مدیریت بیماری
کاتـتریـزاسـیون قـلبی
کاتتریزاسیون قلب روشی است که برای تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی- عروقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طی این روش، یک لوله باریک و انعطاف پذیر (کاتتر) از طریق سرخرگ کشاله ران، گردن و یا بازو وارد شده و به سمت رگ‌های خونی قلب هدایت می‌شود.
پس از جایگذاری کاتتر، پزشک معاینات تشخیصی به همراه کاتتریزاسیون قلب انجام می‌دهد. برخی از روش‌های درمانی مانند آنژیوپلاستی سرخرگ‌های کرونر در طی عمل کاتتریزاسیون قلب انجام می‌شود.
در حین عمل معمولاً بیمار بیدار است ولی برای بیمار داروهای آرام‌بخش تجویز می‌شود. دوره بهبودی این روش درمانی سریع بوده و مشکلات کمی ایجاد می‌کند.
دلایل انجام
از این روش برای درمان مشکلات قلبی استفاده می‌شود. از جمله:
- آنژیوپلاستی با استنت‌گذاری یا بدون استنت‌گذاری (فنر)
- بستن سوراخ ایجاد شده در قلب و درمان بیماری‌های مادرزادی
- تعمیر و تعویض دریچه‌های قلبی
- بالون‌گذاری
- درمان بی‌نظمی در ضربان قلب (ازطریق ابلیشن)
عوارض احتمالی
مشابه هر روش جراحی، کاتتریزاسیون قلب نیز مشکلاتی به دنبال دارد. هرچند که این مشکلات به ندرت پیش می‌آیند. از جمله این مشکلات عبارتند از:
- کبودی درمحل عمل
- خونریزی ازمحل عمل
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- آسیب به سرخرگی که کاتتر وارد آن شده است که دراین‌صورت نیازمند مراقبت است.
- ضربان نامنظم قلبی (آریتمی)
- حساسیت به ماده تزریق شده یا داروهای استفاده شده درحین عمل
- پارگی بافت قلبی یا سرخرگ قلب
- آسیب به کلیه
- عفونت
- لخته شدن خون
درصورتی‌که بیمار باردار است و یا قصد آن را دارد، پیش از انجام این عمل، پزشک را در جریان بگذارد.
آمادگی قبل از مداخله
این روش جراحی معمولاً در بیمارستان انجام می‌گیرد. قبل از انجام این روش، بیمار نیاز به برخی آماده‌سازی‌ها دارد. از جمله:
- حداقل حدود 12-8 ساعت قبل از عمل، از خوردن و آشامیدن پرهیز کند.
- اگر در معده بیمار غذا باشد، خطر بروز عوارض ناشی از بی‌هوشی افزایش پیدا می‌کند. درصورت نیاز به دارو، با مقدار کمی آب خورده شود.
- اگر بیماربه دیابت مبتلا است، درمورد مصرف داروهای بیمار با پزشک مشورت شود .
- مصرف رقیق کننده‌های خون مانند وارفارین و یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوبروفن و ناپروکسین قبل ازعمل طبق دستور پزشک قطع شود.
- لیستی از تمام داروها و مکمل‌های مصرفی بیمار در اختیار پزشک گذاشته شود.
- آرامش بیمار قبل از عمل حفظ شود. عموما افرادی که قرار است تحت این عمل جراحی قرار بگیرند نگران و مضطرب هستند. به بیمار داروهای آرام‌بخش داده می‌شود تا به آرامش او کمک کند. اضطراب باعث می شود ضربان قلب بیمارافزایش پیدا کند و روند جراحی را پیچیده‌تر کند.
- پیش از انجام عمل، فشارخون و ضربان قلب بیمار بررسی می‌شود.
- از بیمار خواسته خواهد شد تا برای تخلیه مثانه خود به توالت برود.
- دندان مصنوعی و جواهراتی مانند گردنبند از بیمار جدا شود.
- در صورت حساسیت به ید یا غذاهای دریایی قبل از عمل به پزشک اطلاع دهید (حساسیت به ماده حاجب در مواردی مانند آنژیوگرافی).
روش انجام
جراحی کاتتریزاسیون قلب در مرکزی انجام می‌شود که مجهز به دستگاه‌های مخصوص تصویربرداری اشعه ایکس است. این جراحی معمولاً در حالتی انجام می‌گیرد که بیمار به هوش است اما به بیمار آرام‌بخش تزریق شده است. هرچند که برخی از جراحی‌ها مانند ابلیشن و تعمیر و تعویض دریچه‌ها تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌گیرند.
یک رگ برای تزریق دارو برای بیمار گرفته می‌شود تا در صورت نیاز به هرگونه داروی اضافی از این طریق به بیمار داده شود. روی قفسه سینه بیمار الکترودهایی (سیم) قرار داده می‌شوند تا ضربان قلب بیمار در طول عمل تحت نظارت قرار گیرد.
موهای محل ورود کاتتر تراشیده می‌شوند. پیش از اینکه کاتتر وارد سرخرگ شود، محل عمل با ماده‌ای، بی‌حس می‌شود. ممکن است پیش از اینکه بی‌حسی اثر کند، بیمار دردی مشابه گزیده شدن را احساس کند.
پس از آن‌که بی‌حسی اثر کرد، کاتتر وارد می‌شود. گاهی برای دسترسی به سرخرگ، یک برش کوچک زده می‌شود و یک غلاف پلاستیکی درمحل برش قرار داده خواهد شد تا پزشک بتواند کاتتر را وارد کند.
بقیه مراحل عمل به دلیل انجام کاتتریزاسیون قلبی بستگی دارد. موارد زیر برخی از کاربردهای رایج برای کاتتریزاسیون قلب هستند:
- آنژیوگرافی سرخرگ کرونری
در این مورد برای تشخیص محل انسداد سرخرگ، ماده‌ای از طریق کاتتر تزریق می‌شود و تصاویر اشعه ایکس از سرخرگ‌های قلبی بیمار گرفته می‌شود.
- کاتتریزاسیون سمت راست قلب
این روش، فشار و جریان خون در قسمت راست قلب را بررسی می‌کند. در این مورد، کاتتر از طریق رگ گردن یا کشاله ران وارد می‌شود. درون کاتتر یک حس‌گر وجود دارد که میزان فشار و جریان خون را اندازه‌گیری می‌کند.
- نمونه‌برداری قلبی
در این حالت پس از وارد کردن کاتتر، پزشک با استفاده از نوک کاتتر نمونه‌ای از بافت قلب را خارج می‌کند.
- بالون‌گذاری با استنت‌گذاری یا بدون استنت‌گذاری
از این روش برای بازکردن سرخرگ تنگ شده نزدیک قلب استفاده می‌شود.
از کاتتریزاسیون قلبی برای درمان موارد زیر نیز استفاده می‌شود:
- تعمیر نقص‌های قلبی
- جایگزینی دریچه‌ها
- ابلیشن قلبی
- و …
اگر بیمار در طول عمل هوشیار باشد، ممکن است از بیمار خواسته شود نفس عمیق بکشد، نفس خود را نگه دارد، سرفه کند و یا بازوی خود را در وضعیت راحت قرار دهد. ممکن است تختی که بیمار روی آن قرار گرفته است، در حین عمل به حالت قوس‌دار باشد اما در حالت کلی، یک کمربند امنیتی برای محافظت، روی بیمار قرار خواهد گرفت.
در زمان بستری در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- دوره بهبودی کاتتریزاسیون قلبی معمولاً چندین ساعت طول می‌کشد. پس از اینکه عمل پایان یافت، بیمار به اتاق بهبودی (ریکاوری) منتقل می‌شود تا اثر بی‌هوشی از بین برود. مدت زمان اقامت بیماردر اتاق بهبودی (ریکاوری) حدود یک ساعت است. غلاف پلاستیکی که در کشاله ران، گردن یا بازوی بیمار قرار داده شده، خارج می‌شود و در صورتی‌که نیاز باشد از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده شود، این غلاف را خارج نمی‌کنند.
- بیمار پس از خروج از اتاق بهبودی( ریکاوری)، به بخش منتقل می‌شود. پس از آن‌که کاتتر خارج شد، پرستار در محل ورود کاتتر، پانسمان فشاری قرار می‌دهد. اگر کاتتر ازطریق کشاله ران وارد شده است، نیاز است برای جلوگیری از خونریزی، بیمار چند ساعت بدون حرکت دراز بکشد.
- پس از عمل، خوردن و آشامیدن منعی ندارد. مدت زمان بستری بیمار در بیمارستان به شرایط او بستگی دارد. گاهی ممکن است در همان روز عمل مرخص شود یا درصورت انجام آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری نیاز باشد یک شب دیگر در بیمارستان بماند.
- بیمار پس از خروج از اتاق بهبودی( ریکاوری)، به بخش منتقل می‌شود. پس از آن‌که کاتتر خارج شد، پرستار در محل ورود کاتتر، پانسمان فشاری قرار می‌دهد. اگر کاتتر ازطریق کشاله ران وارد شده است، نیاز است برای جلوگیری از خونریزی، بیمار چند ساعت بدون حرکت دراز بکشد.
- پس از عمل، خوردن و آشامیدن منعی ندارد. مدت زمان بستری بیمار در بیمارستان به شرایط او بستگی دارد. گاهی ممکن است در همان روز عمل مرخص شود یا درصورت انجام آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری نیاز باشد یک شب دیگر در بیمارستان بماند.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- با نظر کارشناس تغذیه و پزشک معالج، از رژیم غذایی سالم کم چرب دارای غلات کامل و مقدار کافی میوه و سبزیجات استفاده کنید.
- از مصرف چربی‌های اشباع و ترانس و نمک و قند اضافی خودداری کنید.
- از مصرف مواد غذایی سرخ شده، فرآوری شده و کنسروی اجتناب کنید.
- به میزان کافی آب بنوشید.
- از مصرف نوشیدنی‌های الکلی اجتناب کنید.
- مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه و … را محدود کنید.
- در طول روز به میزان کافی استراحت بکنید.
- تا مدتی از رانندگی کردن اجتناب کنید.
- برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره خود، با پزشک معالج مشورت کنید.
- عادت‌های بد مانند سیگار کشیدن را ترک کنید.
- با هدف حفظ وزن سالم اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید بهتر است وزن اضافی خود را کاهش دهید.
- تا مدتی از فعالیت‌های شدید و بالا و پایین رفتن از پله اجتناب کنید.
- با نظر پزشک بصورت روزانه فعالیت‌های بدنی سبک مانند پیاده روی داشته باشید و وزن خود را در محدوده ی سالم حفظ کنید.
- بانداژ محل جراحی را خشک و تمیز نگه دارید و به طور روزانه تعویض نمائید.
- پیش از تعویض بانداژ دستان خود را با آب و صابون بشوئید یا با محلول های ضدعفونی کننده، ضدعفونی کنید.
- از دست زدن یا خاراندن بخیه‌ها خودداری کنید.
- محل جراحی را از لحاظ وجود قرمزی، تورم یا درد، وجود مایع، خون یا چرک و بوی بد بررسی کنید.
- در مورد استحمام با پزشک خود مشورت کنید.
- تا زمان اجازه ی پزشک، از مسافرت با هواپیما خودداری کنید.
- استرس و اضطراب خود را با انجام فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن، مطالعه، موسیقی و حضور در جمع خانواده و دوستان، کاهش دهید.
- اگر فشار خون بالا یا کلسترول بالایی دارید، در مورد اقداماتی که می توانید برای کاهش آن ها انجام دهید با پزشک خود مشورت کنید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشکتان را به طور منظم و دقیق مصرف کنید.
- جلسات ملاقات با پزشک و معاینات منظم خود را دنبال کنید.
مراجعه به پزشک
- ایجاد لکه های پوستی در محل جراحی.
- تغییرات ناگهانی و غیرمنطقی وزن.
- وجود قرمزی، تورم، چرک یا درد در ناحیه جراحی.
- درد شدید قفسه سینه.
- تب.
- سایر موارد نگران کننده و اورژانسی.
