کیست توده‌ای کیسه‌مانند پر از هوا، مایع، یا مواد دیگر می‌باشد. کیست واژینال کیستی است که در ناحیه واژن به وجود می‌آید که انواع مختلفی دارند که شایع‌ترین آن‌ها رعبارتند از:

• کیست انکلوزیون: به علت ایجاد ضربه به دیواره­ واژن حین زایمان طبیعی و یا بعد از یک عمل جراحی ایجاد می­‌شود.
• کیست بارتولن: غدد بارتولن در هر دو طرف سوراخ مهبل قرار گرفته‌اند. این غدد مایعی را ترشح می‌کنند که به روان شدن مهبل کمک می‌کند. گاهی اوقات دهانه این غدد مسدود می‌شود و باعث می‌گردد مایع به عقب پس‌زده و به داخل غده برگردد. در نتیجه تورم نسبتاً بدون دردی به نام کیست بارتولن حاصل می‌شود. گاهی ممکن‌است مایع درون کیست عفونی شود و در نتیجه ایجاد چرک کند که توسط بافت ملتهب احاطه شده است. آبسه یا کیست بارتولن مسئله­ای شایع است. درمان این نوع کیست به اندازه، دردناک بودن و عفونی بودن آن، بستگی دارد.

• کیست مجرای گارتنر: کیستی است که در دیواره‌­های کناری واژن ایجاد می­‌شود. هنگامی که جنین در رحم مادر در حال رشد می­‌باشد این مجرا ظاهر می­‌شود و در اغلب موارد پس از تولد نوزاد، ناپدید می‌­شود. در صورتی که بخشی از مجرا در رحم باقی بماند و مایعات را به خود جذب کند، بعدها تبدیل به کیست در دیواره رحم می­شود.

علائم و نشانه‌ها

در اکثر مواقع کیست‌­ها هیچ گونه علائم مشخصی ندارند. هر چند کیست بارتولن اغلب عفونی و دردناک می­‌شود. اگر کیست کوچک باقی بماند و هیچ عفونتی رخ ندهد، ممکن‌است فرد متوجه آن نشود ولی اگر رشد کند، ممکن‌است شخص احساس حضور یک توده یا برآمدگی را نزدیک دهانه واژن داشته باشد. هر چند معمولاً کیست بدون درد است، ولی می‌تواند در لمس حساس باشد. کیست یا آبسه به طور معمول فقط در یک طرف از سوراخ واژن رخ می‌دهد.

اگر کیست عفونی شود، ممکن‌است این علائم و نشانه‌ها را بروز کند:

• یک برآمدگی دردناک یا حساس به لمس در نزدیکی دهانه واژن
• ناراحتی به هنگام راه رفتن یا نشستن
• درد در طی رابطه جنسی
• تب

علل شایع

• کیست انکلوزیون: در اثر ایجاد ضربه به دیواره­ واژن حین زایمان طبیعی و یا بعد از یک عمل جراحی ایجاد می­‌شود.
• کیست بارتولن: پس زدن و تجمع مایع در غده بارتولن است. هنگامی ‌که دهانه‌ی غده به هر دلیلی مسدود شود، ممکن‌است مایع تجمع یابد.
• کیست مجرای گارتنر: در اثر از بین نرفتن کامل مجرای گارتنر پس از زایمان نوزاد از رحم مادر ایجاد می­‌شود.

عوارض احتمالی

بیماری ممکن‌است دوباره عود کند و نیاز به درمان داشته باشد.

تشخیص

تشخیص توسط پزشک با اخذ شرح حال و معاینه دقیق بیمار صورت می‌­پذیرد. در صورت نیاز از دیگر روش­‌های تشخیصی از جمله موارد زیر استفاده می­‌شود:

• معاینه لگنی

• نمونه‌­گیری از ترشحات واژن یا دهانه رحم برای آزمایش عفونت‌های منتقله از راه جنسی
• تجویز نمونه برداری در صـورتی که فرد بالای 40 سال و یا یائـسه شده باشد.

درمان

غلب کیست‌ها به خصوص اگر هیچ علامت یا نشانه‌­ای نداشته باشند، نیاز به هیچ درمانی ندارند. درمان بستگی به اندازه کیست، میزان ناراحتی بیمار و عفونی بودن آن دارد، که در این حالت می‌تواند منجر به آبسه شود.

گزینه‌های درمانی که پزشک ممکن‌است تجویز کند شامل این موارد هستند:

• وان آب گرم: چند بار نشستن روزانه در لگن یا وان آب گرم به مدت سه یا چهار روز در مورد کیست عفونی کوچک، ممکن‌است به پاره شدن و تخلیه خود به خودی آن کمک کند.
• تخلیه جراحی: ممکن‌است برای تخلیه کیست‌های عفونی و یا بسیار بزرگ نیاز به جراحی وجود داشته باشد. تخلیه کیست می‌تواند با استفاده از بی­حسی موضعی و یا آرام‌بخش انجام شود. در این روش، پزشک یک برش کوچک در کیست ایجاد می‌کند و اجازه می‌دهد تا ترشحات آن تخلیه گردد و سپس در داخل برش یک لوله پلاستیکی کوچک (کاتتر) قرار می‌دهد. کاتتر تا شش هفته در محل باقی می‌ماند تا از بسته شدن منفذ جلوگیری کند و اجازه دهد تا تخلیه کامل صورت گیرد.

• اگر کیست عفونی باشد و یا اگر آزمایش‌ها نشان دهد که فرد دچار عفونت منتقله از راه جنسی است، پزشک‌ ممکن‌است آنتی‌بیوتیک را تجویز کند.

به ندرت برای کیست‌های مقاوم که توسط روش‌های فوق به طور مؤثر درمان نشوند، پزشک ممکن‌است برای برداشتن غده بارتولن جراحی را توصیه کند.