مدیریت بیماری
پارگی منیسک زانو
سه استخوان ران (فمور)، ساق (تیبیا) و کشکک زانو (پاتلا) برای تشکیل مفصل زانو با هم مشارکت دارند. دو قطعه گوهشکل غضروفی به عنوان “جذبکننده نیروی ضربه” بین استخوان ران و ساق وجود دارند که به آنها منیسک میگویند. آنها بسیار محکم با خاصیت لاستیکی هستند تا بتوانند مفصل را حمایت کنند و آن را پایدار نگه دارند. در واقع منیسک قسمتی از غضروف زانو است که به عنوان ضربهگیر و ثابتکننده مفصل زانو عمل میکند. زانو دارای دو منیسک است.
علائم و نشانهها
زمانی که منیسک پاره میشود، ممکن است فرد صدای “تق” احساس کند. در اکثر موارد فرد کماکان میتواند روی زانو آسیب دیده خود راه برود. بسیاری از ورزشکاران با وجود پاره شدن منیسک به بازی ادامه میدهند. سپس طی ۲ تا ۳ روز، زانو به تدریج سفت و متورم خواهد شد. شایعترین علائم پارگی منیسک عبارتند از:
- درد
- سفتی و ورم
- گرفتن یا قفل کردن زانو
- احساس خالی کردن زانو از زیر پا
- کم شدن حرکت زانو
- صدا دادن زانو هنگام راه رفتن
علل شایع
- وقتی پیچ خوردگی و چرخش ناگهانی زانو اتفاق بیفتد.
- پارگی منیسک زانو در ورزشهای برخوردی مانند فوتبال و در ورزشهای غیربرخوردی که نیاز به پریدن دارند مانند والیبال، شایع است.
- وقتی فرد موقع دویدن، به طور ناگهانی مسیر خودش را تغییر دهد، منیسک پاره میشود و اغلب همانند سایر آسیبهای زانو، همان لحظه رخ میدهد.
- بلند کردن وزنههای سنگین
- اضافه وزن
- خم کردن ناگهانی و شدید زانو
- ضربه ناگهانی به زانو به خصوص زمانی که زانو کمی خم شده باشد.
متاسفانه پارگی منیسک، یکی از شایعترین آسیبهای غضروف زانوست. این عارضه بیشتر در ورزشکاران مسن رخ میدهد، زیرا با افزایش سن، منیسک ضعیف میشود.
در اثر پارگی منیسک زانو، مایع مفصلی اجازه مییابد که به بیرون از مفصل نشت کند. بدن پیوسته در حال تولید مایع مفصلی و جذب مقدار اضافی آن است؛ اما، هنگامی که مایع از مفصل خارج میشود، کیسهای تشکیل میدهد که به آن کیست منیسک گفته میشود. دلیل باقی ماندن کیست آن است که پارگی میتواند به شکل یک شیر یک طرفه عمل کند، طوری که مایع میتواند به درون کیست وارد شود اما نمیتواند از کیست به جای اولش برگردد.
درمان
درمان به نوع، اندازه، محل پارگی، سن، سطح فعالیت و هرگونه آسیبهای همراه آن، بستگی دارد. خوشبختانه همهی پارگیهای منیسک زانو نیازی به جراحی ندارند. اگر زانو قفل نشده باشد، ثابت باشد و نشانههای آسیب برطرف شوند، ممکن است درمان غیرجراحی کافی باشد.
درمان غیرجراحی
در پارگیهای کوچک نیاز به عمل جراحی نیست. برخی از روشهای غیرجراحی عبارتند از :
- استراحت: بیمار باید فعالیتهایی که نیاز به راه رفتن دارند، را کم کند، یعنی زیاد راه نرود، از پله کمتر بالا و پایین برود، ندود و از جایی نپرد. برای کاهش درد زانو از چوب زیربغل میتوان استفاده کرد، تا وزن بدن بیمار روی پایش نیفتد.
- کمپرس یخ: از بستههای سرد به مدت ۲۰ دقیقه، چند بار در روز استفاده شود. نباید یخ مستقیماً بر روی پوست قرار گیرد.
- بستن زانو: برای کنترل ورم زانو، دور آن باندکشی بسته و یا از زانوبند مخصوص استفاده شود.
- بالا نگه داشتن پا: بالشی موقع نشستن و یا دراز کشیدن، زیر پاشنه پای بیمار قرار گیرد تا زانوی آسیب دیده کمی بالا بیاید.
- استفاده از داروهای ضددرد و ضدورم: داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن باعث کاهش درد و ورم میشوند. این داروها باید طبق دستور پزشک مصرف شوند.
- انجام تمرینهای کششی: با کمک فیزیوتراپ از تمرینهای کششی و تقویتی برای کاهش فشار روی زانو استفاده شود.
درمان جراحی
اعمال جراحی متنوعی برای درمان منیسک وجود دارد. معمولاً سه روش جراحی برای منیسک زانو انجام میشود. این که چه روشی برای درمان و ترمیم منیسک موفقیتآمیز است، به نوع آسیب، وضعیت کلی منیسک و سلامت نسبی بیمار بستگی دارد.
انواع روشهای جراحی عبارتند از:
- جراحی برای ترمیم پارگی منیسک زانو: در صورتیکه اندازه پارگی بیشتر از ۱ تا ۲ سانتیمتر بوده و پارگی در کنار رگهای خونی باشد، پزشک ترمیم را همراه با بخیه توصیه میکند.
- جراحی با برداشتن قسمتی از منیسک: زمانیکه پارگی در قسمتی از منیسک است و روند بهبودی ضعیف باشد، لبه پاره شده منیسک را از بقیه آن جدا میکنند و به مفصل اجازه میدهند حرکت کند.
- جراحی برای برداشتن مینیسک زانو به صورت کامل: این روش برای درمان پارگی مینیسک زانو که با روشهای دیگر درمان نشده، انجام میشود. معمولاً پزشکان از انجام این روش خودداری میکنند زیرا خطر فرسودگی انتهای ران وساق پا و خطر ابتلا به بیماری آرتروز (بیماری ازبین رفتن مفاصل) در مفصل زانو زیاد میشود.
- آرتروسکوپی زانو: یکی از معمولترین روشهای جراحی است. در آن، یک لوله دوربیندار را از طریق یک سوراخ کوچک وارد زانو میکنند و از طریق آن جراح یک دید کلی از داخل زانو خواهد داشت. سپس ابزارهای جراحی را از طریق سوراخهای دیگر به منظور برداشتن پارگیها یا ترمیم پارگی، وارد زانو خواهند کرد.
بیمار پس از اتمام جراحی به اتاق بهبودی (ریکاوری) منتقل میشود و معمولاً یک ساعت در آن اتاق تحت نظر میماند. البته مدت ماندن در اتاق ریکاوری به عمل جراحی و نوع بیهوشی بستگی دارد. ممکن است از پانسمان بزرگ، زانوبند یا کمپرس یخ استفاده شود.
