تنگی سرخرگ‌های کلیه در واقع همان باریک شدن سرخرگ‎‌هایی است که خون را به سمت کلیه حمل می‌کنند (شریان‌های کلیوی). تنگی و باریکی این سرخرگ‌ها مانع از آن می‌شود که خون اکسیژن‌دار با میزان طبیعی به کلیه‌ها برسد. کلیه‌ها نیز به منظور فیلترسازی مواد زائد و دفع مایعات اضافی به جریان خون کافی نیاز دارند. کاهش جریان خون می‌تواند فشارخون را در تمام بدن افزایش دهد (فشارخون سیستماتیک) و به بافت‌های کلیوی آسیب برساند.

علائم و نشانه‌ها

ممکن است این بیماری تا مراحل پیشرفته هیچ نشانه‌ای نداشته باشد. گاهی اوقات این  بیماری در حین انجام آزمایشات و به طوراتفاقی مشخص می‌شود. اگر بیمار علائم زیر را داشته باشد باید سریعا به پزشک مراجعه کند:

• فشارخون بالا که به صورت ناگهانی آغاز شود.
• فشارخون بالا که پیش از سن ۳۰ سالگی و یا پس از سن ۵۵ سالگی بروز کرده باشد.

با پیشرفت بیماری تنگی سرخرگ‌های کلیوی، نشانه‌های دیگری نمایان می‌شود مانند:

• فشارخون بالا که به سختی درمان می‌شود.
• صدای تماس سریع جسم با هوا که به هنگام عبور خون از رگ‌های باریک بوجود می‌آید و پزشک با قرار دادن گوشی طبی بر روی کلیه‌ها این صدا را می‌شنود.
• افزایش سطح پروتئین در ادرار و یا سایر نشانه‌های فعالیت غیرطبیعی کلیه
• بدترشدن فعالیت کلیه‌ها در طی درمان فشارخون بالا
• انباشتگی زیاد مایعات دربدن و تورم بافت‌های بدن
• نارسایی قلبی که در برابر درمان‌ها مقاوم باشد.

علل شایع

دو دلیل اصلی برای تنگی سرخرگ‌های کلیوی وجود دارند که عبارتند از:

• سخت شدن سرخرگ های کلیوی

تصلب شرائین همان انباشتگی چربی وسایر مواد در دیواره‌های سرخرگ‌ها است. هرچه حجم این مواد بیش‌تر می‌شود، سرخرگ‌ها سخت‌تر شده و جریان خون را کاهش می‌دهند و زخم‌های کلیوی را بوجود می آورند.

• فیبروموسکولار دیسپلازی

در دیسپلازی فیبروماسکولار عضلات دیواره‌ی سرخرگ به صورت غیر طبیعی رشد می‌کنند و سرخرگ کلیوی به صورت تناوبی بخش‌های تنگ و پهن پیدا می‌کند. در نتیجه، سرخرگ در تصویربرداری ازکلیه، شبیه مهره دیده می‌شود. تنگی شدید سرخرگ کلیوی باعث می‌شود کلیه خون کافی دریافت نکرده و آسیب ببیند.

این اتفاق می‌تواند در یک و یا هر دو کلیه رخ دهد. متخصصان علت دیسپلازی فیبروماسکولار را نمی‌دانند. این بیماری در زنان بیش‌تر شایع بوده ممکن است مادرزادی باشد. هر دو علت می‌توانند تمامی سرخرگ‌های بدن را، همانند سرخرگ کلیوی، تحت‌تاثیر قرار دهند.

تنگی سرخرگ‌های کلیوی به ندرت در اثر بیماری‌هایی مانند التهاب رگ‌های خونی (واسکولیت)، نوروفیبروماتوز (نوعی اختلال دستگاه عصبی) یا تومورمعده ایجاد می‌شود.

عوامل تشدید کننده خطر

تنگی سرخرگ‌های کلیوی در بیش‌تر موارد در اثر تصلب شرائین بوجود می‌آیند و تشابه زیادی میان عوامل تشدید کننده‌ی تصلب شرائین در سرخرگ‌های کلیوی و اندام‌های دیگر وجود دارد و عبارتند از:

• افزایش سن
• فشارخون بالا
• کلسترول بالا (افزایش چربی در خون)
• مرض قند (دیابت)
• چاقی
• مصرف سیگار و سایر دخانیات
• سابقه خانوادگی ابتلای زودهنگام به بیماری قلبی
• عدم انجام فعالیت‌های ورزشی به میزان کافی

عوارض احتمالی

مشکلات ایجاد شده در تنگی سرخرگ‌های کلیوی عبارتند از:

• فشارخون بالا
• نارسایی کلیوی که به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز دارد.
• ذخیره و تجمع آب در پاها که موجب ورم پا می‌شود.
• تنگی نفس که به دلیل انباشتگی ناگهانی آب در ریه‌‍‌ها بوجود می‌آید.

تشخیص

پزشک به منظور تشخیص این بیماری از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• معاینه بدنی شامل قرار دادن گوشی طبی برروی کلیه‌ها و گوش کردن به صدای این ناحیه که خود نشان دهنده‌ی تنگی سرخرگ‌های کلیوی است.
• مرور و بررسی سابقه خانوادگی
• آزمایش خون و ادرار به منظور بررسی فعالیت کلیه ومیزان هورمون‌های تنظیم کننده فشارخون

معمولا از روش‌های تصویربرداری زیر به منظور تشخیص تنگی سرخرگ‌های کلیوی استفاده می‌شود:

• سونوگرافی داپلر

امواج صوتی با فرکانس بالا در کلیه، انسداد رگ‌های خونی را نشان می‌دهد.

• سی تی اسکن

در این روش، یک دستگاه دارای اشعه ایکس به یک کامپیوتر متصل می‌شود و تصاویر مقطعی و دقیقی از سرخرگ‌های کلیوی تولید می‌کند. ممکن است یک ماده‌ی رنگی هم به بیمار تزریق شود که جریان خون را به خوبی نشان می‌دهد.

• ام .آر آنژیوگرافی

در این روش از امواج رادیویی به همراه میدان‌های مغناطیسی قوی به منظور تولید تصاویر سه بعدی دقیق از سرخرگ‌های کلیوی و کلیه استفاده می‌شود. تزریق یک ماده رنگی در سرخرگ‌ها نیز باعث می‌شود تا رگ‌های خونی در طی تصویربرداری به خوبی مشخص شوند.

• آرتریوگرافی کلیوی

این روش تشخیصی به پزشک کمک می‌کند تا انسداد را در سرخرگ‌های کلیوی پیدا کند و گاهی اوقات آن را با یک بالون و استنت باز کند. قبل از اینکه با اشعه ایکس تصویربرداری انجام شود، پزشک یک ماده رنگی خاص را به داخل سرخرگ‌های کلیوی تزریق می‌کند تا سرخرگ‌ها و جریان خون را بهتر نشان دهد. این روش تشخیصی اغلب در زمان بازسازی رگ‌های خونی با استنت (فنر) انجام می‌شود.

درمان

روش‌های درمانی تنگی سرخرگ‌های کلیوی شامل تغییرات سبک زندگی، دارو یا جراحی است. گاهی اوقات ترکیبی از این روش‌ها بهترین روش است. با توجه به وضعیت سلامتی و علائم بیمار، روش‌های زیر توصیه می‌شود:

• تغییرات سبک زندگی

در صورتی که فشارخون بیمار بالا باشد باید تغییراتی را در سبک زندگی بیمار بوجود آورد، مانند:

• داشتن وزن مناسب و استفاده از رژیم غذایی برای کاهش وزن
• استفاده از غذاهای سالم و رژیم غذایی کم نمک
• داشتن تحرک کافی
• دوری از هیجان و استرس
• عدم استفاده از الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار
• عدم استعمال دخانیات

داروها

فشارخون بالا به دنبال تنگی سرخرگ‌های کلیوی با داروها درمان می‌شود. این داروها عبارتند از:

• داروهای پایین آورنده فشارخون

این داروها به آرام سازی رگ‌های خونی کمک می‌کنند و از تولید ماده‌ای طبیعی و شیمیایی در بدن به نام آنژیوتانسین و یا اثرات آن جلوگیری می‌کند (این ماده رگ‌های خونی را باریک می‌کند).

• داروهای ادرار آور

این داروها به بدن کمک می‌کنند تا آب و نمک اضافی را دفع کند.

• داروهای کنترل کننده ضربان قلب

این داروها به قلب کمک می‌کنند تا به آرامی بزند و یا رگ‌های خونی بیمار را متسع می‌کنند .

• داروهای رقیق کننده خون
• داروهای پایین آورنده چربی خون
• داروهایی که روی کلسیم بدن اثر می‌گذارند و باعث پایین آمدن فشارخون می‌شوند.

جراحی

روش‌های زیر برای درمان تنگی سرخرگ‌های کلیوی انجام می‌شود:

• جراحی بای پس سرخرگ های کلیوی

در این روش، پزشک یک رگ خونی سالم  را به سرخرگ‌های کلیوی، پیوند می‌زند تا مسیر جدیدی از خون به کلیه‌ها را ایجاد نماید.

آنژیوپلاستی کلیوی و استنت گذاری

در این روش پزشک یک استنت (فنر) را در داخل سرخرگ‌های تنگ شده  قرار می‌دهد تا دیواره آن‌ها را باز نگه دارد و جریان خون را بهبود بخشد.

• اندآرترکتومی سرخرگ‌های کلیوی

در این عمل جراحی مواد چربی و کلسترول و پلاک‌های انباشته شده درسرخرگ‌های کلیوی برداشته می‌شوند.