عفونت مجاری ادراری، شامل عفونتی است که در هر بخش از سیستم ادراری شامل کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و پیشابراه وجود دارد. هر بخشی از سیستم ادراری ممکن است عفونی شود، اما رایج‌ترین نوع عفونت، مربوط به مجرای ادراری تحتانی، پیشابراه و مثانه می‌باشد.

زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری هستند. عفونت ادراری اگر به مثانه محدود باشد می‌تواند دردناک و رنج‌آور باشد اما اگر عفونت به کلیه‌ها برسد می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

پزشکان معمولا عفونت مجاری ادراری را با آنتی بیوتیک درمان می‌‌کنند. اما می‌توان به منظور کاهش عفونت مجاری ادراری، اقدامات اولیه‌ای نیز انجام داد.

علائم و نشانه‌ها

تمامی افراد مبتلا به عفونت مجاری ادراری علائم و نشانه‌های قابل تشخیصی ندارند، اما اکثر مبتلایان برخی از علائم را دارا می‌باشند. علائم و نشانه‌های عفونت مجاری ادراری به سرعت ایجاد شده و شامل موارد ذیل می‌باشند:

• نیاز شدید و مداوم به ادرار کردن
• احساس سوزش هنگام ادرار کردن
• تکرر ادرار و کم بودن میزان ادرار
• بوی بد و تیرگی ادرار
• درد در لگن زنان به ویژه در مرکز لگن و اطراف استخوان آن

انواع عفونت مجاری ادراری

عفونت مجاری ادراری بسته به اینکه کدام قسمت را آلوده کرده است علائم خاص خود را دارد:

• کلیه‌ها: عفونت کلیه‌ها باعث بروز علائمی از جمله احساس درد در قسمت بالای کمر و پهلوها، تب بالا، احساس سرما و لرز، حالت تهوع و استفراغ خواهد شد.
• مثانه: فشار لگنی، احساس ناراحتی در پایین شکم، تکرر ادرار و درد در هنگام ادرار کردن و وجود خون در ادرار از علائم شایع بروز عفونت در مثانه می‌باشند.
• پیشابراه: عفونت در پیشابراه (مجرای خروج ادرار) می تواند باعث احساس سوزش در هنگام ادرار کردن شود.

علل شایع

عفونت مجاری ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از طریق پیشابراه وارد مجاری اداری می‌شود و شروع به تکثیر در مثانه می‌کنند. اگرچه سیستم ادراری باید از بدن در برابر مهاجمین میکروبی محافظت کند، اما گاهی اوقات قادر به محافظت از بدن نیست. در این صورت ممکن است باکتری‌ها در سرتاسر مجاری ادراری تکثیر یابند.

رایج‌ترین انواع عفونت مجاری ادراری عمدتا در زنان اتقاق می‌افتد و مثانه و پیشابراه را در برمی‌گیرد.

• عفونت مثانه: این عفونت معمولا توسط باکتری اشریشیاکلی ایجاد می‌گردد که این نوع از باکتری عموما در مجرای گوارشی می‌باشد اما گاهی باکتری‌های دیگر مسئول این عفونت هستند. رابطه جنسی نیز ممکن است سبب عفونت مثانه گردد. همچنین زنان به دلیل آناتومی بدنشان، به خصوص به دلیل نزدیکی پیشابراه به سوراخ مقعد و نیز فاصله کوتاه دهانه پیشابراه با مثانه، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت مثانه می‌باشند.
• عفونت پیشابراه: این نوع از عفونت مجاری ادراری زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری معدی_روده ای از مقعد به سمت پیشابراه حرکت می‌کند. و همچنین به دلیل اینکه مجاری ادراری زنان نزدیک واژن قرار دارد احتمال عفونت‌هایی مانند سفلیس و سوزاک و در نتیجه التهاب پیشابراه ناشی از این عفونت‌ها بیشتر می‌باشد.

عوامل تشدید کننده خطر

عفونت مجاری ادراری در زنان شایع تر است و بسیاری از زنان در طول زندگی خود بیش از یک بار مبتلا به این عفونت شده‌اند. عوامل خطر به قرار ذیل می باشد:

• آناتومی بدن زن: آناتومی بدن زنان خاص است. زنان پیشابراه کوتاه‌تری دارند، بنابراین باکتری برای رسیدن به مثانه مسیر کوتاه‌تری را می‌پیماید.
• فعالیت جنسی: زنانی که به لحاظ جنسی فعال هستند، برای ابتلا به عفونت مجاری ادراری مستعدتر می‌باشند. ممکن است رابطه جنسی سبب خراش پیشابراه گردد، و در نتیجه میکروب‌ها راحت‌تر از پیشابراه به مثانه منتقل شوند.
• استفاده از انواع خاصی از روش‌های پیشگیری از بارداری: زنانی که برای جلوگیری از بارداری از دیافراگم استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
• یائسگی: کاهش هورمون استروژن بعد از یائسگی باعث تغییراتی در دستگاه ادراری می‌شود که زن را در برابر عفونت مجاری ادراری آسیب پذیر می‌کند.

برخی دیگر از عوامل خطر که باعث عفونت مجاری ادراری می‌شود عبارت است از:

• اختلالات دستگاه ادراری: نوزادانی که با اختلالات دستگاه ادراری متولد می‌شوند به دلیل اینکه ادرار از بدن دفع نمی‌شود و یا اینکه ادرار در بالای پیشابراه باقی می‌ماند، بیشتر در خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری هستند.
• انسداد: سنگ کلیه و پروستات بزرگ می‌تواند ادرار را در مثانه نگه دارد و باعث عفونت مجاری ادراری شود.
• برخی بیماری‌ها: دیابت و برخی بیماری‌ها که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کنند و تحت تاثیر قرار می‌دهند می‌توانند خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری را افزایش دهند.
• استفاده از سوند ادراری یا کاتتر. افراد بستری در بیمارستان و یا بیمارانی که به دلیل مشکلات عصبی توانایی کنترل ادرار خود را ندارند، از لوله‌ای برای دفع ادرار استفاده می‌کنند که خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری را افزایش می‌دهد.

عوارض احتمالی

اگر عفونت مجاری ادراری به موقع و به طور مناسب درمان شود به ندرت سبب عوارض می‌شود اما اگر درمان متوقف شود؛ عوارض بسیار جدی خواهد داشت.

عوارض عفونت مجاری ادراری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• عفونت‌های مکرر؛ به خصوص در زنانی که دو بار یا بیشتر عفونت مجاری ادراری را تجربه کرده‌اند.
• صدمه به کلیه؛ چنانچه عفونت مجاری ادراری درمان نشود، عفونت کلیوی حاد یا مزمن را در پی دارند؛ که ممکن است سبب آسیب دائمی به کلیه‌ها گردد.
• زنان باردار مبتلا به عفونت مجاری ادراری بیشتر در معرض خطر داشتن نوزاد کم وزن یا نارس هستند.
• کودکان کم سن و سال و افراد سالخورده چنانچه به عفونت ادراری مبتلا شوند، از آنجایی که ممکن است علائم بیماری با شرایط دیگر اشتباه گرفته شوند، بیشتر در معرض آسیب به کلیه قرار دارند.

تشخیص

تست‌ها و روش‌های تشخیص عفونت‌های دستگاه ادراری عبارتند از:

• آنالیز نمونه ادرار. پزشکتان احتمالاً از شما می‌خواهد، برای بررسی وجود باکتری، سلول‌های خونی و یا آلودگی در ادرار، آزمایش ادرار دهید. به منظور جلوگیری از آلودگی نمونه ادرار، باید قبل از ادرار، آلت تناسلی خود را با مواد ضدعفونی کننده، تمیز نمایید و ابتدای ادرار خود را بیرون ریخته و سپس نمونه را جمع‌آوری نمایید.
• بررسی آزمایشگاهی ادرار. گاهی اوقات برای تعیین عفونت ادراری، نمونه ادرار کشت داده می‌شود تا پزشک تشخیص بدهد چه نوع باکتری باعث عفونت شده است تا بتواند موثرترین داروها را برای درمان تجویز کند.
• ایجاد تصاویر از دستگاه ادراری. اگر دچار عفونت‌های مکرر باشید، پزشک ممکن است به وجود یک ناهنجاری در مجاری ادراری مشکوک شود و سونوگرافی، سی تی اسکن و یا ام آر آی را توصیه کند.
• سیستوسکوپی برای دیدن داخل مثانه. چنانچه عفونت مجاری ادراری عود کند، پزشک با استفاده از یک لوله نازک و طولانی همراه با لنز داخل مثانه را مشاهده می‌کند تا علت را بیابد.

درمان

اولین گزینه درمانی برای عفونت مجاری ادراری استفاده از آنتی‌بیوتیک خواهد بود. بسته به شرایط عمومی شما و نوع باکتری موجود در نمونه ادراری‌تان، نوع آنتی‌بیوتیک و مدت زمان مصرف آن مشخص می‌گردد.

عفونت ساده

معمولا بعد از چند روز پس از درمان نشانه‌های بیماری از بین می‌رود اما برای درمان کامل نیاز است چند هفته یا بیشتر از آنتی بیوتیک استفاده کنید. بعد از اتمام دوره آنتی بیوتیک، توصیه می‌شود پزشکتان از برطرف شدن کامل عفونت اطمینان حاصل کند.

اگر عفونت مجاری ساده باشد پزشک ممکن است دوره کوتاهی از مصرف آنتی بیوتیک را توصیه کند. اما اینکه آیا این دوره کوتاه برای درمان عفونت مفید بوده است یا نه، بستگی به علائم خاص و سابقه پزشکی تان دارد.

همچنین ممکن است پزشک به منظور کاهش سوزش هنگام ادرار کردن داروهای ضد درد را برای بی‌حس کردن مثانه و پیشابراه تجویز نماید. یکی از عوارض جانبی این داروها، تغییر رنگ ادرار به رنگ نارنجی یا آبی می باشد.

عفونت‌های مکرر

اگر دچار عفونت های مکرر و عود کننده‌ی مجاری ادراری هستید ممکن است پزشک توصیه‌های زیر را داشته باشد:

• مصرف آنتی‌بیوتیک با دوز پایین برای مدت 6 ماه و گاهی طولانی‌تر
• دوره‌های کوتاه درمان با آنتی بیوتیک همزمان با شروع علائم
• آگر عفونت مربوط به رابطه جنسی باشد، پزشک ممکن است مصرف آنتی بیوتیک خاصی را بعد از مقاربت، توصیه نماید.
• چنانچه بیمار یائسه شده باشد، پزشک برای به حداقل رساندن شانس بازگشت عفونت مجاری ادراری ممکن است استروژن درمانی واژینال را توصیه کند.

عفونت شدید

در موارد عفونت‌های شدید ادراری، بستری شدن و تزریق وریدی آنتی بیوتیک‌ها ضروری می‌باشد.