مدیریت بیماری
آندوسکوپی فوقانی
آندوسکوپی فوقانی روشی است که در آن با استفاده از یک دوربین باریک متصل به یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر، قسمت‌های بالایی سیستم گوارش (مری و معده و ابتدای روده باریک) تحت معاینه قرار می‌گیرد.
دلایل انجام
آندوسکوپی فوقانی برای تشخیص و گاهی درمان بیماری‌های سیستم گوارشی از جمله مشکلات مری، معده و ابتدای روده‌ی باریک (دوازدهه)، انجام می‌گیرد.
برخی از دلایل انجام آندوسکوپی عبارتند از:
- ریشه‌یابی علائم و نشانه‌ها
آندوسکوپی فوقانی به پزشک در تعیین علت بروز علائم و نشانه‌هایی از جمله تهوع، استفراغ، درد شکم، اختلالات بلع و خونریزی‌های دستگاه گوارشی کمک می‌کند.
- تشخیص
پزشک ممکن‌است آندوسکوپی فوقانی را برای نمونه‌برداری در شرایط و بیماری‌هایی مانند کم‌خونی، خونریزی، التهاب، اسهال یا سرطان‌های دستگاه گوارشی انجام دهد.
- درمان
پزشک می‌تواند ابزارهای مخصوصی را از طریق آندوسکوپ برای درمان مشکلات دستگاه گوارشی مانند گشاد شدن مری، وجود پولیپ یا خارج کردن اجسام خارجی وارد کند.
آندوسکوپی گاهی همراه با دیگر روش‌ها مانند سونوگرافی استفاده می‌شود. ابزار مخصوص سونوگرافی، به آندوسکوپ متصل می‌شود و تصاویر دقیقی از دیواره‌ی مری یا معده تهیه می‌کند. سونوگرافی با کمک آندوسکوپی ممکن‌است در تهیه‌ی تصاویر از اندام‌هایی که دسترسی به آن‌ها دشوار است مانند لوزالمعده، کمک‌کننده باشد.
عوارض احتمالی
آندوسکوپی روش بسیار بی‌خطری است. اما به ندرت ممکن‌است عوارض زیر را هم داشته باشد:
- خونریزی
خطر خونریزی در صورتی که از آندوسکوپی برای نمونه‌برداری از بافت یا درمان یک مشکل گوارشی استفاده شده باشد، افزایش می‌یابد. در برخی موارد نادر خونریزی ممکن‌است به انتقال خون نیاز باشد.
- عفونت
خطر عفونت در روش آندوسکوپی کم است. خطر عفونت زمانی افزایش می‌یابد که روش های دیگری هم در کنار آندوسکوپی انجام شود. اکثر عفونت‌ها خفیف هستند و می‌تواند با استفاده از مصرف آنتی‌بیوتیک درمان شود. پزشک ممکن‌است پیش از انجام آندوسکوپی، برای پیشگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک را تجویز کند.
- پارگی مجاری گوارشی
پارگی مری یا دیگر بخش‌های بالایی دستگاه گوارش ممکن‌است یکی از خطرات احتمالی آندوسکوپی فوقانی باشد و ممکن‌است نیاز به بستری شدن و جراحی ترمیمی داشته باشد.
- واکنش به مسکن
پیش از انجام آندوسکوپی، برای راحتی بیمار، از آرامبخش استفاده می‌شود. واکنش‌های جانبی به مسکن‌ها متفاوت است و ممکن‌است در حین انجام معاینه یا بعد از این روش، بروز کنند.
آمادگی پیش از مداخله
- غذا و داروها
- حدود 8 ساعت پیش از آندوسکوپی به منظور اطمینان از خالی بودن معده، از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
- با پزشک درباره‌ی داروها و مکمل‌های مصرفی صحبت کنید. ممکن‌است لازم باشد مصرف برخی داروهای رقیق‌کننده خون را در روزهای قبل از آندوسکوپی متوقف کنید. رقیق کننده‌های خون ممکن‌است خطر خونریزی ناشی از آندوسکوپی را افزایش دهند.
- اگر به بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، بیماری قلبی یا فشارخون بالا مبتلا باشید، پزشک دستورالعمل‌های خاصی را برای مصرف دارو در این افراد توصیه می‌کند.
- دیگر اقدامات احتیاطی
اکثر افرادی که تحت آندوسکوپی فوقانی قرار می‌گیرند، از مسکن‌ها برای آرامش و احساس راحتی بیش‌تر در حین عمل استفاده می‌کنند. فرد بیمار ممکن است در حین عمل هوشیار باشد اما حافظه یا قدرت تصمیم‌گیری دچار مشکل شده باشد.
به منظور کنترل خطرات بعد از آندوسکوپی توصیه می‌شود با یکی از دوستان و آشنایان هماهنگی صورت گیرد تا بعد از عمل در کنار بیمار باشد.
روش انجام
آندوسکوپی، معمولاً حدود 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد.
پیش از آندوسکوپی فوقانی، از فرد خواسته می‌شود تا روی یک تخت به پشت دراز بکشد. برای کنترل علائم مانند تنفس، فشارخون و ضربان قلب، به او الکترودهایی متصل می‌شود.
سپس آرامبخش به بیمار داده می‌شود، این دارو از طریق تزریق داخل وریدی وارد بدن او می شود و به آرامش وی در طول آندوسکوپی کمک می کند.
همچنین پزشک ممکن‌است از اسپری استنشاقی برای بی‌هوشی استفاده کند که حلق را برای ورود لوله‌ی باریک و بلند (آندوسکوپ) بی‌حس می‌کند. ممکن‌است از یک محافظ پلاستیکی برای باز نگه داشتن دهان بیمار استفاده شود.
پزشک آندوسکوپ را وارد دهان می‌کند. سپس ممکن‌است از بیمار بخواهد حالت بلع داشته باشد تا آندوسکوپ از حلق پایین برود. دراین مرحله، بیمار ممکن‌است در گلوی خود احساس فشار کند اما معمولاً احساس درد نخواهد داشت.
پس از عبور آندوسکوپ از حلق، بیمار قادر به صحبت کردن نخواهد بود، اگرچه ممکن‌است بتواند صداهایی را تولید کند. آندوسکوپ اختلالی در تنفس ایجاد نمی‌کند.
همچنان که پزشک آندوسکوپ را در طول مری پایین می برد:
- یک دوربین کوچک متصل به آندوسکوپ، تصاویری را روی نمایشگر اتاق پزشک نشان می‌دهد.
پزشک ممکن‌است از این تصاویر برای مشاهده‌ی اختلالات در مجاری فوقانی گوارشی استفاده کند. اگر اختلالی مشاهده شود، پزشک این تصاویر را برای معاینات آینده ثبت می‌کند.
- فشار هوای اندکی به منظور متورم کردن مجاری گوارشی وارد مری بیمار می شود.
این کار اجازه می‌دهد تا آندوسکوپ راحت‌تر در مجاری گوارشی حرکت کند و به پزشک اجازه می‌دهد تا راحت‌تر مجاری گوارشی را مشاهده کند. بیمار ممکن‌است به خاطر اضافه کردن هوا، احساس فشار یا پری داشته باشد.
- پزشک ممکن‌است برای نمونه‌برداری و یا خارج کردن پولیپ از وسایل جراحی خاصی استفاده کند.
نتایج قابل انتظار
پزشک انجام آندوسکوپی را برای تشخیص و یا درمان برخی بیماری‌های دستگاه گوارشی مانند زخم‌های گوارشی و همچنین به منظور نمونه‌برداری از بافت مشکوک به بیماری انجام می‌دهد و نمونه را برای آزمایش‌های بیش‌تر به آزمایشگاه می‌فرستد.
نکاتی که لازم است حین بستری در بیمارستان رعایت نمائید.
اگر شما در حال مصرف هر یک از داروهای زیر هستید، لطفا با پزشک خود و یا مرکز آزمون برای دستورالعمل‌های لازم هماهنگ شوید:
- آسپرین و داروهای ضد انعقادی
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (آسپرین و یا داروهای آرتریت)
- دیابتی (انسولین و…)
- داروهای قلب
- آنتی اسیدها
در صورتی که به بیماری‌هایی مثل هپاتیت یا ایدز مبتلا هستید، حتماً پیش از انجام آندوسکوپی این موارد را به پزشک اطلاع دهید.
- از نیمه شب قبل از آزمایش از خوردن و نوشیدن پرهیز کنید.
- اگر پزشک یا آزمایشگاه به شما گفته است داروی معمول خود را مصرف کنید، آن را فقط با جرعه‌های کوچک آب میل کنید.
- با توجه به اینکه از آرام بخش استفاده می‌شود حضور همراه جهت انتقال به منزل ضروری است.
- نسخه پذیرش از پزشک، فرم‌های بیمه و یا معارفه‌ها را همراه داشته باشید.
- فهرست داروهای خود را لیست از مواد غذایی یا داروهایی که به آن‌ها آلرژی دارید.
- از شما خواسته خواهد شد تا فرم رضایتنامه را امضاء کنید.
- شما لباس بیمارستان خواهید پوشید و خواسته می‌شود که دندان مصنوعی، لنزهای تماسی یا عینک و جواهرات خود را خارج کنید.
- در صورت نیاز کاتتر داخل وریدی (IV) در بازوی شما قرار می‌گیرد.
- شما دارو جهت بی‌حس کردن گلوی خود را دریافت خواهید کرد.
- برای انجام آندوسکوپی آرامش خود را حفظ و به سمت چپ دراز بکشید.
- به گلوی شما یک اسپری بی‌حس کننده زده می‌شود تا چیزی احساس نکنید.
- ممکن است یک قطعه کوچک محافظ در بین دندان‌های شما قرار داده شود. این کار باعث می‌شود که دندان‌های شما آسیب نبیند.
- وقتی شما آماده بودید، پزشک سر آندوسکوپ را روی زبان شما قرار داده و آن را به طرف گلو می‌برد و از شما می‌خواهد که آن را قورت دهید و سپس به سمت پایین معده می‌رود.
- یک پرستار دائما مراقب شما خواهد بود و با یک ساکشن بزاق شما را که در داخل دهانتان جمع شده ساکشن می‌کند.
- گاهی پزشک اقدام به نمونه‌برداری از بافت معده (بیوپسی) می‌کند و درد ندارد.
- در طی آندوسکوپی ممکن است احساس فشار در گلو و ناراحتی در شکم و زدن آروغ (به خاطر هوایی که داخل معده جهت مشاهده دقیق فرستاده می‌شود) شوید که این واکنش‌ها طبیعی است.
- لازم است یک ساعت پس از اندوسکوپی در بیمارستان و یا محل آندوسکوپی تحت نظر باشید.
- پرستار فشارخون و ضربان قلب شما را به طور مکرر چک می‌کند.
- پرستار شما همچنین حالت تهوع شما را کنترل می‌کند.
- ازخوردن و نوشیدن تا زمانی که حالت تهوع خود بازگشته است، پرهیز کنید.
- ممکن است پس از تست احساس بی‌حسی درد در گلو و احساس کسل بودن بکنید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- ممکن است پزشک جهت تشخیص کامل آزمایشات دیگری درخواست کند.
- در حفظ و نگهداری جواب آندوسکوپی کوشا باشید.
- از افرادی که در این زمینه تجربه‌ای ندارند کمک نگیرید.
- در اولین فرصت پیگیر درمان خود باشید و نتیجه آندوسکوپی را به همراه داشته باشید.
- تا زمانی که حالت تهوع و استفراغ دارید از خوردن و آشامیدن خودداری کنید. پس از رفع آن ابتدا چند قاشق مایعات بخورید، اگر پس از چند دقیقه مشکلی نداشتید مقدار مایعات را افزایش دهید.
- همان روز که آندوسکوپی انجام می‌دهید استراحت کنید.
- جهت جلوگیری از یبوست میوه، سبزیجات و مایعات فراوان استفاده کنید.
- ممکن است پس از انجام آندوسکوپی، احساس بی حسی و درد کم در گلو و کسل بودن کنید. نگران نباشید بعد از مدتی برطرف می‌شود. می‌توانید از آب نبات برای بهتر شدن علائم استفاده کنید.
- همچنین ممکن است صدای شما برای یک زمان کوتاه خشن شود و برای مدتی سرفه کنید.
مراجعه به پزشک
- درد شدید و یا مداوم شکم
- مدفوع سیاه یا سفید و خونریزی
- تهوع و استفراغ
- تب شدید
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی
