پری اکلامپسی (مسمومیت بارداری) یک عارضه دوران بارداری است که با فشارخون بالا و علائمی از آسیب به دیگر ارگان‌ها از جمله کبد و کلیه‌ها نمایان می‌شود. پری‌اکلامپسی معمولی بعد از هفته 20 ام بارداری در زنانی با فشارخون نرمال آغاز می‌شود.

درصورت عدم درمان، پری اکلامپسی می‌تواند منجر به عوارض جدی برای مادر و فرزند شود. اگر شما مبتلا به پری اکلامپسی هستید، مؤثرترین راه درمان انجام زایمان است. حتی پس از زایمان بهبود این بیماری مدتی طول می‌کشد.

اگر برای شما پری‌اکلامپسی تشخیص داده شده و در ابتدای بارداری هستید با پزشک برای بهترین اقدام درمانی مشورت نمائید. جنینبه زمان بیش‌تری برای کامل شدن نیاز دارد اما شما باید از قرار دادن خود و فرزندتان در خطر اجتناب کنید.

در موارد نادر پری‌اکلامپسی از تولد نوزاد ایجاد می‌شود که به آن پری‌اکلامپسی پس از زایمان گفته می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

پری اکلامپسی گاهی بدون هیچ علائمی پیشرفت می‌کند. فشارخون ممکن است به آرامی بالا رود، یا ممکن است به طور ناگهانی آغاز شود. پیگیری کردن فشارخون یکی از کارهای مهم مراقبتی پیش از زایمان است چون اولین نشانه پری‌اکلامپسی بالا رفتن فشارخون است. فشارخون بالاتر از 140 میلی‌متر جیوه بر روی 90 میلی‌متر جیوه (14 روی 9) برای مدت بیش از 4 ساعت غیرطبیعی می‌باشد.

دیگر علائم و نشانه‌های پری اکلامپسی ممکن است شامل:

• وجود پروتئین بیش از حد در ادرار یا مشکلات کلیه
• سردرد شدید
• تغییرات بینایی شامل از دست دادن موقتی دید، تاری دید یا حساسیت به نور
• درد در بالای شکم ، معمولاً زیر دنده‌ها در سمت راست
• حالت تهوع و استفراغ
• کاهش حجم ادرار
• کاهش میزان پلاکت‌های خون
• اختلال در عملکرد کبد
• تنگی نفس ناشی از تجمع مایعات در ریه‌ها

تورم ناگهانی مخصوصاً در صورت و دستان ممکن است با پری‌اکلامپسی در ارتباط باشد. اما چون این‌ها در اکثر بارداری‌ها رخ می‌دهد به عنوان علامت قابل توجهی برای پری‌اکلامپسی درنظرگرفته نمی‌شود.

علل شایع

دلیل حقیقی پری‌اکلامپسی عوامل زیادی را دربرمی‌گیرد. متخصصان معتقد هستند که این بیماری در جفت آغاز می‌شود- ارگانی که جنین را درمدت بارداری تغذیه می‌کند. در ابتدای بارداری رگ‌های خونی جدید رشد می‌کنند تا به طور مؤثر خون را به درون جفت بفرستند.

در زنان مبتلا به پری‌اکلامپسی، این رگ‌ها معمولاً باریک‌تر از رگ‌های معمولی هستند و پاسخ‌های متفاوتی به هورمون‌ها دارند در نتیجه میزان خون داخل رگ‌ها محدود می‌شوند.

دیگر علل این عارضه ممکن است شامل:

• جریان خون ناکافی به رحم
• آسیب به رگ‌ها
• مشکل در سیستم ایمنی
• مشکلات ژنتیکی

سایر اختلالات مربوط به بالا رفتن فشارخون درطی بارداری

پری‌اکلامپسی یکی از چهار اختلال فشارخونی است که می‌تواند در بارداری اتفاق بیوفتد. سه اختلال فشارخون بعدی عبارتند از:

• فشارخون حاملگی

زنان مبتلا به فشارخون بالای مرتبط با حاملگی، فشارخون بالا دارند اما پروتئین بیش از حد در ادرارشان نیست یا دیگر علائم آسیب ارگان‌ها را ندارند. بعضی زنان مبتلا به پرفشاری خون حاملگی ممکن است به پری‌اکلامپسی مبتلا شوند.

• فشارخون مزمن

فشار خون مزمن، فشارخون بالایی است که پیش از بارداری یا قبل از هفته 20 ام بارداری وجود داشته اما چون فشارخون بالا معمولا علامت خاصی ندارد آن‌را پیش از این تشخیص نداده‌اند.

• فشارخون مزمن با قابلیت مبدل شدن به پری‌اکلامپسی

این بیماری در زنانی اتفاق می‌افتد که پیش از بارداری فشارخون بالا دارند اما در طی بارداری بدتر شده و پروتئین در ادرارشان یافت می‌شود و یا دچار عوارض دیگر می‌شوند.

عوامل تشدید کننده خطر

عوامل تشدید کننده احتمال بروز این بیماری عبارتند از:

• تاریخچه وجود این بیماری در خانواده

تاریخچه وجود پری‌اکلامپسی در فرد یا خانواده یکی از مهمترین عوامل خطر است.

• فشارخون مزمن

اگر اکنون دارای فشارخون بالا هستید شما در معرض این بیماری قرار دارید.

• عامل پدری (شریک جنسی جدید)

بارداری با یک پا پدر جدید خطر ابتلا به پری‌اکلامپسی را نسبت به زمانی که برای دفعات دوم و سوم با شریک جنسی قبلی تان لقاح می‌کنید را افزایش می‌دهد.

• سن

خطر ابتلا به پری اکلامپسی در زنان بارداربسیارجوان و همچنین زنان باردار بالای 40 سال بیش‌تر است.

• نژاد

زنان سیاه پوست نسبت زنان سفید پوست یا آسیایی بیش‌تر در معرض خطر قرار دارند.

• چاقی

افراد چاق بیش‌تر در معرض خطرند.

• چندقلو باردار بودن

پری اکلامپسی در زنانی که دوقلو، سه قلو یا چند قلو باردارند بیش‌تر است.

• مدت زمان بین بارداری‌ها

داشتن فرزند با فاصله زمانی کم‌تر از دو سال یا بیش‌تر از ده سال خطر این بیماری را افزایش می‌دهد.

• سابقه‌ بیماری‌های خاص

داشتن بیماری خاص پیش از حاملگی همانند فشارخون بالا، میگرن، دیابت نوع 1 و 2، بیماری کلیوی، لخته شدگی خون یا لوپوس خطر ابتلا به پری‌اکلامپسی را افزایش می‌دهد.

• بارداری با لقاح آزمایشگاهی

خطر پری‌اکلامپسی در این نوع از بارداری بیش‌تر است.

عوارض احتمالی

عوارض پری‌اکلامپسی ممکن است شامل:

• جلوگیری از رشد جنینی

پری‌اکلامپسی برروی شریان‌هایی که خون را به جفت می‌برند اثر می‌گذارد. اگر جفت خون کافی دریافت نکند جنین ممکن است خون کافی یا اکسیژن یا مواد مغذی دریافت نکند. این می‌تواند منجر به رشد کم‌تر جنین، زایمان زودرس و یا کاهش وزن نوزاد در هنگام تولد شود.

• زایمان زودرس

اگر پری‌اکلامپسی با مشخصه‌های شدید دارید ممکن است به زایمان پیش از موعد نیاز پیدا کنید تا جان خو و جان فرزندتان را نجات دهید. زایمان زودرس می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و دیگر مشکلات نوزاد شود.

• جداشدن جفت

پری‌اکلامپسی خطر جدا شدن جفت را افزایش می‌دهد (بیماری که جفت از لایه داخلی رحم پیش از زایمان جدا می‌شود). قطع شدگی شدید می‌تواند منجر به خونریزی بسیار شود.

• نشانگان یا سندرم هلپ (HELLP)

این سندرم باعث تخریب سلول‌های خون می‌شود، آنزیم‌های کبد را افزایش داده و میزان پلاکت خون را کاهش می‌دهد. این سندرم نوع شدیدتری از پری‌اکلامپسی است و می‌تواند مادر و فرزند خطرناک باشد.

این سندرم موجب حالت تهوع و استفراغ، سردرد و درد بالای شکم و سمت راست می‌شود. این سندرم به سایر ارگان‌های بدن هم آسیب می‌رساند.

• تشنج بارداری

وقتی پری‌اکلامپسی کنترل نشود، تشنج بارداری رخ می‌دهد. پیش‌بینی این که پری‌اکلامپسی به تشنج منجر می‌شود یانه کاری دشوار است. اغلب علامت هشداری برای تشنج وجود ندارد. از آنجایی‌که تشنج عوارض جدی برای مادر و فرزند دارد زایمان بدون در نظر گرفتن اینکه چه مدت از بارداری گذشته است انجام می‌شود.

• آسیب به سایر ارگان‌ها

پری اکلامپسی ممکن است در کلیه، کبد، ریه، قلب یا چشم‌ها موجب آسیب شود و ممکن است منجر به سکته مغزی و دیگر جراحت‌های مغزی شود. میزان آسیب به دیگر ارگان‌ها به شدت پری‌اکلامپسی بستگی دارد.

• بیماری‌های قلبی عروقی

پری‌اکلامپسی ممکن است خطر بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد. اگر شما بیش از یک‌بار زایمان داشته‌اید احتمال خطر بیش‌تر است. برای کم کردن خطر بعد از زایمان سعی کنید وزن خود را متعادل نگه دارید، میوه و سبزی بخورید، به طور منظم ورزش کنید و سیگار نکشید.

پیشگیری

محققان مطالعات خود را برای پیشگیری از پری‌اکلامپسی ادامه می‌دهند اما تا کنون استراتژی خاصی یافت نشده است. کاهش مصرف نمک، تغییر فعالیت‌ها، کم کردن میزان کالری، یا مصرف سیر یا روغن ماهی نمی‌توانند خطر ابتلا را کاهش دهند. مصرف ویتامین سی (C) و ای (E) نیز تاثیری بر کاهش این خطر نداشته است.

برخی مطالعات نشان می‌دهد ارتباطی بین کمبود ویتامین دی (D) و خطر افزایش پری‌اکلامپسی وجود دارد . اما درحالی‌که برخی مطالعات نشان دهنده ارتباط بین مصرف ویتامین دی (D) و کاهش خطر ابتلا به پری‌اکلامپسی است، دیگر مطالعات ارتباطی را مشخص نکرده‌اند.

در موارد خاص شما می‌توانید خطر پری‌اکلامپسی را کاهش دهید با:

• مصرف مقدار کمی آسپرین

اگر شما با عوامل خطر خاصی مواجه هستید از جمله، تاریخچه فامیلی، بارداری چند قلو، فشارخون بالای مزمن، بیماری کلیه، دیابت یا بیماری خودایمنی، پزشکتان ممکن است به مصرف روزانه میزان کمی از آسپرین (81 میلی گرم) پس از هفته 12 ام بارداری توصیه کند.

• مکمل‌های کلسیم

در برخی جوامع زنانی که پیش از بارداری کمبود کلسیم دارند و کسانی که میزان کافی کلسیم درطی بارداریشان مصرف نمی‌کنند باید برای جلوگیری از پری‌اکلامپسی مکمل کلسیم مصرف کنند.

مهم است که شما از هیچ‌گونه دارو، ویتامین و مکملی تا پیش از صحبت با پزشک استفاده نکنید.

پیش از اینکه باردار شوید بخصوص اگر سابقه پری‌اکلامپسی داشته‌اید. خوب است تا جای ممکن سالم زندگی کنید. اگر نیاز دارید وزنتان را کاهش دهید و اگر بیماری خاصی نظیر دیابت دارید ابتدا آن را کنترل کنید.

تشخیص

برای تشخیص پری‌اکلامپسی باید فشارخون بالا و یک یا چند مورد از عوارض زیر را پس از هفته 20ام بارداری مشاهده کنید:

• وجود پروتئین در ادرار
• کاهش پلاکت‌های خون
• اختلال در عملکرد کبد
• مشکلات کلیه
• وجود مایع در ریه‌ها
• آغاز سردرد یا مشکلات بینایی

پری‌اکلامپسی تنها در صورت مشاهده فشارخون بالا و پروتئین در ادرار دیده شود تشخیص داده می‌شود. با وجود این، متخصصان دریافته‌اند که ممکن است بدون هیچ‌گونه پروتئینی در ادرار هم پری‌اکلامپسی وجود داشته باشد.

فشارخون بالا تر از 140 روی 90 هم در بارداری غیرعادیست. با وجود این یکبار فشارخون بالا به معنی وجود بیماری پری‌اکلامپسی نیست. اگر فشارخون در طی یک بازه زمانی بالا باشد پزشک شما را از نزدیک تحت معاینه قرار می‌دهد.

اگر پزشکتان مشکوک به پری‌اکلامپسی باشد شما به آزمایشات زیر نیاز دارید:

• آزمایش خون

پزشک آزمایش عملکرد کبد، کلیه و همچنین اندازه‌گیری پلاکت خون انجام می‌شود.

• آزمایش ادرار

پزشک از شما می‌خواهد تا ادرارتان را در مدت 24 ساعت جمع‌آوری کنید تا میزان پروتئین موجود در ادرار اندازه‌گیری شود.

• سونوگرافی جنین

پزشک ممکن است توصیه کند تا رشد فرزندتان را به وسیله سونوگرافی مشاهده شود. تصویربرداری از فرزندتان در طول سونوگرافی به پزشکتان اجازه می‌دهد تا وزن جنین را تخمین بزند و میزان مایع در رحم را تعیین کند.

• تست بدون استرس یا بیوفیزیکی

این تست روشی است که ضربان قلب جنین و عکس‌العمل‌های او را معاینه می‌کند. در این تست از فراصوت برای اندازه‌گیری تنفس، انقباض ماهیچه، حرکت و حجم مایع درون رحم استفاده می‌شود.

درمان

موثرترین راه درمانی برای پری‌اکلامپسی زایمان است. شما در خطر تشنج، جداشدگی جفت، سکته و خونریزی شدید هستید اگر در مراحل اولیه بارداری هستید زایمان ممکن است بهترین راه برای فرزندتان نباشد. درمان‌های موجود عبارتند از:

الف. درمان دارویی

• داروهای کاهنده فشارخون

داروهای ضد فشارخون برای کاهش فشارخون استفاده می‌شوند فشارخون 14 روی 9 عموماً درمان نمی‌شود. اگرچه داروهای مختلفی برای کاهش فشارخون موجود هستند. برخی از آن‌ها در دوران بارداری ایمن نیستند. با پزشکتان صحبت کنید تا بفهمید که در موقعیت کنونی به داروهای ضدفشار خون نیاز دارید یا خیر.

• کورتون‌ها

اگر شما به پری‌اکلامپسی شدید یا سندرم هلپ( HELLP) مبتلا هستید کورتون‌ها می‌توانند به طور موقت عملکرد کبد و پلاکت‌ها را بهبود بخشند. کورتون‌ها می‌توانند به ریه‌های جنین برای بالغ شدن کمک کنند.

• داروهای ضد تشنج

اگر شما پری‌اکلامپسی شدید دارید پزشک ممکن است داروهای ضد تشنج تجویز کند.

ب. ماندن در رختخواب

استراحت در رختخواب به طور عادی برای بیماران مبتلا به پری‌اکلامپسی استفاده می‌شود. اما تحقیقات بهبود علائم با استراحت را نشان داده‌اند و این کار می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. برای اکثر بانوان در رختخواب ماندن به مدت طولانی توصیه نمی‌شود.

ج. بستری شدن

پری‌اکلامپسی شدید ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشد. در بیمارستان پزشک ممکن است آزمایش‎‌هایی را انجام دهد همچنین اندازه و حجم مایع آمنیوتیک اندازه‌گیری شود. فقدان مایع آمنیوتیک نشانه‌ای برای مشکل ضعف خونی نوزاد می‌باشد.

زایمان

اگر در اواخر بارداری به پری‌اکلامپسی مبتلا شدید، پزشک به شما توصیه می‌کند تا کار بیرون از خانه را کم کنید. همچنین آمادگی رحم برای احتمال شروع مراحل زایمان نظیر باز شدن دهانه رحم، نرم شدن و… ممکن است عاملی برای کاهش فعالیت خارج از منزل باشد. در موارد شدید ممکن است عائم شروع زایمان و سن بارداری مهم باشد.