مدیریت بیماری
تحریک رشد تخمدان
تزریق داروهای هورمونی درمان‌کننده نازایی، رشد تخمک‌ها را در تخمدان‌ها تحریک میکند مقادیر بیش از حد این هورمون‌ها در بدن منجر به بروز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها می‌شود.
سندروم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها بعد از تزریق داروهای هورمونی هنگام لقاح خارج رحمی اتفاق می‌افتد. لقاح خارج رحم یا آی وی اف، یکی از روش‌های درمان نازایی است که در محیط آزمایشگاهی صورت می‌گیرد.
تزریق داروهای هورمونی باروری (درمان نازایی) رشد تخمک‌ها را در تخمدان‌ها تحریک میکند. مقادیر بیش از حد این هورمون‌ها در بدن منجر به بروز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها می‌شود که در این حالت تخمدان‌ها ورم می‌کنند و درد می‌گیرند.
علائم شایع
این علایم معمولا ده روز پس از تزریق داروی هورمونی باروری رخ می‌دهد. علایم می‌توانند خفیف یا شدید باشند.
علایم خفیف:
- درد شکم خفیف تا متوسط، باد کردن شکم یا افزایش دور کمر
- حالت تهوع، تهوع، اسهال، احساس درد و ناراحتی در ناحیه تخمدان
علایم شدید:
- افزایش سریع وزن؛ به عنوان مثال 3/2 کیلوگرم در یک روز و یا 5/4 کیلوگرم در 3 روز یا بیشتر
- درد شدید شکمی، تهوع و استفراغ شدید و مداوم
- کاهش دفع ادرار، ادرار تیره رنگ
- تنگی نفس، سفتی یا بزرگی شکم، سرگیجه
علل شایع
- علت دقیق این سندرم مشخص نشده است، اگرچه وجود مقادیر بالای هورمون اچ سی جی در خون نقش مهمی در این ارتباط دارد. این هورمون معمولا در طی بارداری در بدن زنان تولید می‌شود.
- رگ‌های خونی تخمدان‌ها، واکنش غیرعادی به مقادیر بالای هورمون اچ سی جی نشان می‌دهند و شروع به نشت مایعات می‌کنند. این مایعات باعث می‌شوند تخمدان‌ها ورم کنند و گاهی اوقات مقادیر زیاد مایعات به سمت شکم می‌رود.
- طی درمان نازایی، هورمون اچ سی جی به عنوان یک داروی محرک تخمدان‌ها به زنان نازا تزریق می‌شود و فولیکول کامل و بالغ، تخمک خود را رها میکند.
- سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها معمولا طی یک هفته بعد از تزریق هورمون اچ سی جی بروز میکند. اگر در طی درمان نازایی، باردار شوید، بدن شما در پاسخ به باردار شدن، خودش نیز اچ سی جی تولید میکند و این سندرم بدتر می‌شود.
- داروهای تزریقی درمان‌کننده نازایی بیشتر از قرص خوراکی آن (کلومیفن) باعث ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها می‌شوند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: یک بیماری تناسلی که باعث خونریزی نامنظم قاعدگی، رشد موهای زائد و ظاهر غیرعادی تخمدان در سونوگرافی می‌شود.
- تعداد زیاد فولیکول‌ها در تخمدان‌ها
- زنان جوان، وزن کم بدن
- مقادیر بالای هورمون استروژن در بدن قبل از تزریق هورمون اچ سی جی
- بارداری‌های متعدد (چند بار باردار شدن)
- سابقه ابتلا به این سندرم
عوارض احتمالی
- تجمع مایعات در شکم و گاهی در قفسه سینه، اختلالات در الکترولیت‌های (سدیم، پتاسیم و …) بدن.
- تشکیل لخته خون در عروق بزرگ به خصوص در پاها، نارسایی کلیه، پیچ خوردن تخمدان، پارگی کیست در تخمدان که می‌تواند منجر به خونریزی شود.
- مشکلات تنفسی، سقط جنین
تشخیص
- معاینه بدنی بیمار توسط پزشک: پزشک هر گونه افزایش وزن، افزایش اندازه دور کمر و درد شکمی را در شما بررسی کرده و ثبت میکند.
- آزمایش خون: پزشک توسط نتایج برخی آزمایشات خون عملکرد کلیه‌ها را بررسی میکند که آیا در اثر این سندرم آسیب دیده است یا خیر.
- سونوگرافی: اگر دچار سندرم تحریک بیش از تخمدان‌ها باشید، سونوگرافی نشان می‌دهد که تخمدان‌ها از حد طبیعی بزرگ‌تر شده‌اند و کیست‌های بزرگ پر از مایعی دارند. طی درمان نازایی با داروها، پزشک به طور منظم تخمدان‌های شما را با سونوگرافی از طریق واژن بررسی میکند.
درمان
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها معمولا به طور خود بخود طی یک یا دو هفته برطرف می‌شود، ولی اگر باردار باشید، کمی بیشتر طول می‌کشد. هدف از درمان، رفع ناراحتی شما، کاهش فعالیت تخمدان‌ها و جلوگیری از ایجاد عوارض آن است.
سندرم متوسط:
- انجام معاینه منظم بدنی، مصرف داروهای ضد تهوع، داروهای مسکن و یا هر دو (با تجویز پزشک)
- اندازه‌گیری روزانه وزن بدن و دور کمر برای بررسی تغییرات شدید آن‌ها و اندازه‌گیری ادرار تولید شده در هر روز
- نوشیدن آب و مایعات به میزان کافی
- کشیدن آب اضافی شکم توسط وارد کردن سوزن به داخل شکم و پوشیدن جوراب‌های واریسی برای جلوگیری از لخته شدن خون در پاها
سندرم شدید:
- در سندرم شدید تحریک بیش از حد تخمدان‌ها، بیمار باید در بیمارستان بستری شود تا تحت نظر پزشک و درمان‌های خاص قرار بگیرد، مانند تزریق مایعات داخل وریدی (زدن سرم).
- ممکن است پزشک برای کاهش علائم بیماری، داروهایی برای بیمار تجویز کند که فعالیت‌های تخمدان‌ها را متوقف کند.
- عوارض خطرناک این سندرم نیاز به درمان‌های اضافی دارد، به عنوان مثال عمل جراحی برای پارگی کیست تخمدان و یا مراقبت ویژه برای مشکلات کبدی یا ریوی. همچنین بهتر است با نظر پزشک داروهای ضد انعقاد را برای کاهش خطر لخته شدن خون در پاها مصرف کنید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- تا جای ممکن مصرف مایعات را افزایش دهید. روزانه حداقل ده تا دوازده لیوان مایعات بنوشید.
- از مصرف الکل و کافئین اجتناب کنید.
- میتوانید کارهای روزمره خود را انجام دهید. فعالیت بدنی سبک داشته باشید و از فعالیت‌های شدید و قوی خودداری کنید.
- به اندازه کافی استراحت کنید و در حین استراحت پاهای خود را بالا نگه دارید. به یاد داشته باشید که انجام فعالیت‌های سبک بهتر از استراحت مطلق می‌باشد مگر در صورتی که پزشک شما خلاف این امر با تجویز کرده باشد.
- برای کاهش درد شکم از داروهای مسکن مثل بروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
- از رابطه جنسی با همسر خود پرهیز کنید تا درمان شوید، زیرا رابطه جنسی در این شرایط باعث ایجاد درد و پارگی کیست تخمدان‌ها می‌شود.
- هر روز خودتان را وزن کنید (با یک وزنه ثابت) و اندازه دور کمر خود را بگیرید تا هرگونه افزایش غیرعادی وزن و یا دور کمر خود را به پزشک بگویید.
- در صورتی که قادر به مصرف آب و مایعات از طریق دهان نبودید در این صورت باید از طریق تزریق درون وریدی کمبود مایعات بدن شما جبران شود.
- از مصرف داروهای ادرارآور خودداری کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- اگر در حال درمان نازایی خود دچار علائم سندرم تحریک خفیف یا شدید تخمدان‌ها شدید.
- اگر دچار مشکلات تنفسی و یا درد پاها شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
- اگر علائم بیماری شما بدتر شدند، به پزشک بگویید.
- در صورت بروز دیگر علایم نگران کننده.
