روماتیسم مفصلی یک عارضه التهاب مفصلی است که بر قسمت‌هایی فراتر از مفاصل اثر بگذارد. در برخی افراد، بیماری می‌تواند علاوه بر مفاصل به بخش وسیعی از سیستم بدن آسیب برساند مثل پوست، چشم‌ها، ریه‌ها، قلب و رگ‌ها.

روماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی است که هنگامی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی شما به اشتباه به بافت‌های خودی حمله می‌کند. روماتیسم مفصلی بر لایه‌ی مفاصل اثر می‌گذارد و باعث تورم دردناکی می‌شود که در نهایت می‌تواند باعث فرسایش استخوان و ناهنجاری مفصلی شود.

التهاب همراه با روماتیسم است که می‌تواند به دیگر قسمت‌های بدن نیز آسیب برساند. در حالی که انواع جدیدی از داروها باعث بهبود فرآیند درمان شده‌اند، روماتیسم هنوز می‌تواند باعث اختلالات جسمی شود.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های روماتیسم مفصلی عبارتند از:

• التهاب، گرمی و تورم مفاصل
• سفتی و گرفتگی مفاصل که معمولا پس از بیدار شدن از خواب بدتر می‌شود.
• خستگی مفرط، تب و کاهش وزن

روماتیسم ابتدا بر مفاصل کوچک‌تر اثر می‌گذارد مخصوصا مفاصلی که انگشتان را به مچ وصل می‌کنند.  با پیشرفت بیماری، علائم اغلب به مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، باسن و شانه گسترش می‌یابد. در اغلب موارد، علائم در هر دو طرف بدن شما با یکدیگر مشابه هستند.

حدود 40 درصد افراد مبتلا به این بیماری علائم و نشانه‌هایی در قسمت‌هایی به غیر از مفاصل هستند. روماتیسم مفصلی میتواند بر روی ساختارهای غیر مفصلی هم تأثیر بگذارد از جمله:

• پوست
• چشم‌ها
• ریه‌ها
• قلب
• کلیه‌ها
• غدد بزاقی
• بافت عصبی
• مغز استخوان
• رگ‌های خونی

علائم و نشانه‌های این بیماری ممکن است از لحاظ شدت متفاوت باشند و حتی ممکن است بیایند و بروند. دوره‌های افزایش فعالیت بیماری، به نام عود، جایگزین دوره‌های بهبودی نسبی می‌شوند. با گذشت زمان، روماتیسم می‌تواند باعث ایجاد تغییر در مفاصل و خارج شدن مفصل از جای خود شود.

علل شایع

این بیماری هنگامی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی به لایه غشایی که اطراف مفاصل را می‌پوشاند حمله کند.

التهاب ناشی از غشا ضخیم‌تر می‌شود که در نهایت می‌تواند غضروف و استخوان را در مفصل درگیر کند. همچنین رباط‌ها و تاندون‌هایی که مفاصل را به هم وصل می‌کنند، ضعیف و کشیده می‌شوند. به تدریج، مفصل شکل و تراز خود را از دست می‌دهد.

پزشکان نمی‌دانند که این فرآیند چگونه شروع می‌شود، اگر چه یک مولفه ژنتیکی به نظر می‌رسد. در حالی که ژن‌های شما در واقع باعث روماتیسم مفصلی نمی‌شوند، می‌توانند باعث افزایش حساسیت شما به عوامل محیطی مانند ویروس و باکتری خاصی شوند که ممکن است باعث بیماری شود.

عوامل تشدید کننده خطر

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد عبارتند از:

• جنسیت

زنان بیش از مردان در خطر ابتلا به این بیماری هستند

• سن

روماتیسم در هر سنی می‌تواند رخ دهد اما شایع‌ترین محدوده سنی بین سنین 40 تا 60 سالگی است.

• سابقه خانوادگی

اگر عضوی از خانواده به این بیماری دچار باشد ممکن است در خطر بیش‌تری برای ابتلا به این بیماری باشید.

• سیگار کشیدن

سیگار خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی را افزایش می‌دهد، به خصوص اگر شما یک مولفه ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری داشته باشید. سیگار به نظر می‌رسد که با سایر بیماری‌های جدی‌تر نیز در ارتباط باشد.

• عوامل محیطی

اگر چه این مسئله قطعی نیست‌، در معرض برخی مواد قرار داشتن مثل آزبست یا سیلیس ممکن است خطر ابتلا به روماتیسم را افزایش دهد.

• چاقی

افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند به نظر می‌رسد بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. مخصوصا در زنان چاق این بیماری حتی در 55 سالگی یا کم‌تر هم ممکن است.

عوارض

روماتیسم مفصلی خطر ابتلا به این مشکلات را افزایش می‌دهد:

• پوکی استخوان

خود روماتیسم مفصلی همراه با بعضی از داروهایی که برای درمان آن استفاده می‌شود، خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد که موجب تضعیف استخوان‌ها و ایجاد شکنندگی بیش‌تر آن‌ها می‌شود.

• گره‌های روماتیسمی

این ضایعات سفت بافتی، اکثرا در اطراف نقاط فشار مانند آرنج‌ها بوجود می‌آیند . با این حال، این گره‌ها می‌توانند در هر کجا از بدن ایجاد شوند از جمله ریه‌ها.

• خشکی چشم‌ها و دهان

افرادی که به این بیماری مبتلا هستند ، بیش‌تر احتمال دارد که سندرم شوگرن را تجربه کنند که اختلالی است که میزان رطوبت را در چشم و دهان شما کاهش می‌دهد.

• عفونت

این بیماری به خودی خود و داروهایی که برای درمان این بیماری مصرف می‌شوند، می‌تواند موجب نقص در سیستم ایمنی شود که منجر به افزایش عفونت‌ها می‌گردد.

• ترکیب غیرعادی بدن

نسبت چربی بدن در مقایسه با وزن خالص در افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی، نسبت به سایرین اغلب بیش‌تر است . حتی اگر فرد دارای شاخص توده بدنی (BMI) طبیعی باشد.

• سندرم کارپال تونل

اگر روماتیسم بر روی مچ دست شما تأثیر بگذارد، التهاب می‌تواند باعث ایجاد فشار در اعصاب دست و انگشتان شود و در نتیجه این سندرم را برای شما بوجود آورد.

• مشکلات قلبی

روماتیسم می‌تواند خطر انسداد عروق را افزایش دهد که موجب مشکلات قلبی در فرد می‌شود.

• مشکلات ریوی

افرادی که به این بیماری مبتلا هستند در خطر التهاب و زخم بافت‌های ریوی هستند، که می‌تواند منجر به تنگی نفس می‌شود.

• تومور لنفی

روماتیسم مفصلی خطر ابتلا به تومور لنفاوی را افزایش می‌دهد.

تشخیص

تشخیص روماتیسم در مراحل اولیه می‌تواند دشوار باشد چون علائم و نشانه‌های اولیه بسیار شبیه به بیماری‌های دیگر می‌باشند.

در طول معاینه، پزشک مفاصل را برای تورم، قرمزی و گرما بررسی می‌کند. او همچنین ممکن است قدرت عضلانی شما را بررسی کند.

آزمایش خون

افرادی که مبتلا به روماتیسم هستند، اغلب دارای میزان رسوب دهی اریتروسیت (ESR، یا میزان SED) یا پروتئین واکنش C (CRP) هستند که ممکن است وجود یک التهاب در بدن را نشان دهند. سایر آزمایش‌های معمول خون برای بررسی آنتی بادی‌های روماتیسمی می‌باشند.

تصویربرداری

پزشک ممکن است تصویربرداری با اشعه ایکس را برای کمک به تشخیص پیشرفت روماتیسم در مفاصل شما توصیه کند. همچنین ام آر آی ممکن است به پزشک شما کمک کند که شدت بیماری در بدن شما را قضاوت کند.

درمان

درمان قطعی برای روماتیسم مفصلی وجود ندارد. اما اکتشافات اخیر نشان می‌دهد که کاهش علائم در درمان با داروهای قوی که به عنوان داروهای ضد روماتیسم اصلاح کننده بیماری شناخته می‌شود در مراحل اولیه این بیماری محتمل‌تر است.

داروها

انواع داروهای توصیه شده توسط پزشک بستگی به شدت و علائم و مدت ابتلا به روماتیسم مفصلی دارد. برخی از این داروها عبارتند از:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد. عوارض جانبی ممکن است شامل صدای زنگ در گوش، التهاب معده، مشکلات قلب و آسیب کبد و کلیه باشد.

• استروئیدها (کورتون‌ها)

داروهای کورتیکواستروئید، التهاب و درد و آسيب‌های آهسته مفصلی را کاهش می‌دهند. عوارض جانبی ممکن است شامل نازک شدن استخوان، افزایش وزن و دیابت باشد. پزشکان اغلب کورتیکواستروئید را برای از بین بردن علائم حاد و با هدف کاهش تدریجی دارو تجویز می‌کنند.

• داروهای ضد رماتیسم اصلاح کننده بیماری

این داروها می‌توانند روند پیشرفت بیماری را کند کنند و مفاصل و بافت‌ها را در برابر صدمات دائمی حفظ کنند.

عوارض جانبی این داروها متنوع است اما آسیب کبدی، انسداد مغز استخوان و عفونت‌های شدید ریه از مهم‌ترین عوارض این داروها می‌باشد.

• عوامل بیوژنتیکی

همچنین به عنوان اصلاح کننده‌های واکنش‌های زیست شناختی شناخته می‌شود.

این داروها می‌توانند بخش‌هایی از سیستم ایمنی بدن را هدف قرار دهند که موجب التهاب و آسیب به مفاصل و بافت‌ها می‌شود. این نوع از داروها همچنین خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند.

سایر درمان‌ها

ممکن است پزشک شما را به یک فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر ارجاع دهد تا ورزش‌هایی برای حفظ انعطاف پذیری مفاصل‌تان به شما آموزش دهد. درمانگر همچنین ممکن است راه‌های جدیدی برای انجام کارهای روزانه ارائه دهد که برای مفاصل شما راحت‌تر است. به عنوان مثال، اگر انگشتانتان دچار درد شدید باشد، ممکن است بخواهید با استفاده از ساعدهای خود یک شی را بلند کنید.

وسایل کمکی می‌توانند از فشار بر مفاصل شما جلوگیری کنند. به عنوان مثال بعضی از ابزارها مانند دستگاه دکمه بند، می‌توانند پوشیدن لباس را برای شما راحت‌تر کنند.

جراحی

اگر داروها قادر به جلوگیری یا آهسته کردن آسیب مفصلی نباشند، شما و پزشکتان ممکن است عمل جراحی را برای تعمیر مفصل‌های آسیب دیده انجام دهید. جراحی ممکن است به شما کمک کند تا توانایی استفاده از مفصل خود را بدست آورید. همچنین می‌تواند باعث کاهش درد و اصلاح ضایعات شود.

جراحی روماتیسم مفصلی ممکن است شامل یکی یا بیش از یکی از روش‌های زیر باشد:

• سینووکتومی (synovectomy)

جراحی برای خارج کردن سینوویوم ملتهب (لایه پوشاننده مفصل). این جراحی را می‌توان برروی زانو، آرنج، مچ دست، انگشتان و باسن انجام داد.

• ترمیم تاندون

التهاب و صدمات مفصلی ممکن است موجب پارگی یا شل شدن تاندون‌های اطراف مفاصل شوند. جراح ممکن است بتواند این تاندون‌ها را با جراحی ترمیم کند.

• همجوشی مفصل

جراحی جوش دادن یک مفصل ممکن است برای تثبیت و یا تراز کردن یک مفصل و همچنین برای کاهش درد توصیه شود هنگامی که تعویض مفصل هم یکی از گزینه‌ها نیست.

• تعویض کلی مفصل

در این روش جراح مفصل آسیب دیده را خارج می‌کند و یک پروتز ساخته شده از فلز و پلاستیک را جایگزین مفصل خارج شده می‌کند.

جراحی حامل خطراتی از قبیل: خونریزی، عفونت و درد است. پیش از تصمیم با پزشک خود درباره منافع و مضرات جراحی صحبت کنید.