خفگی زمانی رخ می‌دهد که به علت انسداد در گلو یا نای، شخص قادر به نفس کشیدن نباشید. این انسداد راه هوایی می‌تواند ناشی از ورود جسم خارجی، ضربه یا تورم داخلی همراه با واکنش‌های آنافیلاکتیک (حساسیتی) باشد. شروع مشکل در هنگام ورود جسم خارجی معمولا ناگهانی است ولی در موارد تورم داخلی، بیشتر تدریجی است.

انسداد نسبی راه هوایی: ممکن است به دلیل عبور هوا از فضای تنگ، ((خشونت صدا)) وجود داشته باشد، اما بیمار می‌تواند نفس بکشد و سرفه کند. معمولا بیمار می‌تواند یک جسم خارجی کوچک را با سرفه خارج کند، هرچند ممکن است تنفس صدادار باشد. در این حالت هوا هنوز هم می‌تواند وارد ریه‌ها شود و از آن‌ها خارج گردد. در این مرحله مهم است که از ضربه زدن به پشت اجتناب کنید زیرا ممکن است باعث حرکت جسم خارجی و ایجاد انسداد کامل شود.

انسداد کامل راه هوایی: راه هوایی کاملا مسدود شده و هیچ هوایی وارد یا خارج ریه‌ها نمی‌شود. بیمار نمی‌تواند سرفه کند و در صورت عدم درمان فوری، ممکن است انسداد کامل باعث مرگ شود.

علایم و نشانه‌ها

انسداد نسبی راه هوایی:

• به سختی نفس کشیدن، تنفس منقطع یا تنفس صدادار
• خروج مقداری هوا از دهان
• سرفه، خشونت صدا، آبریزش از دهان
• بی‌قراری یا اضطراب شدید

انسداد کامل راه هوایی:

• عدم توانایی در سرفه کردن، نفس کشیدن و صحبت کردن،
• تلاش تنفسی آشکار همراه با به داخل کشیده شدن فضاهای بین دنده‌ای و بالای استخوان‌های ترقوه بدون جابه‌جایی هوا
• رنگ صورت بیمار مایل به خاکستری، همراه با کبودی لب‌ها ناشی از فقدان اکسیژن (سیانوز)
• بیمار با هر دو دست گلوی خود را محکم فشار می‌دهد (علامت خفگی کامل)

انسداد نسبی راه هوایی

اقدامات گام به گام

در فردی که قادر به سرفه موثر یا نفس کشیدن است، از ضربه زدن به پشت استفاده نکنید.

1. اطمینان بخشی و تشویق بیمار

• تا زمان بهبودی کامل، کنار مصدوم بمانید.
• بیمار را به سرفه و خارج کردن جسم خارجی تشویق کنید.

در صورت برطرف نشدن انسداد نسبی یا شک به انسداد کامل با اورژانس 115 تماس بگیرید.

انسداد کامل راه هوایی

با شماره 115 تماس بگیرید.

1. در بیمار هوشیار، پنچ ضربه به پشت وارد کنید (دستورالعمل بیماران بی‌هوش در ادامه آمده است)

• در حالی که فرد (کودک یا بزرگسال) ایستاده یا نشسته است، با استفاده از پاشنه یک دست، پنج ضربه به پشت فرد (بین شانه‌های بیمار) وارد کنید.
• برای ضربه به پشت شیرخوار، وی را روی ران خود قرار دهید به گونه ای که صورتش رو به پایین و سرش پایین‌تر قرار گیرد.

ضربات به پشت جداگانه زده شود و بعد از هر ضربه، برطرف شدن انسداد را بررسی کنید.

2. پنج بار قفسه‌سینه را فشار (ماساژ) دهید

• در یک فرد بزرگسال یا کودک، ایسناده یا نشسته، یک دست را روی نیمه تحتانی استخوان جناق قرار دهید و دست دیگر را روی ستون فقرات در همان محدوده قرار دهید. پنج بار قفسه‌سینه را با سرعت کمتر نسبت به احیای قلبی-ریوی، ماساژ دهید.

• شیرخوار را درحالی که صورتش رو به بالا است، روی زانوی خود قرار دهید و پنج بار قفسه سینه را مانند احیای قلبی-ریوی ولی با سرعت کم‌تر فشار دهید.

ضربات به پشت جداگانه زده شود و بعد از هر ضربه برطرف شن انسداد را بررسی کنید.

3. از روش دو دستی برای فشار به شکم بیمار استفاده کنید (مانور هایملیخ)

این روش، موثرترین راه برطرف کردن انسداد راه هوایی است که می‌تواند در فرد نشسته یا ایستاده انجام شود.

• پشت بیمار قرار بگیرید و دو دست خود به صورت حلقه دور بدن بیمار قرار دهید.

• یک دست‌تان را مشت کنید و انگشت شست خود را برروی شکم بیمار (بین ناف و قفسه سینه) بگذارید.
• سپس این دست را با یک حرکت دست دیگرتان بگیرید و هر دو دست را با یک حرکت سریع و رو به بالا روی شکم بیمار فشار دهید.
• این کار را می‌توانید چند بار تکرار کنید تا جسم خارجی خارج شود و بیمار بتواند نفس بکشد یا سرفه کند.
• در صورتی که شخص بر روی صندلی نشسته باشد، می‌توانید این حرکت را از پشت صندلی انجام دهید.
• در خانم‌های حامله یا افراد خیلی چاق که حلقه زدن دستان به دور کمر و شکم فرد امکان‌پذیر نیست، این کار را بر روی قفسه‌سینه انجام دهید.
• در کودکان نیز مانند بزرگسالان، ابتدا یک دست خود را مشت کنید و انگشت شست خود را بر روی شکم کودک (بین قفسه‌سینه و ناف) قرار دهید.سپس این دست را محکم با دست دیگرتان بگیرید و هر دو دست را با حرکت سریع رو به بالا فشار دهید. شدت بالا کشیدن نباید به حدی باشد که کودک از روی زمین بلند شود.

• در کودکان خیلی چاق که حلقه زدن دستان به دورکمر و شکم کودک امکان‌پذیر نیست، این کار را بر روی قفسه‌سینه انجام دهید.

• در شیرخواران، ابتدا سعی کنید جسم خارجی را (اگر قابل مشاهده است) با انگشت از داخل دهان شیرخوار خارج نمائید. مراقبت باشید که این کار شما جسم خارجی را بیشتر در حلق کودک فرو نبرد.
• در صورتی که با انگشت موفق به خارج کردن جسم خارجی نشدید، مانند شکل پنج بار با پاشنه دست به پشت شیرخوار بزنید. سر شیرخوار باید پایین‌تر از بدنش قرار بگیرد.

• در صورتی که باز هم مشکل برطرف نشد، دو انگشت میانی را مانند شکل، در وسط قفسه‌سینه شیرخوار بگذارید و پنج بار به سرعت رو به پایین فشار دهید. سرشیرخوار در این حالت نیز باید پایین‌تر از بدنش قرار بگیرد.

4. متناوبا این فشار بر روی شکم یا قفسه سینه را ادامه دهید تا آمبولانس برسد.

• بین مانورها باید داخل دهان را با دقت برای برداشتن اجسام خارجی قابل مشاهده بررسی کرد.

بی‌هوشی

اقدامات گام به گام

با شماره 115 تماس بگیرید.

1. درصورتی که بیمار بی‌هوش است

• به سرعت دهان را بررسی کنید و برای برداشتن هرجسم خارجی قابل مشاهده، از انگشتان خود استفاده کنید.

2. احیای قلبی- ریوی را شروع کنید

• در صورتی که تنفس عادی نیست، ماساژ قلبی با سرعت 100 تا 120 فشار در دقیقه را شروع کنید.
• بررسی دهان برای جسم خارجی در فواصل احیا انجام شود.

ممکن است در ابتدا و تا موقع خارج شدن جسم، مقداری مقاومت در برابر ورود هوا به ریه‌ها وجود داشته باشد.

• تا رسیدن آمبولانس، احیای قلبی- ریوی را ادامه دهید.

هیپرونتلاسیون، وضعیتی است که در آن سرعت تنفس سریع تر از حالت طبیعی است و در نتیجه تعادل سطوح اکسیژن و دی‌اکسید‌کربن گردش خون بدن به هم می‌خورد. استرس شدید یا اضطراب نیز می‌تواند این وضعیت را به وجود آورد، که در این موارد اصطلاحا به آن ((افزایش تنفس هیستریک)) گفته می‌شود. با این حال باید دقت شود که این حالت می‌تواند ناشی از یک بیماری جدی باشد که نیازمند ارزیابی و درمان فوری پزشکی است. بنابراین باید ابتدا بیماری‌های جدی را در نظر گرفت و آن‌ها را درمان کرد نه اینکه برچسب هیستریک بودن یا مشکلات روانی را به بیمار زد.

علائم و نشانه‌ها

• تنفس سریع و کم عمق
• احساس سرگیجه یا سبکی سر
• گزگز اولیه انگشتان دست و پا، سپس احساس بی‌حسی
• اضطراب و احساس ناتوانی در فرآیند تنفس طبیعی
• گرفتگی شدید عضلات انگشتان دست همراه با انگشت شست که به سمت کف دست کشیده می‌شوند

اقدامات گام به گام

1. استراحت و اطمینان بخشی به بیمار

• اگر بیماری ناشی از استرس و اضطراب اخیر است، به بیمار کمک کنید تا بدون مزاحمت دیگران در جایی آرام و خلوت استراحت کند.
• به بیمار اطمینان دهید که با ادامه الگوی تنفسی آهسته‌تر، علایم ناخوشایند از بین خواهند رفت.
• از بیمار بخواهید برای کاهش تدریجی سرعت تنفس، با شمارش شما به آرامی نفس بکشد.

از تنفس در کیسه‌های پلاستیکی یا پاکت‌های کاغذی، به دلیل احتمال بروز عوارض خطرناک جلوگیری کنید.

• اگر بیمار بتواند سرعت تنفس خود را کاهش دهد، به تدریج بهبود می‌یابد. بیمار باید استراحت کند و ممکن است بتواند در مورد استرس یا مشکلات شخصی ایجاد کننده حمله صحبت کند.

اگر وضعیت بیمار بیانگر یک آسیب جدی است یا وضع وی رو به وخامت است، با شماره 115 تماس بگیرید. در صورت مسمومیت یا دیابتی بودن بیمار، سریعا اقدامات لازم را انجام دهید.

2. دسترسی به توصیه‌های پزشکی

• درصورتی که بیمار برای ارزیابی پزشکی، به آمبولانس نیاز دارد، سطح هوشیاری، سرعت تنفس و ضربان قلب را هر چند دقیقه بررسی کنید و تغییرات را یادداشت کنید.
• در صورت عدم تمایل بیمار برای دریافت خدمات پزشکی، بیمار را تشویق کنید حداقل موضوع را با پزشک خانواده یا یک مشاور مطرح نماید.