پیوند کلیه روش جراحی برای قرار دادن یک کلیه سالم از یک اهدا کننده زنده یا فوت شده به فردی است که کلیه‌هایش به درستی عمل نمی‌کنند. کلیه‌ها دو ارگان لوبیایی شکل هستند که در هر دو طرف ستون فقرات در زیر قفسه سینه قرار گرفته‌اند. هر کدام از کلیه‌ها اندازه یک مشت هستند. عملکرد اصلی آن‌ها فیلتر کردن (تصفیه) و حذف مواد زائد، مواد معدنی و مایع از خون با تولید کردن ادرار می‌باشد.

هنگامی که کلیه‌های قابلیت فیلترکردن خود را از دست می‌دهند، مواد سیال و زائد در بدن تجمع می‌یابند که می‌تواند منجر به بالا رفتن فشارخون و در نهایت نارسایی کلیه (مرحله پایانی  بیماری کلیه) شود.

نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها حدود 90 درصد از توانایی عملکرد طبیعی خود را از دست داده باشند.

علل شایع نارسایی کلیه عبارتند از:

• دیابت
• فشارخون مزمن و کنترل نشده
• التهابات مزمن گلومرول‌ها (بخش‌های کوچک موجود در کلیه که وظیفه تصفیه خون را دارند)
• بیماری پلی‌کیستیک کلیوی

افراد مبتلا به نارسایی کلیه نیاز دارند که مواد زائد بدنشان بوسیله یک دستگاه (دیالیز) یا پیوند کلیه از بدنشان خارج شود تا زنده بمانند.

انواع پیوند

• پیوند از یک اهدا کننده مرده
• پیوند از یک اهدا کننده زنده
• پیوند پیشگیرانه کلیه

دلایل انجام روش

پیوند کلیه اغلب درمان منتخب برای نارسایی کلیه نسبت به دیالیز است. این عمل می‌تواند بیماری‌های مزمن کلیوی با نرخ فیلتراسیون گلومرلار کمتر یا برابر با 20 میلی‌لیتر در دقیقه و بیماری نارسایی کلیه را برای کمک به زندگی بهتر و طولانی‌تر، درمان کند.

پیوند در مقایسه با دیالیز این مزایا را دارد:

• کیفیت بهتر زندگی
• کاهش خطر مرگ
• محدودیت‌های کمتر غذایی
• هزینه کمتر درمان

بعضی از افراد ممکن است از پیوند کلیه قبل از نیاز به دیالیز استفاده کنند، که روش شناخته شده پیوند پیشگیرانه کلیه نامیده می‌شود.

اما برای برخی افراد مبتلا به نارسایی کلیه، پیوند کلیه ممکن است خطرناک‌تر از دیالیز باشد. شرایظی که مانع پیوند کلیه است عبارتند از:

• سن بالا
• بیماری شدید قلبی
• سرطان فعال یا سرطانی که به تازگی درمان شده
• بیماری‌های مربوط به زوال عقلی
• سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
• هر عامل دیگری که می‌تواند بر توانایی شما در انجام این روش تأثیر بگذارد.

تنها یک کلیه اهدا شده برای جایگزینی دو کلیه، کافی است و امکان زندگی را برای فرد فراهم می‌کند.

اگر یک اهدا کننده زنده در دسترس نباشد . نام شما در لیست انتظار پیوند کلیه قرار می‌گیرد تا کلیه را از یک اهدا کننده متوفی دریافت کنید.

مدت زمان لازم برای انجام پیوند با یک اهدا کننده متوفی به میزان تطابق یا سازگاری بین شما و اهدا کننده، زمان دیالیز و انتظار بقاء پس از پیوند بستگی دارد. بعضی از افراد هر چند ماه یکبار برای پیوند فرا خوانده می‌شوند و دیگران ممکن است چندین سال صبر کنند.

خطرات و عوارض احتمالی

پیوند کلیه می‌تواند بیماری‌های پیشرفته کلیه و نارسایی کلیه را درمان کند اما ممکن است مجددا پس از عمل بعضی از انواع بیماری‌ها بازگردند.

خطرات مرتبط با پیوند کلیه شامل مواردی است که بطور مستقیم با عمل جراحی در ارتباط است. پس زدن عضو اهدا شده و عوارض جانبی مصرف داروهای مورد نیاز برای جلوگیری از پس زدن ارگان توسط سیستم ایمنی می‌باشند (داروهایی برای ضعیف کردن سیستم ایمنی).

تصمیم‌گیری در مورد اینکه پیوند کلیه برای شما مناسب است، تصمیم شخصی است که شایسته تفکر دقیق و در نظر گرفتن خطرات و مزایای آن است. در این مورد با خانواده، دوستان و دیگر مشاوران صحبت کنید.

خطرات احتمالی عمل پیوند کلیه عبارتند از:

• لخته شدگی خون
• خونریزی
• نشت کردن یا انسداد میزنای که کلیه را به مثانه وصل می‌کند.
• عفونت
• نارسایی کلیه اهدا شده
• پس زده شدن کلیه اهدا شده
• عفونت یا سرطانی که می‌تواند بوسیله کلیه اهدا شده به فرد منتقل شود.
• حمله قلبی و سکته و خطرات جانبی

عوارض داروهای ضد پس زدگی پیوند

پس از پیوند کلیه، داروهایی را برای جلوگیری از رد شدن کلیه اهدا کننده از بدن، مصرف خواهید کرد. این داروها می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند از جمله:

• آکنه (جوش)
• پوکی استخوان و یا آسیب‌های دیگر به استخوان
• دیابت
• رشد بیش از حد موها یا از دست دادن موها
• فشارخون بالا
• کلسترول (چربی خون) بالا
• افزایش خطر سرطان بخصوص سرطان پوست
• عفونت
• پف کردگی و ادم
• اضافه وزن

چگونگی آماده شدن برای عمل

اگر پزشک شما پیوند کلیه را توصیه می‌کند، ممکن است به مرکز پیوند مراجعه کنید.

ارزیابی

پس از انتخاب یک مرکز پیوند، به منظور این که واجد شراط برای پیوند کلیه هستید، ارزیابی می‌شوید.

تیم پیوند شما را ارزیابی می‌کنند که:

• آیا شما از لحاظ سلامتی به اندازه کافی برای عمل و تحمل داروهای پس از پیوند توانایی دارید یا خیر.
• بررسی هرگونه شرایط پزشکی که ممکن است به موفقیت پیوند مقابله کند.
• اینکه آیا با روش عمل تیم جراحی و مصرف داروها موافق هستید یا خیر.

فرایند ارزیابی ممکن است چندین روز طول بکشد و شامل این موارد باشد:

• یک بررسی جسمانی کامل
• عکس رادیولوژی، سی تی اسکن یا ام آر آی
• آزمایشات خون
• ارزیابی فیزیولوژیکی

پس از ارزیابی، تیم پیوند نتایج خود را با شما در میان می‌گذارد و به شما می‌گوید که آیا شما به عنوان یک نامزد پیوند کلیه پذیرفته شده‌اید یا خیر. هر مرکز پیوند معیارهای گزینش خود را دارد.

اهدا کننده می‌تواند زنده یا مرده باشد. تیم پیوند شما چندین عامل را در هنگام ارزیابی اینکه آیا کلیه اهدا کننده برای شما خوب است، بررسی خواهد کرد.

تست‌هایی که مشخص می‌کند یک کلیه اهدایی برای شما مناسب است عبارتند از:

• تعیین گروه خونی

بهتر است که کلیه را از یک اهدا کننده دریافت کنید که گروه خون وی مشابه با شما باشد. پیوندهای ناسازگار گروه خون نیز ممکن است اما به منظور کاهش ریسک پس زدن عضو نیاز به درمان‌های پزشکی اضافی قبل و بعد از پیوند دارد .

• تعیین نوع بافت

اگر گروه خونی شما سازگار باشد، مرحله بعدی بررسی نوع بافت است که آنتی ژن لوکوسیتی انسان نامیده می‌شود. این تست نشانگرهای ژنتیکی که باعث افزایش احتمال کاهش پس زدن پیوند در طولانی مدت می‌شود را مقایسه می‌کند. یک سازگاری خوب به این معناست که احتمال پس زدگی عضو توسط بدن شما کم است.

• بررسی تطابقی (Crossmatch)

تست سوم و نهایی شامل مخلوط کردن یک نمونه کوچک از خون شما با خون اهدا کننده در آزمایشگاه است. این تست تعیین می‌کند که آیا آنتی بادی در خون شما بر روی آنتی ژن‌های خاصی در خون اهدا کننده واکنش نشان خواهد داد یا خیر. تست منفی بدان معنی است که آن‌ها سازگار هستند و بدن شما به احتمال زیاد کلیه اهدا کننده را رد نمی‌کند. پیوند کلیه با وجود مثبت بودن تست هم ممکن است  اما نیاز به درمان‌های پزشکی قبل و بعد از پیوند به منظور کاهش خطر واکنش آنتی بادی‌ها به ارگان اهدا شده است.

عوامل اضافی که تیم پیوند شما ممکن است در پیدا کردن مناسب ترین کلیه اهدا کننده برای شما در نظر بگیرند شامل سن، اندازه کلیه و عفونت است.

اهدا کننده زنده

پیدا کردن یک اهدا کننده زنده کلیه، جایگزینی برای قرار گرفتن در لیست انتظار برای دریافت یک کلیه از یک فرد مرده است. اعضای خانواده اغلب برای اهدای کلیه با هم سازگار هستند. اما موفقیت پیوند کلیه با افراد نامرتبط مانند دوستان، همکاران هم رایج است.

اهدای زوج، نوع دیگری از اهدای کلیه است. اگر شما یک اهدا کننده کلیه دارید که عضو کلیه آن با شما سازگار نیست یا به دلایل دیگر مطابقت ندارد. به جای اهدای کلیه به طور مستقیم به شما، اهدا کننده شما ممکن است به کسی که ممکن است سازگاری بهتری داشته باشد کلیه اهدا کند سپس شما یکی از کلیه‌های فرد دریافت کننده را که با شما سازگار است دریافت می‌کنید.

در برخی موارد ، بیش از دو جفت اهدا کننده و گیرنده ممکن است به هم مرتبط شوند تا یک زنجیره اهدایی را با چندین گیرنده تشکیل دهند.

اگر اهدا کننده سازگار با شما در دسترس نباشد، نام شما در لیست انتظار برای پیوند از یک متوفی قرار می‌گیرد. از آنجا که کلیه‌های موجود کمتر از افرادی هستند که منتظر پیوند هستند، لیست انتظار به رشد خود ادامه می‌دهد. مدت زمان انتظار برای کلیه‌های اهدا کننده فوت شده معمولا چند سال است.

سالم ماندن

خواه شما در لیست انتظار هستید یا در برنامه پیوند قرار گرفته‌اید، برای سالم ماندن تلاش کنید. سالم بودن و فعال بودن به عنوان توانایی شما می‌تواند احتمال بیشتری را برای موفقیت پیوند فراهم کند. و به شما در سرعت بازگشت به زندگی عادی کمک می‌کند. تلاش کنید تا:

• داروهای تجویز شده‌تان را مصرف کنید.
• رژیم غذایی سالم و ورزش را در پیش بگیرید.
• با تیم پزشکی خود در تماس باشید.
• در فعالیت‌های سالم، از جمله گذراندن وقت با خانواده و دوستان، فعال باشید.

در تماس با تیم پیوندتان باشید و آن‌ها را از تغییرات قابل توجه در سلامت خود مطلع کنید.

نحوه انجام روش

پیوند کلیه با بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود. تیم جراحی، ضربان قلب، فشارخون و میزان اکسیژن خون را در تمام مراحل نظارت می‌کند.

در حین عمل:

• جراح یک برش ایجاد می‌کند و کلیه جدید را در بخش پایینی شکم شما قرار می‌دهد. اگر کلیه‌های خودتان در حال ایجاد عوارضی مانند افزایش فشار خود، سنگ کلیه، درد یا عفونت شوند. آن‌ها از جای خود خارج می شوند.
• رگ‌های خونی کلیه جدید به رگ‌های خونی در قسمت پایین شکم، درست بالای یکی از پاهای شما متصل می‌شوند.
• میزنای کلیه جدید (لوله‌ای که کلیه را به مثانه وصل می‌کند) به مثانه متصل می‌شود.

پس از عمل

پس از پیوند کلیه شما می‌توانید انتظار داشته باشید که:

• چند روز تا یک هفته در بیمارستان بمانید

پزشکان و پرستاران وضعیت شما را در منطقه ریکاوری بیمارستان بررسی می‌کنند تا علائم و عوارض را نظارت کنند. کلیه جدید همانند کلیه‌های خودتان زمانی که سالم بودند، ادرار تولید می‌کند. که اغلب بلافاصله شروع می‌شود. در موارد دیگر ممکن است چند روز طول بکشد. بیشتر گیرندگان پیوند کلیه می‌توانند در عرض سه تا هشت هفته پس از پیوند به کار و سایر فعالیت‌های طبیعی بازگردند. اجسام سنگین بلند نکنید یا ورزش‌هایی به غیر از پیاده‌روی انجام ندهید.

• بررسی مکرر خود را ادامه دهید

پس از ترک بیمارستان، نظارت مداوم برای چند هفته ضروری است. چندین بار در هفته ممکن است نیاز به آزمایش خون داشته باشید و داروها را در هفته‌های بعد از پیوند خود تنظیم کنید. در این زمان، اگر شما در یک شهر دیگر زندگی می‌کنید، ممکن است لازم باشد تا در نزدیکی مرکز پیوند ساکن شوید.

• بقیه عمر خود را دارو مصرف کنید

پس از پیوند کلیه داروهایی مصرف خواهید کرد. داروهایی که کمک می‌کنند تا سیستم ایمنی شما به کلیه پیوند زده شده حمله نکند و کلیه جدید را پس نزند. داروهای اضافی کمک می‌کند تا خطر عوارض دیگر، مانند عفونت، پس از پیوند شما کاهش یابد.

نتایج پیوند

پس از پیوند کلیه موفق، کلیه جدید خون شما را فیلتر (تصفیه) می‌کند و دیگر نیازی به دیالیز نیست. برای جلوگیری از پس زدن کلیه شما نیاز دارید تا داروهایی برای توقف سیستم ایمنی خود مصرف کنید. از آنجا که این داروها شما را نسبت به عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند، پزشک ممکن است داروهای ضد باکتری، ضد ویروسی و ضد قارچی نیز تجویز کند.

پس از پیوند، بررسی‌های پوستی توسط متخصص پوست برای غربالگری سرطان پوست و ادامه غربالگری سرطان‌های دیگر توصیه می‌شود.

طبیعی است که در هنگام انتظار برای پیوند یا اضطراب در مورد پس زدن پیوند، بازگشت به کار یا مسائل دیگر پس از یک پیوند، احساس اضطراب یا سرخوردگی کنید. حمایت اعضای خانواده و دوستان در این مدت می‌تواند کمک کند.

فعالیت‌های زیر می‌تواند به شما در این رابطه کمک کند:

• پیوستن به گروه‌های پشتیبانی از گیرنگان پیوند

صحبت کردن با دیگران که تجربه شما را داشته‌اند می‌تواند ترس و اضطراب را کاهش دهد.

• به اشتراک گذاشتن تجربیات در شبکه‌های اجتماعی
• تنظیم اهداف و انتظارات واقعی

تشخیص دهید که زندگی پس از پیوند ممکن است دقیقا همانند زندگی قبل از پیوند نباشد. انتظارات واقع گرایانه در مورد نتایج و زمان بهبودی می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.

• آموزش خود

درمورد روش‌های خود مراقبتی مطالعه کنید و درباره چیزهایی که نمی‌دانید بپرسید. دانش باعث توانمندی شما خواهد شد.