هدف از کنترل دیابت این است که بین مصرف غذا، میزان فعالیت و مقدار انسولین مصرفی تعادلی برقرار شود که مقدار قند خون تا حد امکان به میزان طبیعی نزدیک باشد.

سه گروه اصلی که انرژی بدن را تامین می‌کنند عبارتند از:

• کربوهیدرات‌ها یا مواد قندی: که اولین منبع انرژی هستند.
• پروتئین‌ها: که برای ترمیم بافت‌های بدن و ساخت بافت‌های جدید نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• چربی‌ها: بدن برای انجام بعضی از اعمال و وظایف به آن احتیاج دارد و به عنوان یک منبع انرژی نیز عمل می‌کند.

همه‌ی این مواد برای حفظ سلامتی، ضروری هستند. ولی مقدار نیاز بدن به هر یک از آن‌ها فرق می‌کند. کودکانی که درحال رشد هستند بیش از بالغین به پروتئین احتیاج دارند.

شما باید از انواع مختلف مواد غذایی، همچنین ویتامین‌ها و مواد معدنی استفاده کنید. بهترین راه این است که با یک پزشک یا کارشناس تغذیه مشاوره کنید تا مقدار انرژی مورد نیاز شما محاسبه و نحوه ی توزیع آن بین وعده‌های غذایی، تعیین شود. پزشک یا کارشناس تغذیه، مقدار مورد نیاز هر یک از این مواد را تعیین و راهنمایی می‌کند تا در برنامه‌ی غذایی، مقادیر و انواع مناسبی از این مواد گنجانده شود.

گروه‌های غذایی

به طور کلی مواد غذایی به شش گروه تقسیم می‌شوند:

گروه نان و غلات یا مواد نشاسته‌ای

این گروه علاوه بر نشاسته تامین کننده فیبر، ویتامین‌های گروه ب، آهن و پروتئین نیز می‌باشند. مواد غذایی این گروه شامل : غلات سبوس‌دار ( جو، گندم، جو دو سر، ارزن)، برنج، ماکارونی، نان ذرت و …

میزان مصرف روزانه بر حسب ضخامت نان یک تا 4 کف دست، نصف لیوان غلات پخته و نصف لیوان ماکارونی می‌باشد.

توصیه‌های زیر را در مصرف غلات به خاطر بسپارید:

• سعی کند از نان‌های حاوی غلات کامل (نان سنگک، نان جو و… ) استفاده کنید.
• از نان سبوس‌دار به جای نان سفید استفاده کنید.
• از نان‌های روغنی کم‌تر استفاده کنید.
• تا حد امکان از مصرف شیرینی، شکلات، ژله، آب نبات، شکر، مربا، شربت، عسل، کیک، بیسکویت‌های شیرین، بستنی، ماءالشعیر، نوشابه‌های گازدار و کلیه‌ی مواد غذایی‌ که از قندهای ساده تشکیل شده‌اند، اجتناب کنید.
• تا حد امکان از ماکارونی سبوس‌دار استفاده کند.
• در هر یک از وعده‌های اصلی یا میان وعده های غذایی، مقداری کربوهیدرات مرکب یا غذاهای نشاسته‌ای گنجانده شود. بعضی ازاین غذاها شامل: نان گندم کامل، میوه، سیب زمینی، ماکارونی، برنج و حبوبات هستند. این مواد برای برقراری تعادل با انسولین مورد نیاز می‌باشند و باید به مقدار مناسب بین نوبت‌های غذا در طول روز مصرف شوند.

گروه سبزی ها

این دسته از مواد غذایی به علت داشتن فیبر، ویتامین آ، ویتامین ث، اسید فولیک، پتاسیم و منیزیم از اهمیت زیادی برخوردار است. مواد غذایی این گروه شامل: سبزیجات برگ دار، جوانه حبوبات، انواع کلم، گوجه، هویج و … می‌باشد. میزان مصرف آن 3 تا 5 وعده و هر وعده معادل 100 گرم در نظر گرفته شده است.

توصیه‌های زیر را در مصرف سبزی‌ها به خاطر بسپارید:

• از سبزی‌های خام یا پخته بدون سرخ کردن با روغن استفاده کنید.
• از سس سالاد بدون چربی یا کم چرب، آبغوره و آب لیمو برای سالاد استفاده کنید.
• پیاز و سیر را در رژیم غذایی خود اضافه کنید.
• اگر سبزی به صورت سرخ کرده مصرف می‌کنید از روغن‌های مایع نظیر: روغن زیتون، ذرت یا آفتابگردان به مقدار بسیار کم استفاده کنید.
• به سبزی‌های پخته شده، کره یا ماگارین اضافه نکنید.
• بهتر است سبزی بخار پز شود. سبزی در تماس با آب قرار نگیرد و فقط با بخار آب پخته شود.
• سبزی را در معرض نور قرار ندهید.
• حتما سبزی را در ظرف در بسته و با حرارت ملایم طبخ کنید.
• تا حد امکان سبزی را خرد نکنید یا کم‌تر خرد کنید.
• گنجاندن سبزی‌ها و میوه‌ها به مقدار کافی در غذای روزانه، نباید فراموش شود.

گروه میوه‌ها

میوه‌ها حاوی ویتامین و املاح معدنی مفیدی هستند و به علت داشتن فیبر، ویتامین ث، ویتامین آ و پتاسیم بهتر است روزانه مصرف شود. میزان مصرف میوه‌ها 2 تا 4 سهم و هر سهم معادل 100 گرم می‌باشد.

توصیه‌های زیر را در مصرف میوه به خاطر بسپارید.

• تا حد امکان میوه‌ها را به صورت خام مصرف کنید.
• انگور، هندوانه و خربزه دارای قند زیادی است. بهتر است مصرف نکنید یا کم‌تر مصرف کنید.
• خوردن میوه‌ها به صورت کامل بهتر از مصرف آبمیوه‌‌ها است.
• از آب میوه‌ی صددرصد طبیعی و بدون شکر استفاده کنید.
• تا حد امکان، میوه‌ها را با پوست مصرف کنید.

گروه شیر و لبنیات

مواد لبنی به دلیل دارا بودن مقادیر بالای پروتئین، ویتامین گروه ب از جمله ب 12 و کلسیم از منابع غذایی بسیار خوب در برنامه غذایی محسوب می‌شود.

میزان مصرف این گروه مواد غذایی 2 تا 3 وعده روزانه، که هر وعده معادل یک لیوان شیر یا ماست، دو لیوان دوغ، نصف لیوان کشک یا بستنی و یک قوطی کبریت پنیر است.

توصیه‌های زیر را در مصرف شیر و لبنیات به خاطر بسپارید:

• ماست، دوغ و شیر کم چرب یا بدون چربی تهیه کنید.
• سعی کنید شیر پاستوریزه را نجوشانید.
• کره، خامه و سر شیر به دلیل چربی بالا در این گروه قرار نمی‌گیرند.
• از بستنی کم‌تر استفاده کنید.

گروه گوشت و جانشین‌های آن

این گروه شامل موادی مانند پروتئین، فسفر، ویتامین ب 12 و ب 6، روی، منیزیم و آهن است. مواد غذایی اصلی این گروه عبارتند از: گوشت، حبوبات، تخم مرغ و مغزها و دانه‌های روغنی است. میزان مصرف روزانه آن 2 تا 3 سهم و هر سهم معادل 60 گرم است.

توصیه‌های زیر را در مصرف گوشت و جانشین آن به خاطر بسپارید.

• سعی کنید کم چربی‌ترین گوشت را خریداری کنید یا بهتر است قبل از پختن آن همه‌ی چربی‌هایش را جدا کنید.
• قبل ازپختن مرغ، پوست آن را به طور کامل جدا کنید.
• گوشت را بدون افزودن چربی بپزید.
• بیش‌ترین مقدار مصرف تخم مرغ، هفته‌ای دو بار به صورت آب‌پز است.
• برای طعم بخشیدن بیش‌تر به این مواد، از آبغوره، آب لیمو، سس گوجه فرنگی و … استفاده کنید.
• از گوشت سفید، بیش‌تر از گوشت قرمز استفاده کنید.
• سعی کنید ماهی بیش‌تری مصرف کنید. ماهی آب‌پز، بخارپز یا کبابی مناسب‌تر از ماهی سرخ کرده است.
• مصرف فرآورده‌های گوشتی نظیر: سوسیس، کالباس و همبرگر دارای چربی را به حداقل برسانید.
• مصرف کمی‌ گردو در روز به دلیل دارا بودن “امگا 3” می‌تواند مفید باشد.

گروه روغن و چربی‌ها

برخی از روغن‌ها و مواد غذایی، دارای امگا 3 و امگا 6 هستند. این چربی‌ها برای سلامتی مفید می‌باشد. ولی بعضی از چربی‌ها نامطلوب بوده و نباید زیاد مصرف شود.

توصیه‌های زیر را در مصرف چربی‌ها به خاطر بسپارید:

• از مصرف روغن‌های اشباع شده و جامد، خودداری و به جای آن، از روغن زیتون، روغن کانولا، روغن آفتابگردان، روغن سویا و روغن ذرت (البته خیلی کم) استفاده کنید.
• از خوردن تنقلات چرب و حاوی نمک، مانند: چیپس، خلال سیب زمینی و … اجتناب کنید.
• از روغن‌های مخصوص سرخ کردنی برای طبخ غذا استفاده کنید.
• از کره حیوانی، خامه، کره مغزها، روغن نارگیل و … به ندرت استفاده کنید.
• به جای سرخ کردن غذاها، آن‌ها را به صورت کبابی و یا آب‌پز استفاده کنید.
• از مصرف کره با غذا اجتناب کنید.
• از خوردن گوشت چرخ کرده به علت چربی بالا خودداری کنید.
• از روغن زیتون جهت سرخ کردن غذا استفاده نکنید.

چند توصیه تغذیه ای کلی:

• بهتر است از نمک کم‌تری در غذا استفاده کنید و به جای آن، برای طعم دادن به غذا از ادویه، زیره، سیر، زردچوبه، فلفل، هل، گشنیز، دارچین، پیاز، لیموترش، آبلیمو و مانند آن استفاده کنید.
• از غذاهای کنسرو شده که طی فرآیندهای صنایع غذایی، به آن‌ها نمک افزوده می‌شود، کم‌تر استفاده کنید.
• روزانه تمام گروه‌های مواد غذایی را مصرف کنید.
• سعی کنید در هر وعده‌ی غذایی، حداقل از سه گروه غذایی مختلف استفاده کنید. برای مثال: ساندویچ تخم مرغ که در آن گوجه فرنگی، کاهو و جعفری استفاده شده باشد.
• مواد نشاسته‌ای، سبزی‌ها، ماست و شیر را به اندازه‌ی کافی مصرف کنید.
• مواد غذایی روزانه، به سه وعده اصلی و سه میان وعده تقسیم می‌شوند.
• روزانه شش تا هشت لیوان مایعات بدون شیرینی نوشیده شود.
• سعی کنید وزن خود را در حد مناسب نگه دارید.

در صورتی که روز پرکاری را در پیش دارید یا می‌خواهید ورزش کنید، باید برای تامین انرژی مورد نیاز، غذای اضافه مصرف نمایید.