سزارین ( c- section) یک روش جراحی است و عبارتست از خارج کردن جنین از طریق پاره کردن شکم و رحم  و برای بعضی از مادران باردار که ممکن است زایمان به طریق طبیعی برای نوزاد خطرآفرین باشد و یا ادامه‌ی بارداری برای مادر خطراتی را به دنبال داشته باشد و در این موارد بنا به تشخیص پزشک یا ماما زایمان از طریق سزارین انجام می‌گیرد.

در چنین مواردی پس از بی‌هوشی یا بی‌حسی در اتاق عمل با ایجاد برش جراحی در قسمت زیرین شکم در رحم مادر، نوزاد را خارج می‌کنند.

دلایل انجام

اگر پزشک تشخیص دهد که بعضی عوامل باعث می‌شود تا زایمان طبیعی خطرناک باشد، جراحی سزارین را تجویز می‌کند. پزشک ممکن است این جراحی را لازم بداند اگر:

عدم پیشرفت زایمان: عدم پیشرفت زایمان شایع ترین دلایل سزارین است. در صورتی که دهانه رحم حتی با وجود انقباضات قدرتمند باز نشود، ممکن است سزارین انجام شود.

• کاهش اکسیژن رسانی به نوزاد

ممکن است در حین زایمان نوزاد با کمبود اکسیژن رو به رو شود یا پزشک در مورد تغییرات ضربان قلب نوزاد نگرانی داشته باشد، در این حالت پزشک ممکن است سزارین فوری را توصیه کند.

• قرار گرفتن نوزاد یا نوزادان در موقعیت غیرطبیعی

اگر پاهای کودک در کانال زایمان گیر کرده باشد یا در وضعیت نامناسبی قرار گرفته باشد، امن‌ترین راه برای زایمان، سزارین است.

• چند قلو باردار بودن

اگر شما دوقلو، سه قلو یا چند قلو  باردارید و یا نوزاد در موقعیت غیرطبیعی قرار دارد ممکن است سزارین نیاز باشد.

• وجود مشکل در جفت

اگر پیش از شروع زایمان جفت شروع به جدا شدن از دیواره رحم کند یا جفت دهانه رحم را پوشانده باشد، انجام عمل سزارین معمولاً گزینه بی خطرتری است.

• افتادن بند ناف

افتادن بند ناف وضعیتی است که پس از پاره شدن کیسۀ آب، بند ناف زودتر از نوزاد از واژن خارج می‌شود. در این حالت ممکن است هنگام خروج سر جنین، بند ناف بین دیوارۀ لگن و سر جنین فشرده و خون‌رسانی به جنین مختل شود. بنابراین در صورت تشخیص افتادن بند ناف، زایمان به روش سزارین انجام می‌شود.

• بیماری مادر

اگر شما مبتلا به یک بیماری مثل مشکلات قلبی یا مغزی هستید یا دچار عفونت‌ها و تبخال ناحیه تناسلی می‌باشید، ممکن است سزارین به شما توصیه شود.

• داشتن سابقه سزارین

بسته به نوع برش و سایر عوامل، این امکان وجود دارد حتی پس از سزارین قبلی، زایمان طبیعی انجام داد. در برخی موارد اما تکرار سزارین توصیه می‌شود.

خطر مشکلات جفت مانند خونریزی شدید، که ممکن است باعث خارج کردن رحم شود در زنانی که سابقه چندین سزارین دارند بیش‌تر است.

با وجود اینکه حتما باید برای سزارین دلیل پزشکی وجود داشته باشد ولی گاهی مادر تصمیم می‌گیرد زایمان سزارین را انتخاب کند یا بنا به دلایل پزشکی زمان زایمان سزارین از قبل مشخص می‌شود اما باید این نکته را در نظر داشت که برای زایمان سزارین انتخابی سن بارداری باید 39 هفته‌ی کامل شده باشد.

عوارض احتمالی

همانند سایر جراحی‌ها، سزارین هم عوارض خود را دارد.

عوارض سزارین برای کودک

• مشکلات تنفسی

بچه‌های به دنیا آمده ازطریق سزارین بیش‌تر در خطر مشکلات تنفسی مانند تندی تنفس و دیگر مشکلات تنفسی در نخستین روزهای پس از تولد هستند.

• صدمات جراحی

به ندرت، جراحات پوستی می‌تواند بر اثر سزارین در پوست نوزاد به وجود آید.

خطر پاره شدن جفت هم یکی از عوارض سزارین است.

عوارض سزارین برای مادر

• عفونت

پس از زایمان ممکن است در خطر ابتلا به عفونت‌های رحمی‌مثل آندومتریوز قرار داشته باشید.

• خونریزی پس از زایمان

سزارین ممکن است باعث خونریزی شدید در حین و بعد از زایمان شود.

• عوارض ناشی از بی‌هوشی

در فرآیندهای درمانی همواره سعی می‌شود در موارد غیر ضروری از بی‌هوشی اجتناب شود. چرا که عوارض خاص خود را در پی دارد. در عمل سزارین اما پزشک متخصص ناچار به اقدام به بی‌هوشی است.

• لخته شدن خون

سزارین ممکن است خطر لخته شدن خون در سیاهرگ‌ها را افزایش دهد مخصوصا در پاها یا ارگان‌های لگنی. اگر یک لخته خون به ریه‌ها منتقل و جریان خون را مسدود کند، ک می‌تواند خطرناک باشد.

• عفونت زخم

با توجه به علت نیاز به انجام سزارین، ممکن است در معرض خطر عفونت محل زخم قرار بگیرید.

• صدمات جراحی

درطول جراحی احتمال خیلی کم آسیب به مثانه وجود دارد.

• افزایش خطر در حاملگی‌های آینده

سزارین نسبت به زایمان طبیعی احتمال عوارض بیش‌تری را دارد. سزارین‌های بیش‌تر، خطرات جفت سرراهی و بیماری‌های جفت را افزایش خواهد داد.

آمادگی قبل از مداخله

اگر زایمان سزارین از قبل برنامه ریزی شده باشد، پزشک ممکن است پیشنهاد کند با یک متخصص بی‌هوشی درباره شرایط و عوارض احتمالی صحبت کنید.

برای انجام سزارین، نیاز به انجام آزمایش‌های تعیین گروه خونی و سطح هموگلوبولین می‌باشد. این جزئیات به پزشک کمک می‌کند که برای احتمال انتقال خون در حین سزارین آمادگی داشته باشند.

حتی اگر درحال برنامه‌ریزی برای زایمان طبیعی هستید، مهم است که برای اتفاقات غیرمنتظره آمادگی داشته باشید. نگرانی های خود را درمورد سزارین با تیم پزشکی درمیان بگذارید.

پس از سزارین شما به چند هفته استراحت و بهبود نیاز دارید.

پیش از عمل

فرآیند سزارین با توجه به علت آن، می‌تواند متفاوت باشد. اکثر سزارین‌ها شامل سه مرحله هستند.

• در خانه

ارائه دهنده خدمات بهداشتی ممکن است از شما بخواهد با یک صابون ضد عفونی کننده در شب قبل و صبح، ناحیه سزارین را ضدعفونی کنید. موهای آن ناحیه را در مدت 24 ساعت قبل و بعد از سزارین اصلاح نکنید. این عمل می‌تواند خطر عفونت محل جراحی را افزایش دهد. اگر ناحیه سزارین نیاز به اصلاح داشته باشد، توسط کارکنان بخش جراحی انجام می‌شود.

• در بیمارستان

شکم شما پاکسازی خواهد شد. یک لوله (کاتتر) به منظور جمع آوری ادرار به مثانه منتقل می‌شود. خطوط داخل وریدی (IV) در ناحیه در دست یا بازوی شما قرار می‌گیرند تا مایع و داروهای لازم را مهیا کند.

• بی‌هوشی

معمولاً سزارین تحت بی‌هوشی موضعی انجام می‌شود که فقط قسمت پایین بدن را بی‌حس می‌کند. به شما این اجازه را می‌دهد که درحین جراحی بیدار بمانید. در موارد اضطراری بی‌هوشی عمومی‌ گاهی لازم است. با بی‌هوشی عمومی، شما قادر نخواهید بود که هیچ چیزی را در طول زایمان ببینید، احساس کنید یا بشنید.

روش انجام

پزشک ممکن است از یک شکاف شکمی ‌و یک شکاف رحمی‌برای زایمان استفاده کنید. پس از دریافت داروی بی‌هوشی، پزشک برشی در ناحیه شکم ایجاد می‌کند. به صورت عمودی (از پایین ناف تا خط روییدن موهای زهار و یا افقی (2/5 تا 5 سانتی‌متر بالاتر از خط رویش موهای زهار) که گاهی برش بیکینی نامیده می‌شود.

سپس پزشک به آرامی‌ ماهیچه شکم را از دو طرف از هم دور می‌کند تا به رحم دسترسی یابد، او برشی دیگر روی رحم ایجاد می‌کند. این برش نیز می‌تواند عمودی و یا افقی باشد. معمولاً بیش‌تر از برش‌های افقی استفاده می‌شود که عرضی نیز نامیده می‌شوند. این برش‌ها بهتر ترمیم می‌یابند و احتمال زایمان طبیعی برای فرزند بعدی را افزایش می‌دهد. زمانی که برش رحم انجام شد، نوزاد به آرامی‌بیرون کشیده می‌شود. پزشک در دهان و بینی نوزاد ساکشن انجام می‌دهد و سپس بند ناف را گره زده و بقیه آن را می‌برد. اگر بی‌هوشی موضعی داشته باشید، شما می‌توانید پس از زایمان نوزاد را ببینید و صدایش را بشنوید.

پس از جراحی

عمل سزارین یک جراحی بزرگ محسوب می‌شود ولی بیش‌تر مادران زود بهبود می‌یابند پس از عمل جراحی ممکن است شما و فرزندتان 2 تا 3 روز در بیمارستان بمانید که به چگونگی وضعیت نوزاد و بهبود شما بستگی دارد. ممکن است شما در ساعت‌های اول پس از جراحی و پس از بین رفتن تاثیر بی‌حسی، به تدریج احساس درد کنید، برای کاهش درد از روش‌های مختلفی مثل تزریق مسکن به صورت عضلانی یا شیاف‌های استعمالی استفاده می‌شود. ممکن است برای کاهش درد از پمپ‌های مخصوصی که داروی ضددرد را تزریق می‌کند استفاده شود که شما در صورت نیاز به داروی بیش‌تر برای کنترل درد می‌توانید آن را استفاده کنید. پس از اینکه درد کمتر شد و رژیم غذایی شروع شد، ممکن است از داروهای مسکن خوراکی استفاده شود. معمولا لوله‌ي ادراری و سرم شما 12 تا 24 ساعت پس از جراحی خارج می‌گردد. در 24 ساعت پس از جراحی شما تشویق می‌شوید که از تخت پایین بیایید و با کمک پرستار یا همراه راه بروید. این عمل باعث می‌شود بهبودی شما سریع‌تر شده و از یبوست و احتمال ایجاد لخته‌ی خون در اندام‌ها جلوگیری گردد. همچنین قدم زدن به خروج گاز معده کمک می‌کند.

از آنجایی که به دلیل بی‌هوشی شما 2-3 ساعت از زمان از دست داده‌اید بلافاصله بعد از به هوش آمدن در خواست کنید که نوزاد را به شما بدهند او را در آغوش کشیده و تلاش کنید که به او شیر بدهید.

متخصصان توصیه می‌كنند مراقبت بعد از زایمان به عنوان یک فرآیند مداوم و نه تنها پس از زایمان انجام شود. در طی سه هفته اول پس از زایمان، با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود درتماس باشید. در طی 12 هفته پس از زایمان، به پزشک خود برای ارزیابی جامع بعد از زایمان مراجعه کنید. در طول این ملاقات‌ها، خلق و خوی احساسی شما بررسی خواهد شد و شما سوال‌های خود را درباره مسائل پیشگیری از بارداری و فاصله تولد، اطلاعات مربوط به مراقبت از نوزادان و تغذیه، عادات خواب و مسائل مربوط به خستگی حتماً بپرسید. یک معاینه فیزیکی شامل بررسی شکم، واژن، گردن رحم و رحم انجام دهید تا از بهبودی خود اطمینان حاصل نمایید.