مدیریت بیماری
زایمان زودرس
زایمان زودرس زمانی اتفاق می‌افتد که انقباضات منظم رحم باعث باز شدن دهانه رحم بعد از بیستمین هفته و پیش از هفته 37ام می‌شود.
زایمان زودرس می‌تواند منجر به تولد فرزند نارس شود. هرچه نوزاد نارس‌تر باشد، خطرات بیش‌تری سلامتی فرزند را تهدید می‌کند. بسیاری از نوزادان نارس به مراقبت‌های خاصی در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادان (NICU) نیازدارند. این نوزادان همچنین ممکن است مشکلات طولانی مدت ذهنی و جسمی داشته باشند.
دلیل مشخصی برای زایمان زودرس وجود ندارد. اما برخی عوامل خطر می‌توانند احتمال این اتفاق را افزایش دهند.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های زایمان زودرس عبارتند از:
- احساس منظم و مکرر سفت شدن شکم( انقباضات شکمی)
- کمردرد دائمی و خسته کننده
- احساس فشار در قسمت پایینی شکم و لگن
- گرفتگی خفیف شکم
- خال های واژنی یا خونریزی خفیف
- پاره شدن غشای اطراف جنین
- تغییر در ترشحات واژن
عوامل ایجاد کننده خطر
زایمان زودرس می‌تواند با عوامل زیر در ارتباط باشد:
- سابقه زایمان زودرس یا به دنیا آوردن نوزاد نارس، به خصوص در حاملگی اخیر
- دوقلو، سه قلو یا چند قلو باردار بودن
- مشکلات رحم، گردن رحم یا جفت
- سیگار کشیدن و استعمال مواد مخدر غیرمجاز
- عفونت‌های خاص به خصوص در کیسه اطراف جنین یا قسمت‌های پایین دستگاه تناسلی
- برخی بیماری‌های مزمن مثل دیابت و فشارخون بالا
- حوادث استرس‌زا مثل مرگ یکی از عزیزان
- مایع آمنیوتیک بیش از حد
- خونریزی واژن در طول حاملگی
- وجود یک نقص در جنین
- فاصله زمانی کمتر از شش ماه بین بارداری‌ها
- عفونت بافت‌های اطراف دهان و لثه
عوارض احتمالی
عوارض زایمان زودرس شامل تولد فرزند نارس است که این باعث بروز نگرانی‌‌هایی برای سلامت نوزاد می‌شود همانند کاهش وزن نوزاد، مشکلات تنفسی، عدم رشد ارگان‌های بدن و مشکلات بینایی. کودکانی که نارس به دنیا می‌آیند در معرض مشکلات یادگیری و رفتاری هستند.
پیشگیری
شما ممکن است نتوانید از زایمان زودرس جلوگیری کنید اما راه‌های زیادی وجود دارد تا با ارتقاء سلامتی، دوران بارداری را به صورت کامل بگذرانید برای مثال:
- قرارگیری تحت مراقبت‌های پیش از زایمان به طور منظم
مراقبت‌های پیش از زایمان به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت سلامتی شما و فرزندتان را تحت‌نظر قرار دهد. اگر شما تاریخچه زایمان زودرس دارید یا علائم این وضعیت را دارید به پزشک اطلاع دهید.
- رژیم غذایی سالم
بعضی از متخصصان پیشنهاد می‌کنند که از یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی استفاده کنید.
- اجتناب از مواد خطرناک
اگر سیگار یا مواد مخدر غیرمجاز استفاده می‌کنید، این کار را کنار گذاشته و ترک کنید.
- مدت زمان بارداری
برخی متخصصان معتقدند که بین بارداری کمتر از شش ماه و افزایش خطر نوزاد نارس ارتباط وجود دارد.
- احتیاط در استفاده از تکنولوژی‌های کمکی تولید مثلی
اگر شما برای استفاده از این تکنولوژی‌ها برنامه دارید احتیاط کنید چون بعضی از این تکنولوژی‌ها موجب بروز زایمان زودرس می‌شوند.
درصورتی که پزشک تشخیص دهد که شما در خطر زایمان زودرس قرار دارید ممکن است اقداماتی برای کاهش خطر توصیه کند مانند:
استفاده از داروهای جلوگیری از زایمان زودرس
پزشک ممکن است به شما مصرف هفتگی هورمون پروژسترون را تا هفته 37ام بارداری پیشنهاد کند.
- مدیریت و کنترل بیماری‌های مزمن
بعضی بیماری‌ها مثل دیابت و فشارخون بالا خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهند.
تشخیص
پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی کرده و علائم شما را ارزیابی می‌کند. اگر شما مبتلا به مشکلات سیستم ادراری هستید و یا گردن رحم شما پیش از هفته 37ام بارداری نرم، نازک و باز شده باشد، احتمال زایمان زودرس وجود دارد.
آزمایش‌ها و روش‌های تشخیص زایمان زودرس عبارتند از:
- آزمایش لگن
پزشک ممکن است سفتی و انعطاف‌پذیری رحم و اندازه جنین و محل قرارگیری آن را ارزیابی کند اگر مایع شما مقطع نباشد و نگرانی درباره پوشیده شدن گردن رحم توسط جفت وجود نداشته باشد پزشک ممکن است آزمایش لگن انجام دهد تا تعیین کند که آیا گردن رحم باز می‌شود یا خیر.
- سونوگرافی
این روش به تعیین اندازه، وزن، سن و موقعیت جنین کمک کرده و میزان مایع آمنیوتیک را تعیین می‌کند.
بررسی رحم
پزشک ممکن است از یک دستگاه نظاره رحم برای تعیین اندازه، مدت و میزان انقباضات رحم استفاده کند.
- روش‌های آزمایشگاهی
پزشک ممکن است نمونه‌ای از ترشحات واژن را برای بررسی وجود عفونت‌ها و وضعیت جنین بردارد.
درمان
داروها
زمانی که شما در حال زایمان هستید، هیچگونه دارو را روش جراحی برای متوقف کردن آن وجود ندارد اما پزشک ممکن است داروهای خاصی را برای شما تجویز کند.
روش‌های جراحی
گاهی بستن دهانه رحم (سرکلاژ) می‌تواند به زنانی که به علت کوتاهی گردن رحم دچار زایمان زودرس می‌شوند، کمک کند. در طی این روش، دهانه رحم با بخیه‌های قوی بسته می‌شود. به طور معمول، پس از 36 هفته کامل بارداری، بخیه‌ها برداشته می‌شوند. در صورت لزوم، بخیه‌ها را می‌توان قبل از آن خارج کرد.
فعالیت بعد از زایمان
- جهت خارج شدن ابتدا لبه تخت نشسته و در صورت نداشتن سرگیجه می‌توانید با کمک همراه یا پرستار خود از تخت خارج شوید.
- از بلند شدن ناگهانی و خارج شدن از تخت بدون هماهنگی با پرستار و همراهان خودداری کنید.
مراقبت‌های نوزاد پس از زایمان زودرس
- اگر نوزاد در هفته 34 تا 36 متولد شود: احتمالاً به هیچ درمان خاصی نیاز نخواهد داشت. گرچه از لحاظ ظاهری کوچک به نظر خواهد رسید. وضعیت او به عواملی نظیر سطح قند خون، فشار خون یا ابتلای احتمالی وی به عفونت و توانایی وی در مکیدن بستگی خواهد داشت.
- اگر نوزاد در هفته 28تا 33 متولد شود: ممکن است به مراقبت‌های تخصصی نیاز داشته باشد زیرا امکان ابتلا به مشکلات تنفسی، تغذیه و یا عفونت وجود خواهد داشت.
- اگر نوزاد کمتر از هفته 27 متولد شود به احتمال بسیار قوی در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری خواهد شد و احتمال وجود مشکلاتی نظیر عفونت، قند خون و دمای کم بدن و نارس بودن ریه‌ها و مشکل تنفسی وجود خواهد داشت.
مراقبت از مادر پس از زایمان
- تا 24 ساعت پس از زایمان ممکن است خونریزی در حد قابل توجه داشته باشید و به تدریج از حجم خونریزی کاسته شود.
- در هنگام راه رفتن ، سرفه و تنفس عمیق در زمان انجام سزارین محل بخیه را با دست یا بالش گرفته تا از درد ناحیه عمل جلوگیری کند.
- از دستکاری سرم‌ها و اتصالات خود اجتناب نمایید.
- ممکن است جهت شیردهی نوزاد بستری از شما خواسته شود تا در بیمارستان بمانید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- خونریزی زایمان را با مصرف مواد غذایی حاوی آهن خون و اومگا 3 و پروتئین مانند، تخم مرغ، شیر، لبنیات، گوشت، آب گوشت، کباب مرغ،سوپ مرغ، ماهی فراوان، جبران کنید. مواد غذایی حاوی آهن عبارتند از: انواع گوشت‌ها (مخصوصا بوقلمون) جگر، عدس، زرده تخم مرغ، اسفناج، کشمش و آلوی خشک جبران کنید.
- بهتر است همزمان با مصرف مواد آهن دار، میوه ها و سبزیجاتی که ویتامین سی دارند (مانند: پرتقال، لیمو شیرین، سبزی خوردن، گوجه فرنگی، فلفل دلمه‌ای و نارنگی) و موادی که کلسیم دارند، بیش‌تر مصرف شود تا جذب آهن بیش‌تر شود.
- از خوردن مواد کافئین‌دار مانند چای و قهوه که جذب آهن را کمتر می‌کند خودداری کنید.
- از مصرف غذاهای نفاخ (حبوبات) و دیر هضم اجتناب کنید.
- جهت جلوگیری از یبوست رژیم غذایی پرفیبر مانند سبزی و میوه و مایعات مصرف کنید.
- از زور زدن، بلند کردن اجسام سنگین و رانندگی (تا زمانی که پزشک توصیه کرده است) خودداری کنید.
- 6 تا 4 هفته پس از زایمان بهتر است از انجام مقاربت خودداری کنید.
- از بلند کردن اشیاء سنگین تر از وزن نوزاد تا 8 هفته پرهیز کنید.
- روز دوم بعد از عمل جراحی، پانسمان را برداشته و دوش بگیرید و روی زخم را باز بگذارید.
- قبل از هر بار شیر دهی دست‌ها را با آب و صابون شسته و برای تمیز کردن نوک سینه‌ها فقط از آب استفاده کنید.
- از نشستن طولانی مدت در صندلی و فشار بر زانوها، انداختن پاها روی یکدیگر و بی حرکتی اجتناب کنید.
- برای بدست آوردن تناسب اندام با اجازه پزشک می‌توانید ورزش کردن را از هفته‌های نخست پس از زایمان آغاز کنید. چون به نوزاد خود شیر می‌دهید، نمی‌توانید رژیم لاغری بگیرید ولی می‌توانید با کاهش مصرف چربی‌ها، شیرینی‌ها و جایگزینی میوه، سبزی و پروتئین در غذاهای روزانه خود، به کالری و انرژی لازم برای تغذیه فرزند خود دست یابید.
- لباس زیر را روزانه تعویض کنید و از لباس‌های زیرنخی استفاده و از پوشیدن لباس‌های حاوی الیاف مصنوعی و جوراب شلوارهای تنگ و پلاستیکی خودداری کنید.
- لباس زیر همیشه باید خشک باشد و از مرطوب شدن آن پرهیز کنید.
- نگهداری از نوزادی که زود هنگام بدنیا آمده است بسیار سخت می‌باشد. آموزش‌های لازم در مورد مراقبت از نوزاد خود را از پرستاران بخش نوزادان بخواهید.
- در زمان تعیین شده توسط پزشک و حداکثر تا هفت روز بعد از عمل سزارین جهت کشیدن بخیه‌ها به پزشک مراجعه کنید.
مراجعه به پزشک
- تب بالای 38 درجه و لرز، احساس، درد، تورم یا احساس گرمی در محل جراحی
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی
