اکثر مردم دارای دو کلیه به اندازه مچ دست هستند که در نزدیکی قسمت تحتانی شکم قرار دارند.

عملکرد کلیه‌ها به صورت کلی شامل موارد زیر است:

• دفع مواد زائد و مایعات اضافی خون
• تولید ادرار
• حفظ سطح مناسبی از املاح در جریان خون
• تولید هورمون‌هایی که به تنظیم فشارخون کمک می‌کنند و بر تعداد گلبول‌های قرمز خون موثرند.

جراحی برداشتن کلیه یا نفروکتومی شامل حذف کامل کلیه یا بخشی از آن است. این عمل معمولاً برای درمان سرطان کلیه و همچنین سایر بیماری‌های این عضو و همچنین برای کلیه‌ای که دچار تغییر شکل، آسیب‌دیدگی، نقص عملکرد و نارسایی شده انجام می‌گیرد. این جراحی همچنین برای جدا کردن یک کلیه سالم به منظور اهدای کلیه و پیوند کلیه انجام می‌‌شود.

نفروکتومی به دو دسته تقسیم می‌شود:

1. نفروکتومی کامل: همه‌ی قسمت‌های کلیه همراه با بخشی از لوله‌ای که از کلیه به مثانه متصل است (مجرای ادرار) و غده‌ای که در بالای کلیه قرار دارد (غده فوق کلیوی یا آدرنال) و بافت‌های چربی اطراف کلیه برداشته می‌شود.
2. نفروکتومی جزئی: در این نوع جراحی، بافت آسیب دیده و بیمار یا مشکل‌دار برداشته می‌شود ولی بافت سالم همچنان در بدن باقی می‌ماند.

دلایل انجام روش

• درمان سرطان کلیه

اغلب جراح  برای جلوگیری از تومور سرطانی یا رشد بافت غیرطبیعی در کلیه از نفروکتومی استفاده می‌کند. شایع‌ترین سرطان کلیه در بزرگسالان، کارسینوم سلولی کلیه است که در سلول‌های لوله‌های کوچک داخل کلیه اتفاق می‌افتد.

سرطان کلیه در کودکان نادر هستند اما رایج‌ترین سرطان کلیه در کودکان “تومور ویلمز” است که احتمالا ناشی از رشد ضعیف سلول‌های کلیه است.

• درمان بیماری‌های دیگر

انجام نفرکتومی جزئی یا کلی ممکن است به منظور برداشتن بافتی از کلیه که به علت ضربه یا بیماری، شدیدا آسیب دیده یا از کار افتاده است لازم باشد.

آماده شدن برای جراحی

جراح پس از بررسی نتایج اقدامات تصویربرداری اقدام به انجام عمل جراحی می‌کند.

 اقدامات تصویربرداری عبارتند از:

• سی تی اسکن، یک تکنولوژی تخصصی اشعه ایکس است که تصاویر مقطعی از بافت نرم تولید می‌کند.
• یا ام آر آی (MRI)که از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر 3 بعدی استفاده می‌شود.
• سونوگرافی، با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از بافت‌های نرم تولید می‌شود.

شما ممکن است نیاز داشته باشید که از یک شب تا یک هفته یا بیشتر، بسته به نوع روند درمان، در بیمارستان بمانید. از جراح و تیم مراقبت سلامت خود در مورد زمان بهبودی خود بپرسید. شما نکات و دستورالعمل‌هایی در مورد آنچه که روز قبل و روز عمل جراحی باید انجام دهید را  از تیم مراقبت خود دریافت می‌کنید.

از جمله سوال‌هایی که ممکن است از تیم مراقبت خود داشته باشید عبارتند از:

• از چه زمانی باید از خوردن اجتناب کنم؟
• آیا من می‌توانم داروهای تجویزی خود را مصرف کنم؟
• اگر چنین است، چه زمانی قبل از عمل باید دوز تجویزی را مصرف کنم؟
• از مصرف چه داروهایی باید اجتناب کنم؟
• چه زمانی نیاز است به بیمارستان مراجعه کنم؟

اقدامات و مراقبت‌های قبل از جراحی

• شب قبل از عمل، شام سبک مثل سوپ یا سالاد بخورید. بعد از نیمه شب و صبح قبل از عمل، از خوردن و آشامیدن اجتناب کنید. حتی چای، قهوه و آب هم ننوشید.
• موهای موضع عمل ، قبل از عمل باید تراشیده شود.
• قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
• قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را از خود دور کنید.
• کلیه لباس‌های خود (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
• در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی ) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
• در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
• بی حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه ها گردد، لذا ورزش های تنفسی وچرخش پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
• قبل از رفتن به اتاق عمل به شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی بیوتیک تزریق می‌شود.
• عمل شما تحت بیهوشی عمومی‌انجام می‌شود.
• اگر در هفته قبل از عمل جراحی نیاز به مسکن خفیف داشتید، به جای استفاده از آسپرین، ایبوپروفن و یا ناپروکسن از استامینوفن استفاده کنید. از داروهای حاوی آسپرین مثل داروهای سرماخوردگی بدون نسخه اجتناب کنید. این کار از خونریزی اضافی شما در طول عمل جلوگیری می‌کند.
• اگر به دلیل یک مشکل پزشکی روزانه آسپرین مصرف می‌کنید، از پزشک خود درباره لزوم قطع مصرف آن قبل از عمل جراحی سوال کنید.
• از مصرف سیگار و دخانیات در چند ماه قبل و بعد از عمل جراحی اجتناب کنید.
• برای مراقبت و بهبودی خود بعد از عمل برنامه ریزی کنید. فردی را بیابید که بعد از عمل جراحی از شما مراقبت کند.

انواع روش‌های جراحی برداشتن کلیه (نفروکتومی)

• جراحی نفروکتومی باز، جراح در شکم یا پهلو یک برش ایجاد می‌کند ودر این روش برای دسترسی بهتر به کلیه امکان دارد یکی از دنده‌ها برداشته شود؛ سپس کلیه را از مجرای ادرار و رگ‌های خونی جدا کرده و از بدن خارج می‌کند و محل برش را با بخیه می‌بندد.
• جراحی نفروکتومی لاپارسکوپی، در این روش کم تهاجمی فرد تحت بی‌هوشی عمومی کامل قرار می‌گیرد و جراح دستگاهی لوله مانند که مجهز به دوربین و ابزارهای جراحی هست را وارد بدن می‌کند سپس با استفاده از ابزار لاپارسکوپ کلیه را از بدن خارج می‌کنند.

جراح با شما باید درباره مزایا و معایب روش‌های کم تهاجمی نسبت به عمل جراحی باز صحبت کند. در روند جراحی، تصمیم‌گیری درباره اینکه چقدر از  بافت کلیه از بین برود بستگی به مواد زیر دارد:

• آیا بافت سرطانی تنها به کلیه محدود می‌شود؟
• آیا بیش از یک تومور وجود دارد؟
• کلیه‌ها چه میزان آسیب دیده‌اند؟
• آیا سرطان بر بافت‌های نزدیک تاثیر گذاشته است؟
• این که آیا بیماری‌های دیگر بر عملکرد کلیه تاثیر می‌گذارند یا نه؟
• عملکرد کلی کلیه

عوارض و خطرات احتمالی

نفروکتومی به طور کلی یک روش ایمن است. اما مانند هر عمل جراحی دیگر ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد مانند:

• خون‌ریزی
• عفونت
• آسیب به بافت‌های اطراف

مشکلات بالقوه و عوارض بلند مدت عمل نفروکتومی مانند فشار خون بالا و بیماری مزمن کلیوی ناشی از وجود یک کلیه به جای دو کلیه در بدن است اما باید در نظر داشت زندگی سالم با یک کلیه نیز امکان پذیر است. تمامی این خطرات و عوارض به عواملی همچون نوع جراحی، علت جراحی، وضعیت بیمار و بسیاری از مسائل دیگر مربوط است و برای درک بهتر این مسائل مهم است شما با جراح خود صحبت کنید.

بعد از عمل جراحی

مراقبت‌های پس از عمل توسط تیم مراقبت و مدت زمان بستری در بیمارستان به سلامت کلی شما و نوع نفروکتومی انجام گرفته، بستگی دارد. شما قبل از ترخیص  باید نکات و دستورالعمل‌های مربوط به محدودیت‌های رژیم غذایی و فعالیت‌های بدنی را از پزشک و پرستار مربوطه دریافت کنید. بنابراین باید در نظر داشته باشید که تا چند هفته و تا بهبودی کامل باید از انجام کارهای سنگین اجتناب کنید.

نظارت بر عملکرد کلیه

اکثر مردم با یک کلیه و یا یک کلیه و بخشی از کلیه دیگر می‌توانند به راحتی زندگی کنند اما باید به طور منظم از طریق روش‌های زیر عملکرد کلیه خود را تحت نظر داشته‌ باشند.

• فشارخون. شما باید به طور دقیق و منظم فشار خون خود را بررسی کنید زیرا فشار خون بالا باعث صدمه زدن به کلیه و کاهش عملکرد آن می‌شود.
• سطح مناسب پروتئین در ادرار. سطح بالای پروتئین در ادرار ممکن است نشان‌دهنده‌ی آسیب به کلیه و عملکرد ضعیف آن می‌باشد.
• تصفیه مواد زائد. چنانچه تصفیه مواد زائد به خوبی انجام شود نشان‌دهنده‌ی کلیه سالم است و معمولا با انجام آزمایش خون می‌توان این مورد را بررسی کرد.