک شکستگی مصنوعی نیست چراکه در پایان جراحی دو لبه‌ی استخوان سینه با کمک یک سیم فلزی به یکدیگر متصل می‌شوند. این برش منجر به بدشکلی دیواره قفسه سینه نمی‌شود حتی در کودکانی که در سن رشد هستند. درحین حال اگر کودک در معرض ابتلا به بدشکلی دیواره قفسه سینه باشد، این برش به جلوگیری از آن کمکی نمی‌کند.
پس از اینکه قفسه سینه باز شد، همه یا بخشی از غده تیموس برداشته می‌شود. برداشتن این غده به پزشک کمک می‌کند تا بتواند به قلب دسترسی پیدا کند. قلب در یک کیسه نازک و چرمی شکل به نام پریکاردیوم قرار گرفته است. برای دسترسی به قلب نیاز است که این کیسه نیز باز شود. پس از باز کردن کیسه و دسترسی به قلب بسته به نوع خاص عمل جراحی، پزشک مراحل عمل را طی می‌کند. در اغلب موارد جراحی عمل قلب باز انجام می‌گیرد. در این روش جراح از دستگاه بای‌پس قلبی – ریوی کمک می‌گیرد. این دستگاه اکسیژن را به خون می‌فرستد و خون را در کل بدن به جریان می‌اندازد. در پایان نیز قفسه سینه و محل برش در بسته می‌شوند.
در روشی دیگر برای تعمیر نقص موجود در قلب، برش در یک طرف قفسه سینه و در میانه دنده‌ها ایجاد می‌شود. به این روش توراکوتومی و در برخی موارد جراحی قلب بسته می‌گویند. در این روش جراح از ابزارهای ویژه و دوربین برای دیدن محل استفاده می‌کند.
یک روش دیگر برای جراحی قلب، وارد کردن یک لوله کوچک از شریان موجود در پا و فرستادن آن به سمت قلب است. هرچند که تنها برخی از نواقص قلبی را می‌توان با کمک این روش درمان کرد.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- در اغلب موارد هفته‌های اول پس از جراحی، زمان استراحت کودک است.
- بهتر است برای 3 – 4 هفته از گریه کردن طولانی مدت نوزاد جلوگیری شود.
- در ملاقات‌های تعیین شده توسط پزشک برای بررسی وضعیت کودک، پزشک به شما خواهد گفت که چه کارهایی باید انجام دهید.
- در 4 هفته اول پس از جراحی، کودک شما نباید فعالیت‌هایی انجام دهد که منجر به فشار به قفسه سینه او شود. کودک شما همچنین باید از انجام کارهایی مثل: دوچرخه‌سواری، بازی با اسکیت بورد، اسکیت، شنا و کلیه ورزش‌هایی که جنب و جوش بالایی دارند، پرهیز کند.
- کسانی که در قفسه‌سینه آن‌ها برش ایجاد شده باید مراقب باشند که در 6-8 هفته اول چگونه از بالاتنه و بازوهای خود استفاده می‌کنند.
- کودک را از ناحیه بازو یا زیربغل آن نکشید. به جای آن او را بلند کنید.
- کودک را از انجام فعالیت‌هایی که منجر به کشیده شدن یا فشارآوردن به بازوی آن‌ها می‌شود، منع کنید.
- تا مدتی که پزشک توصیه کرده است اجازه ندهید کودک دستان خود را به بالای سر بکشد.
- کودک نباید اجسام سنگین‌تر از 2 کیلوگرم را بلند کند.
- نسبت به رژیم غذایی فرزندتان حساس باشید تا اطمینان داشته باشید که کالری کافی برای رشد و بهبودی دریافت می کند.
- زمان تغذیه کودک را به 30 دقیقه محدود کنید. پزشک نحوه دقیق تغذیه برای دریافت به اندازه کالری را به شما خواهد گفت.
- پزشک و تیم درمان، دستورالعمل لازم برای مراقبت از زخم در محل برش را به شما خواهد گفت.
- پزشک دستورالعمل‌های لازم برای حمام کردن را به شما خواهد گفت.
- تا زمانی که زخم صورتی رنگ به نظر می‌رسد و در مواقعی که کودک در معرض آفتاب قرار دارد محل را با یک باند بپوشانید.
- در صورت بروز علائمی مانند قرمزی، تورم، حساسیت به لمس، گرمی محل و… که نشان از بروز عفونت در محل است، به پزشک خود اطلاع دهید.
