اکثر مردم خون Rh مثبت دارند، به این معنی که آن‌ها عامل “Rh” تولید می‌کنند، یک پروتئین ارثی که بر روی سطح گلبول‌های قرمز آن‌ها یافت می‌شود. اما حدود 15 درصد جمعیت سفید و 7 درصد جمعیت آفریقایی-آمریکایی عامل Rh ندارند. این افراد Rh منفی هستند. سلامت فرد Rh منفی به هیچ وجه تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد. اگر یک زن Rh منفی از مرد Rh مثبت بچه‌دار شود، احتمال اینکه کودک Rh مثبت بوده و ناسازگاری Rh اتفاق بیوفتد، وجود دارد.

ناسازگاری Rh یک بیماری ناشی از ناسازگاری بین خون مادر و جنین است. اگر مادر Rh منفی باشد و نوزادش Rh مثبت باشد، در دوران بارداری( و به ویژه در هنگام زایمان و بعد از زایمان)، برخی از گلبول‌های قرمز Rh مثبت جنین ممکن است به جریان خون مادر منتقل شوند. از آنجا که این گلبول‌های قرمز متفاوت از سیستم مادر است، بدن او سعی خواهد کرد با تولید آنتی‌بادی‌ها علیه آن‌ها، مبارزه کند – یک فرآیند به نام حساس کردن است. در حاملگی اول، خطر ابتلا به یک کودک Rh مثبت وجود دارد زیرا کودک معمولاً قبل از تولید آنتی‌بادی‌های Rh متولد می‌شود. با این وجود، از آن‌جایی که زن در تمام طول زندگی خود و در طول حاملگی بعدی آنتی‌بادی تولید می‌کند، آنتی‌بادی مادر می‌تواند از جفت عبور کند و به جنین برسد.

علائم  و نشانه‌ها

مادر هیچ نشانه‌ای از بیماری Rh ندارد. اما اگر کودک شما آنتی‌بادی‌ها را تولید کند، ممکن است کودک دچار مشکل شود. علائم در هر حاملگی و کودک ممکن است کمی متفاوت باشد. در طول بارداری علائم عبارتند از:

رنگ زرد مایع آمنیوتیک: این رنگ ممکن است به علت بیلی روبین باشد. این یک ماده است که زمانی که سلول‌های خونی از بین می‌روند آزاد می‌شود. بیماری ناشی از نارسایی Rh در نوزادان بیماری همولیتیک نوزاد( HDN) نامیده می‌شود. کودک شما ممکن است علائم زیر را داشته باشد:

• زردی یا یرقان
• رنگ پریدگی به خاطر کم‌خونی
• ضربان تند قلب
• تنفس تند
• نداشتن انرژی
• تورم زیر پوست
• شکم بزرگ

علائم ناسازگاری Rh ممکن است مانند علائم بیماری‌های دیگر ظاهر شوند. برای تشخیص دقیق بیماری از پزشک خود کمک بخواهید.

عوارض احتمالی

عوارض این بیماری در نوزاد شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کم خونی شدید
• بزرگ شدن طحال و کبد
• زردی (یرقان) شدید

کبد کودک نمی‌تواند مقدار زیادی از بیلی روبین دفع کند و باعث بزرگ شدن بیش از حد کبد می‌شود.

• هیدروپس فتالیس (Hydrops fetalis)

زمانی اتفاق می‌افتد که ارگان‌های بدن جنین قادر به مقابله با کم‌خونی نیستند. فعالیت قلب کم شده و مقدار زیاد سموم در بافت‌ها و اندام‌های جنین پخش شود که عوارض جدی و خطرناکی به همراه دارد.

• کرنیکتروس (Cernicterus)

این بیماری به علت افزایش سطح بیلی روبین در مغز جنین اتفاق می‌افتد که باعث تشنج، آسیب مغزی و ناشنوایی می‌شود و حتی عوارض خطرناک‌تری نیز به دنبال دارد.

تشخیص

اگر در حاملگی قبلی یک نوزاد Rh مثبت داشته باشید، شما ممکن است به ناسازگاری Rh مبتلا باشید. ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی از شما درباره سابقه بیماری‌تان سوال خواهد کرد.

برای بررسی ناسازگاری Rh ممکن است به آزمایش‌های زیر نیاز داشته باشید:

• آزمایش برای آنتی‌بادی‌های Rh مثبت در خون شما.
• این آزمایش می‌تواند اندام‌های بزرگ شده و یا رشد مایعات در نوزاد شما را نشان دهد.
• آمنیوسنتز (کشیدن مایع اطراف جنین): این آزمایش میزان بیلی‌روبین در مایعات آمنیوتیک را بررسی می‌کند. در این آزمایش، یک سوزن به دیواره شکم و رحم وارد می‌شود. سوزن به کیسه‌های آمنیوتیک منتقل می‌شود. بدین وسیله نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک را می‌گیرند.

• نمونه خون بندناف یا نمونه خون جنینی: در این آزمایش، نمونه خون از بند ناف نوزاد شما گرفته می‌شود. ارائه دهنده خدمات بهداشتی این خون را برای آنتی‌بادی، بیلی‌روبین و آنمی بررسی خواهد کرد.

درمان

• انتقال خون درون رحمی

در این روش درمانی سلول‌های قرمز خون از طریق بند ناف به بدن جنین منتقل می‌شود. از این طریق که یک سوزن از طریق رحم وارد سیاهرگ بند ناف کودک می‌شود. گاهی جنین نیاز به داروی آرامبش برای کاهش حرکات دارد. ممکن است نیاز به بیش از یک بار انتقال خون باشد.

• زایمان زودرس

اگر نارسایی Rh باعث عوارض در جنین شده باشد نیاز به زایمان زودرس بعد از بالغ شدن ریه‌ها وجود دارد.

درمان پس از زایمان

پس از زایمان، اگر کودک دارای زردی باشد، ممکن است نیاز به فتوتراپی داشته باشد( تحت نور ویژه آبی رنگ) قرار می‌گیرد. اگر زردی به فتوتراپی پاسخ ندهد یا اگر کودک کم خون باشد، ممکن است انتقال خون لازم باشد. اما برخی از موارد نارسایی Rh بسیار خفیف هستند که نیازی به درمان ندارند.

با استفاده گسترده از داروی روگام، امروزه تعداد کمی از زنان دچار این بیماری می‌شوند. کلیه مطالب یاد شده در این جا فقط به عنوان یک آموزش است و همیشه با پزشک خود به صورت مستقیم درباره مشکلاتتان صحبت کنید.

پیشگیری

یک آزمایش خون ساده می‌تواند نشان دهد که آیا خون Rh منفی دارید یا خیر. هر زنی باید در اوایل بارداری یا قبل از بارداری این آزمایش را انجام دهد. ظرف 72 ساعت پس از تحویل نوزاد Rh مثبت آمپول روگام را تزریق نماید. این دارو در اکثر زنان Rh منفی مانع از ایجاد حساسیت می‌شود. با این حال، مطالعات نشان می‌دهد که برخی از زنان باردار قبل از زایمان دچارحساسیت می‌شوند. به همین دلیل یک تزریق روگام هفته هشتم بارداری نیز انجام داده می‌شود.

روگام هر زمان که احتمال مخلوط شدن خون مادر با خون کود وجود داشته باشد، به طور مرتب تزریق می‌شود. این زمان‌ها شامل موارد زیر است:

بعد از سقط جنین، تولد نوزاد مرده یا حاملگی خارج رحمی

بعد از انجام هر آزمایش تهاجمی بر روی سلول‌های کودک مانند آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرز جفتی( CVS) و یا نمونه‌گیری خون بند ناف از راه پوست

اگر گروه خونی شما منفی باشد و پزشک متخصص تشخیص دهد که نسبت به داروی وگام حسایت ندارید باید در تمام بارداری‌های بعدی خود آمپول روگام تزریق کنید.