دیابت نوع 2 در کودکان نوعی بیماری مزمن است که بر نحوه مصرف قند بدن کودک (گلوکز) تأثیر می‌گذارد و بدون درمان، این اختلال باعث ایجاد قند در خون می‌شود که می‌تواند عواقب جدی طولانی مدت را در پی داشته باشد. دیابت نوع 2 در کودکان رو به افزایش است و از اپیدمی چاقی ناشی می‌شود.

راهکارهای زیادی برای کمک به مدیریت یا جلوگیری از دیابت نوع 2 در کودکان وجود دارد. کودک خود را تشویق کنید که غذاهای سالم بخورد، فعالیت بدنی زیادی داشته باشد و وزن سالم خود را حفظ کند. اگر رژیم و ورزش برای کنترل دیابت نوع 2 در کودکان کافی نباشد، ممکن است کودک شما به داروی خوراکی یا درمان انسولین نیاز داشته باشد.

علائم و نشانه‌ها

دیابت نوع 2 در کودکان ممکن است به تدریج بروز کند و علائم قابل توجهی نداشته باشد. بعضی اوقات، این اختلال در هنگام معاینه معمولی بیمار تشخیص داده می‌شود.

کودکان دیگر ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• خستگی: کمبود قند در داخل سلول‌های کودک ممکن است او را خسته کند.
• تاری دید: اگر قند خون فرزند خیلی زیاد شود، می‌تواند مایعات از عدسی چشم کودک خارج شود و او نتواند به وضوح ببیند.
• مناطق تیره روی پوست: قبل از بروز دیابت نوع 2، مناطق خاصی از پوست شروع به تیرگی می‌کنند. این مناطق اغلب در اطراف گردن یا زیر بغل یافت می‌شوند.
• کاهش وزن: بدون انرژی مورد نیاز قند، بافت‌های عضلانی و ذخایر چربی به سادگی كاهش می‌یابند. اما، كاهش وزن در كودكان مبتلا به دیابت نوع 2 نسبت به كودكان مبتلا به دیابت نوع 1 كم‌تر است.
• افزایش تشنگی و تکرر ادرار: ایجاد قند اضافی در جریان خون کودک، مایعات را از بافت‌ها دفع می‌کند. در نتیجه کودک ممکن است بیش‌تر از حد معمول آب بنوشد و ادرار کند.

غربالگری دیابت برای کودکانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند و به بلوغ رسیده‌اند و یا حداقل 10 سال سن دارند و حداقل یک عامل خطر دیگر برای دیابت نوع 2 دارند، لازم و ضروری است. سایر عوامل خطرزا دیابت نوع 2 در کودکان، شامل داشتن سابقه خانوادگی دیابت، نژاد غیر سفید پوست یا داشتن علائم مقاومت به انسولین مانند تکه‌های تیره پوست روی گردن یا زیر بغل است.

علل شایع

علت دقیق دیابت نوع 2 مشخص نیست. اما به نظر می‌رسد که سابقه خانوادگی و ژنتیک نقش مهمی دارند. عدم فعالیت و چربی بیش از حد (به خصوص چربی اطراف شکم) نیز به نظر می‌رسد عوامل مهمی باشند. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 نمی‌توانند به طور صحیح گلوکز را مصرف کنند. در نتیجه، گلوکز به جای انجام کار عادی خود (سوختن در سلول هایی که عضلات و سایر بافت‌ها را تشکیل می‌دهند)، در خون جریان می‌یابد.

بیش‌تر قند موجود در بدن افراد از طریق غذایی است که آن‌ها می‌خورند. هنگامی که غذا هضم می‌شود، قند وارد جریان خون می‌شود. انتقال قند از جریان خون به سلول‌های بدن نیاز به انسولین دارد. با گردش خون انسولین، مقدار قند موجود در جریان خون را کاهش می‌دهد. با کاهش سطح قند خون، ترشح انسولین از لوزالمعده نیز اتفاق می‌افتد. دیابت نوع 2 وقتی بدن به انسولین مقاوم می‌شود یا لوزالمعده به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند، ایجاد می‌شود. نتیجه قند در جریان خون باعث ایجاد علائم قند خون بالا می‌شود.

محققان کاملاً نمی‌دانند که چرا برخی از کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 هستند و برخی دیگر حتی اگر دارای عوامل خطر مشابهی باشند، مبتلا نمی‌شوند. با این حال، مشخص است که برخی عوامل خطر دیابت نوع 2 در کودکان را افزایش می‌دهند، از جمله:

• زایمان زودرس: نوزادان نارس متولد شده، قبل از حاملگی 39 هفته، خطر بیش‌تری برای ابتلا به دیابت نوع 2 دارند.
• سابقه خانوادگی: در صورت ابتلا به والدین یا خواهر و برادر با این بیماری، خطر ابتلا کودکان به دیابت نوع 2 افزایش می‌یابد.
• جنس: این بیماری در دختران نوجوان بیشتر از پسران دیده می‌شود.
• عدم فعالیت: کودک هرچه کم‌تحرک‌تر باشد، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 نیز بیش‌تر است. فعالیت بدنی به کودک کمک می‌کند تا وزن خود را کنترل کند، از گلوکز به عنوان انرژی استفاده کند .
• وزن هنگام تولد و دیابت حاملگی: وزن کم هنگام تولد و بدنیا آمدن از مادری که در دوران بارداری مبتلا به دیابت حاملگی است، هر دو با خطر بیش‌تری برای ابتلا به دیابت نوع 2 همراه هستند.
• وزن: اضافه وزن یک عامل خطرناک برای دیابت نوع 2 در کودکان است. هر چه کودکان بافت چربی بیش‌تر مقاوم باشند، سلول های بدن آن‌ها نسبت به انسولین مقاوم‌تر می‌شوند.

عوارض احتمالی

دیابت نوع 2 می‌تواند تقریباً بر تمام اعضای اصلی بدن کودک، از جمله رگ‌های خونی، اعصاب، چشم و کلیه تأثیر بگذارد. عوارض طولانی مدت دیابت نوع 2 طی سال‌های متمادی به تدریج انتشار می‌یابد. سرانجام، عوارض دیابت ممکن است ناتوان کننده یا حتی خطرناک باشد.

عوارض دیابت نوع 2 شامل موارد زیر است:

• کوری
• قطع عضو
• فشارخون بالا
• کلسترول خون بالا
• بیماری‌های کلیوی
• بیماری قلبی و عروقی
• بیماری کبد چرب غیر الکلی

نگه داشتن سطح قند خون فرزندتان در بیش‌تر مواقع نزدیک به حالت عادی می‌تواند خطر بروز این عوارض را به طور چشمگیری کاهش دهد.

تشخیص

تشخیص دیابت نوع 2 در کودکان به طور کلی نیاز به نتایج غیرطبیعی از دو آزمایش انجام شده در روزهای مختلف دارد. چندین آزمایش خون برای دیابت وجود دارند، از جمله:

• تست هموگلوبین گلوکوزید (A1C): این آزمایش میزان متوسط قند خون کودک را در سه ماه گذشته نشان می‌دهد. سطح 6.5٪ یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه نشانگر دیابت نوع 2 است.
• آزمایش قندخون تصادفی: نمونه خون در زمان تصادفی گرفته می‌شود. میزان قند خون تصادفی 200 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر یا بالاتر نشان دهنده دیابت است.
• آزمایش قند خون ناشتا: بعد از اینکه کودک حداقل هشت ساعت یا یک شب ناشتا مانند، نمونه خون گرفته می‌شود. قند خون ناشتا 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر نشان دهنده دیابت نوع 2 است.
• تست تحمل گلوکز خوراک: بعد از اینکه کودک شما حداقل هشت ساعت یا یک شب ناشتا ماند، نمونه خون گرفته می‌شود. سپس کودک یک محلول قندی می‌نوشد. طی چند ساعت آینده، سطح قندخون وی دوباره بررسی می‌شود. قند خون 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (11.1 میلی‌مول در لیتر) یا بالاتر به طور کلی بدان معنی است که کودک به دیابت نوع 2 مبتلا است.

پزشک احتمالاً آزمایشات جانبی را برای تمایز بین دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 توصیه می‌کند، زیرا راهکارهای درمانی آن‌ها با هم فرق دارند.

درمان

درمان دیابت نوع 2 مادام العمر است و شامل موارد زیر است:

• تغذیه سالم
• فعالیت بدنی منظم
• کنترل قندخون
• مصرف داروی خوراکی یا انسولین

همانطور که فرزند شما رشد و تغییر می‌کند، برنامه درمانی دیابت هم ممکن است تغییر کند.

تحت نظر داشتن قند خون

کودکانی که احتمالاً سه بار در روز یا بیشتر انسولین مصرف می‌کنند نیاز به آزمایش دارند. آزمایش تنها روش برای اطمینان از وجود قند خون فرزندتان در محدوده هدف است.

تغذیه سالم

متخصص تغذیه احتمالاً توصیه می‌کند که :

• بر نحوه‌ی تغذیه کودک خود نظارت داشته باشید.
• غذاهای کم کالری و چربی کم‌تری بخورید.
• به جای جلوی تلویزیون، سر میز شام بخورید.
• به جای غذا خوردن در رستوران‌ها بیش‌تر در خانه میل کنید.
• میوه یا سبزی را به جای غذای غنی از کربوهیدرات جایگزین کنید.
• نوشیدنی‌های پرکالری مانند نوشابه یا آب میوه را با آب جایگزین کنید.

فعالیت بدنی

فعالیت بدنی قند خون را کاهش می‌دهد. کودک خود را تشویق کنید که حداقل یک ساعت در روز به طور منظم از فعالیت‌های هوازی برخوردار شود و بهتر است با کودک خود ورزش کنید. زمان فعالیت لازم نیست همه پشت سر هم باشد. می‌توانید آن را در بخش‌های زمانی کوچک‌تر تقسیم کنید.

انسولین

اگر میزان قند خون کودک بسیار زیاد باشد، ممکن است نیاز به انسولین داشته باشد. انواع مختلف انسولین وجود دارد، اما یک انسولین طولانی مدت مانند انسولین گلارژین (لانتوس) اغلب برای کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 استفاده می‌شود. انسولین معمولاً از طریق سرنگ یا قلم انسولین تحویل داده می‌شود.

اما مدیریت دقیق دیابت نوع 2 می تواند خطر ابتلا به عوارض جدی فرزند شما را کاهش دهد. بر همین اساس به کودک خود کمک کنید تا:

• اهمیت مراقبت از دیابت را در طول زندگی تأکید کنید.
• ارتباط بین فرزندتان و تیم درمانی دیابت را تقویت کنید.
• کودک خود را تشویق کنید که از نظر جسمی همچنان فعال باشد.
• به کودک خود کمک کنید تا انتخاب‌های غذایی عاقلانه‌ای داشته باشد.
• او را تشویق کنید تا در مدیریت دیابت نقش فعالی داشته باشد.
• به فرزند خود بیاموزید که چگونه قند خون خود را کنترل کرده و در صورت لزوم انسولین تزریق کند.

برای اطمینان از وجود علائم قند خون بالا و پایین، باید با معلمان کودک خود همکاری کنید.