سندرم پای بی‌قرار به حالتی گفته می‌شود که طی آن فرد تمایل دارد پای خود را به هنگام شب و یا غروب و به حالت ایستاده و یا نشسته حرکت دهد که بیشتر به دلیل حس ناراحتی در پاها می‌باشد. این بیماری می‌تواند در هر سنی آغاز شده و تا آخر عمر وخیم شود. همچنین این بیماری می‌تواند خواب بیمار را مختل کند و به خواب آلودگی در طی روز منجر شود و مسافرت را دشوار سازد.

تعدادی از روش‌های مراقبت شخصی و تغییراتی در سبک زنگی می‌توانند به بهبود بیماری کمک نمایند. داروها نیز در درمان بسیاری از این بیماران موثر هستند.

علائم و نشانه‌ها

در این بیماری فرد گرایش زیادی به حرکت پاهای خود دارد و به همین دلیل این بیماری سندروم پای بی‌قرار نام گرفته است. علائم معمول این بیماری عبارتند از:

حس ناراحتی در پاها پس از استراحت آغاز می‌شود. معمولا فرد پس از نشستن و یا خوابیدن به مدتی طولانی این حس را پیدا می‌کند مانند نشستن در اتومبیل، هواپیما و یا تئاتر

علائم فرد با حرکت بهبود می‌یابد: انجام حرکات کششی، قدم زدن یا آهسته راه رفتن، حرکات آهسته پا می‌تواند علائم را تخفیف دهد.

پرش پاها بیشتر در طی شب بروز می‌کند: این بیماری می‌تواند به عارضه‌ای دیگر به نام حرکات منظم اندام در خواب ارتباط داده شود که علائمی مانند لگد و پرش پا را بوجود می‌آورد به خصوص در هنگام شب و در طی خواب

معمولا این بیماران نشانه‌های خود را به صورت دردی نامطلوب و غیرطبیعی در پاها و در دو طرف بدن توصیف می‌کنند. این عارضه می‌تواند گاهی اوقات بر بازوها هم اثر گذارد.

علائم این بیماری بیشتر اندام‌ها را درگیر می‌کند و عبارتند از:

• مور مور شدن
• سوزن سوزن شدن
• کشیده شدن
• درد
• خارش
• لرزش

گاهی اوقات علائم بیماری بر ضد توصیفات آن بوده و افراد مبتلا به این عارضه، وضعیت خود را با گرفتگی عضلانی و یا بی‌حسی توصیف نمی‌کنند ولی گرایشی دائمی و پایدار برای حرکت پاهای خود دارند. ممکن است شدت علائم تغییر یابد و در بعضی موارد هم این علائم برای مدتی ناپدید می‌شوند.

علل شایع

دلیل این بیماری در بیشتر موارد ناشناخته است و محققان احتمال می‌دهند که این بیماری به دلیل عدم تعادل ماده شیمیایی در  مغز به نام دوپامین بوجود آید که پیام‌هایی را برای کنترل عضلانی ارسال می‌کند .

• وراثت

این بیماری گاهی اوقات می‌تواند ارثی باشد به خصوص اگر فرد پیش از 50 سالگی به آن دچار شود.

• بارداری

بارداری و یا تغییرات هورمونی می‌توانند به صورت موقتی علائم این بیماری را وخیم کنند. تعدادی از خانم‌ها برای اولین بار در طی بارداری خود به بیماری دچار می‌شوند به خصوص در طی سه ماهه آخر بارداری خود ولی نشانه‌های بیماری پس از وضع حمل از بین می‌روند.

عوامل تشدید کننده خطر

بیماری می‌تواند در هر سنی و حتی دوران کودکی بروز کند ولی افزایش سن و مونث بودن از عوامل تشدید کننده آن هستند.
معمولا این بیماری به دلیل بیماری‌های جدی بروز نمی‌کند و با موارد ذیل همراه است:

نوروپاتی محیطی: این بیماری به اعصاب دست و پا آسیب می‌رساند و بیشتر به دلیل بیماری‌های مزمن مانند دیابت و الکلی بودن بروز می‌کند.

فقر آهن: فقر اهن حتی در صورتی که با کم خونی همراه نباشد، می‌تواند باعث بروز این بیماری و یا وخامت آن شود. در صورتی که شما سابقه ابتلا به خونریزی‌های معده و یا روده دارید و یا مکررا به خونریزی‌های شدید در طی دوران قاعدگی دچار می‌شوید و یا مکررا خون اهدا می‌کنید، ممکن است به فقر آهن دچار شوید.

نارسایی کلیوی: ممکن است نارسایی کلیوی با فقر آهن همراه باشد که در بیشتر موارد کم خونی را هم شامل می‌شود. زمانی که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند، آهن ذخیره شده در خون می‌تواند کاهش یابد. این مورد به همراه سایر تغییرات مواد شیمیایی بدن می‌تواند موجب بروز بیماری و یا وخامت آن شود.

عوارض احتمالی

سندروم پای بی‌قرار نمی‌تواند منجر به بروز بیماری‌های دیگر شود ولی شدت علائم آن می‌تواند از خفیف تا ناتوان کننده متفاوت باشد. به خواب رفتن و یا داشتن خوابی راحت برای بیشتر افراد مبتلا به این بیماری دشوار است.

انواع شدید بیماری می‌توانند اختلالاتی قابل توجه را در کیفیت زندگی بوجود آورند و منجر به افسردگی شوند. بی‌خوابی خود در بروز خواب آلودگی شدید روزانه موثر است ولی بیماری مانع از آن می‌شود که شما بتوانید در طی روز خواب کوتاهی داشته باشید.

تشخیص

پزشکتان سابقه بالینی بیمار را گرفته و سوالاتی را در خصوص نشانه‌ها می‌پرسد. تشخیص این بیماری بر پایه‌ی موارد زیر صورت می‌گیرد که توسط گروه مطالعاتی بین المللی سندروم پای بی‌قرار تعیین شده است:

• فرد گرایش زیادی به حرکت پاهای خود دارد که معمولا با حسی نامطلوب همراه است مانند مور مور شدن، سوزن سوزن شدن، کشیده شدن و کرمپ.
• نشانه‌ها با آغاز زمان استراحت وخیم می‌شوند.
• علائم تا حدودی و یا به صورت موقتی پس از تحرک بهبود می‌یابند مانند قدم زدن و انجام حرکات کششی
• علائم در شب بدتر می‌شوند.
• نمی‌توان نشانه‌ها را فقط توسط بیماری‌های دیگر و یا وضعیت‌های رفتاری توصیف نمود.

احتمالا پزشک یک ارزیابی بالینی و عصبی ترتیب می‌دهد. همچنین از آزمایش خون (به خصوص برای فقر آهن) به منظور رفع احتمال ابتلا به سایر بیماری‌ها استفاده می‌شود .

همچنین ممکن است پزشکتان شما را به یک متخصص خواب ارجاع دهد تا شب را در یک کلینیک خواب بگذرانید و پزشکان بتوانند وضعیت خواب شما را بررسی کنند و احتمال وجود سایر اختلالات مانند اپنه خواب را تشخیص دهند. ولی در بیشتر موارد تشخیص بیماری به مطالعات روند خواب فرد نیازی ندارد.

درمان

گاهی اوقات درمان بیماری عامل مانند فقر آهن باعث بهبود علائم این بیماری می‌شود. درمان فقر آهن با مصرف مکمل‌های آهن صورت می‌گیرد ولی این مکمل‌ها فقط باید با تجویز پزشک و پس از بررسی سطح ‌آهن خون مصرف شوند.

در صورتی که بیماری شما توسط بیماری‌های دیگری بوجود نیامده است، روش‌های درمانی بر تغییرات سبک زندگی تاکید می‌کنند و در صورتی که این روش‌ها اثر بخش نباشند، از دارودرمانی استفاده می‌شود.

دارودرمانی

تعداد زیادی از داروهای تجویزی که بیشتر برای درمان سایر بیماری‌ها به کار برده می‌شوند، می‌توانند نشانه‌های سندروم پای بی‌قرار را بهبود بخشند مانند :داروهایی که میزان دوپامین مغز را افزایش می‌دهند: این داروها با اثر گذاری بر سطح پیام رسان شیمیایی به نام دوپامین در مغز می‌تواند حرکات ناشی از این بیماری را بهبود بخشد. عوارض جانبی کوتاه مدت این داروها معمولا خفیف است و شامل تهوع، سبکی سر و خستگی می‌شود، داروهای موثر بر کانال‌های کلسیمی که می‌توانند در بهبود تعدادی از افراد مبتلا به سندروم پای بی‌قرار موثر باشند.

 آرام بخش‌های عضلانی و داروهای درمانی خواب: این نوع داروها به شما کمک می‌کنند تا خواب شبانه‌ی راحت‌تری داشته باشید ولی می‌توانند خواب آلودگی روزانه را بوجود آورند و تمام علائم این بیماری را از بین نبرند.

موارد احتیاطی در زمینه داروها:

گاهی اوقات داروهای دوپامینی که برای مدتی موثر بوده‌اند، اثر بخشی خود در درمان سندروم پای بی‌قرار را از دست می‌دهند و یا ممکن است فرد متوجه شود که علائم پس از مدتی دوباره باز می‌گردند؛ به این حالت تشدید می‌گویند. ممکن است پزشکتان به منظور رفع این وضعیت از داروهای جایگزین استفاده نماید. مصرف داروهای این بیماری در طی بارداری توصیه نمی‌شود و به جای آن ممکن است پزشکتان روش هی مراقبت شخصی را به شما پیشنهاد کند تا علائمتان بهبود یابد. در صورتی که علائم شما در طی سه ماهه آخر بارداری آزار دهنده باشند، پزشکتان تعدادی از داروها را برای شما تجویز خواهد کرد.