ساعات اولیه پس از زایمان (6 ساعت اول) مهم‌ترین و خطرناک‌ترین زمان برای مادر می‌باشد. چنانچه در بیمارستان باشید در ساعت اول بعد از زایمان فشارخون و نبض شما هر 15 دقیقه اندازه‌گیری می‌شود و احتمال زیاد فرد مراقبت کننده رحم شما را از روی شکم لمس و ماساژ می‌دهد و خونریزی شما را بررسی خواهد کرد.

برخاستن از بستر و ترک بیمارستان

تحرک زود هنگام یکی از اقدامات مناسب برای دوره‌ي پس از زایمان است بعد از زایمان طبیعی در عرض چندساعت پس از زایمان از بستر بلند شوید و با کمک راه بروید. بعد از زایمان طبیعی بدون عارضه به ندرت نیاز به بستری مادر در بیمارستان به مدت بیش از 48 ساعت است بعد از زایمان به طریق سزارین و بدون عارضه نیز زنان معمولا به راحتی در روز سوم یا چهارم ترخیص می‌شوند.

ادرار کردن پس از زایمان

پس از زایمان از شما خواسته می‌شود که برای ادرار کردن اقدام کنید اکثر زنان به راحتی بعد از زایمان ادرار می‌کنند ولی بنا به دلایلی شاید ادار کردن برایتان سخت باشد از مراقب خود در این زمینه کمک بگیرید. در صورتی که مادر در مدت 4 ساعت پس از زایمان ادرار نکند بهتر است با کیسه آب گرم و فشار ملایم روی مثانه و باز کردن شیر آب او را به ادرار کردن تشویق کرد.

اجابت مزاج بعد از زایمان

به علت انجام آن‌ها قبل از زایمان و کاهش غذا رسانی به بدن در روند زایمان انتظار فقدان حرکت روده را داریم. با حرکت زود هنگام و مصرف غذاهای دارای فیبر مثل سبزی‌ها و میوه‌ها، شکلات یبوست در دوره‌ي بعد از زایمان کم می‌شود. ورزش‌های بعد از زایمان نیز در بهبود یبوست بسیار موثر خواهد بود.

مراقبت از ناحیه تناسلی

پس از زایمان جهت تمیز کردن ناحیه تناسلی از جلو به عقب خود را بشویید چند ساعت اول بعد از ترمیم برش ایجاد شده در ناحیه تناسلی، گذاشتن یک کیسه‌ی یخ می‌تواند تورم و درد را کاهش دهد.

حدود 24 ساعت بعد از زایمان می‌توانید در آب گرم بنشینید برای این منظور از یک تشت تمیز و نو می‌توانید استفاده کنید و یا حمام آب گرم نیز می‌تواند تسکین دهنده باشد.

استحمام بعد از زایمان

دوش گرفتن بعد از زایمان با احتیاط لازم برای جلوگیری از لغزش بر روی کف حمام، بسیار لذت بخش و آرامش دهنده خواهد بود. از نشستن در کف حمام و جاهای آلوده خودداری کنید.

تعریق بعد از زایمان

بدن شما سعی می‌کند در 3-2 روز اول بعد از زایمان مقدار زیادی از مواد زاید را از راه پوست دفع کند تعریق در زنانی که در دوران بارداری ورم زیادی داشته‌اند بیش‌تر است در این حالت می‌توان از اسپری‌های ضدبو و عرق استفاده کرد.

ریزش مو

مادر ممکن است بعد از زایمان به طور موقت دچار ریزش می‌شود ولی با استراحت به اندازه کافی و برنامه غذایی مناسب به زودی مقدار و رشد موهای او به حالت اول بر می‌گردد.

استراحت

• حداقل به مدت 2 ساعت در روز استراحت کنید بهتر است زمانی که نوزاد کوچولوی شما در خواب عمیق فرو رفته شما هم در کنار او استراحت کنید.
• کارهای مربوط به خانه‌داری را محدود کنید.
• طی دو هفته اول پس از زایمان، بیرون رفتن از خانه را به حداقل برسانید.
• تا 6 هفته پس از زایمان از انجام کارهای سنگین یا حمل بسته‌های سنگین خودداری کنید.
• شب‌ها خوب استراحت کنید و خواب کافی داشته باشید.

فعالیت و مسافرت

انجام کارهای منزل تا جایی که سبب خستگی نشود اشکال ندارد تعارف را کنار بگذارید از همسر خود بخواهید در این مدت در انجام کارهای منزل و مراقبت از نوزاد به شما کمک کند.

به علت بالا بودن احتمال بروز عوارض بعد از زایمان در 3-2 هفته‌ی اول، مسافرت نکنید و یا در صورت اجبار مطمئن شوید که در محلی که می‌روید تسهیلات پزشکی فراهم است. رانندگی 2 هفته بعد از زایمان اشکالی ندارد.

مراقبت از نوک پستان

بعد از زایمان، تعذیه نوزاد با شیر مادر بسیار مهم است زیرا شیر مادر علاوه بر مزایای زیادی که دارد احتیاجات تغذیه‌ی نوزادتان را در 4 تا 6 ماه اول زندگی به طور کامل برطرف می‌کند برای تغذیه نوزاد با شیر مادر لازم است مراقبت مناسب از پستان به عمل آید در روزهای اول شیر دادن نیمی از مادران از زخم نوک پستان شکایت دارند.

زمان مراجعه به مرکز بهداشتی درمانی بعد از زایمان

مادر ابتدا باید 10 روز پس از زایمان و سپس 6 هفته بعد از زایمان جهت انجام معاینه، مشاوره‌ی تنظیم خانواده و دریافت خدمات بهداشتی به مراکز بهداشتی درمانی یا مطب‌های خصوصی پزشک یا مامایی مراجعه کند.

نزدیکی بعد از زایمان

در این دوران بسیاری از مادران به علت درد ناشی از بخیه به نزدیکی تمایل ندارند تا زمانی که خونریزی ادامه دارد و بخیه‌ها به طور کامل ترمیم نشده داشتن نزدیکی صلاح نیست. معمولا بهبود محل بخیه‌ها ناحیه تناسلی حدود 20 روز طول می‌کشد.

توصیه می‌شود تا زمانی که مادر احساس راحتی و تمایل نکرده از آن بپرهیزید تا 40 روز نزدیکی نکنید.

تنظیم خانواده

فاصله کم‌تر از سه سال بین زایمان‌ها داشتن بیش از 3 حاملگی حاملگی زیر 18 سال و بالای 35 سال هم سلامت مادر را به خطر می‌اندازد و هم می‌تواند بر سلامت جنین و نوزاد آینده خطرساز باشد استفاده از خدمات تنظیم خانواده و تصمیم‌گیری برای آن بر عهده هم زن و هم شوهر است.

زمان شروع استفاده از روش انتخاب شده برای مادران شیرده و غیر شیرده متفاوت است به این ترتیب مادرانی که فقط با شیر خود نوزادشان را تغذیه می‌کنند 40 روز پس از زایمان و مادرانی که شیر خود را به نوزاد نمی‌دهند و یا از شیر کمکی استفاده می‌کنند از 20 روز پس از زایمان باید استفاده از روش پیشگیری را آغاز نمایند.

برای انتخاب این روش در ملاقات روز دهم پس از بارداری با پزشک یا مامای خود مشورت کرده و با همفکری همسرتان روش مناسبی را برگزینید.

ایمن سازی

در مادری که گروه خونی RH منفی دارد و در هفته 28 بارداری تزریق آمپول روگام را انجام داد، طی 72 ساعت اول بعد از زایمان باید تزریق دوم روگام را انجام دهد.

سینه بندهای مخصوص پستان

پستان‌ها در زمان حاملگی و بعد از زایمان به علت پرخونی و جمع شدن شیر، بزرگ و سنگین می‌شوند بنابراین اگر بدون استفاده از کرست به حال خود گذاشته شود عضلات نازک اطراف آن‌ها پاره شده و بعد از مدتی شل و آویزان می‌گردد بیش‌تر خانم‌ها به تصور اینکه بستن کرست مانع از آمدن شیر از پستان‌ها می‌گردد از بستن کرست بعد از زایمان خودداری می‌کنند در حالی که تنها راه جلوگیری از شیر دادن پستان‌ها بعد از زایمان این است که در تمام دوران حاملگی و شیردهی از کرست استفاده شود و فقط پستان‌ها را در مواقعی که نوزادتان را شیر می‌دهید آزاد بگذارید. همچنین کرست را طوری انتخاب کنید که در موقع بستن پستان‌ها به طرف بالا و داخل نگه داشته شوند.

شکم بندهای مخصوص

عضلات شکم در موقع حاملگی به علت اتساع و فشار رحم از هم باز شده و شل می‌شوند و به همین علت شکم اغلب خانم‌ها بعد از زایمان بزرگ و شل باقی می‌ماند در هفته‌های اول بعد از زایمان که رحم هنوز به خوبی کوچک نشده و پایین شکم حس می‌گردد همچنین به علت اتساع روده‌ها، شکم نفاخ است بستن شکم بند جایز نیست، زیرا باعث ناراحتی تنفسی و فشار زیاد می‌شود. در این موقع می‌توانید پارچه‌ای دور شکم ببنید دو تا سه هفته بعد از زایمان که شکم هنوز بزرگ است شکم بندهای کشی که فشار زیاد ایجاد نمی‌کند مفید است بهترین روش برای بازگرداندن عضلات شکم به حالت پیش از حاملگی انجام یک سری حرکت‌های ورزشی است.

تغذیه

مادران شیرده بعد از زایمان در مقایسه با زنان باردار نیاز به انرژی و پروتئین بیش‌تری دارند زیرا باید پروتئین‌های کلسیم و سایر موادی که در اثر شیردهی از دست می‌دهد را تامین کند، همچنین برای جلوگیری از کم‌خونی و کمبود ویتامین‌ها مصرف روزانه یک قرص آهن و یک قرص مولتی ویتامین تا سه ماه پس از زایمان برای مادر تجویز شود.

بعد از وضع حمل تمام خانم‌ها تمایل دارند که به وزن قبل از حاملگی خود برگردند و نگران هستند که این برگشت چه مدت طول خواهد کشید؟

مادر عزيز: بهتراست دردوران شيردهي از مصرف غذاهای نفاخ و حساسيت‌زا مثل گوجه فرنگی، پياز، كلم، شكلات و ادويه‌جات خودداری نمایيد.

بلافاصله بعد از زایمان به دنبال خروج محتویات حاملگی و خونریزی طبیعی حدود 5 تا 6 کیلوگرم از وزن مادر کاهش می‌یابد.

در طول 6 هفته اول بعد از زایمان 2 تا 3 کیلوگرم دیگر وزن کاهش پیدا می‌کند که این کاهش وزن به علت از دست دادن مایع از طریق ادرار است. بیش‌تر خانم‌ها در طی 6 ماه بعد از زایمان به وزن قبل از حاملگی خود می‌رسند.

یکی از راه‌هایی که باعث می‌شود وزن شما به طور منظم کاهش یابد و هیچ گونه خطری هم برای نوزادتان نداشته باشد شیردهی است.

باید توجه داشته باشید که حداقل تا 6 هفته اول بعد از زایمان حتی نباید به فکر کاهش وزن باشید زیرا محدود کردن آنچه شما در هفته‌های اول زایمان می‌خورید باعث کاهش تولید شیر می‌شود. مصرف مواد غذایی فیبردار مانند میوه‌ها و سبزیجات قسمت اصلی رژیم غذایی این دوران شما محسوب می‌شوند (حتی بیش‌تر از زمان بارداری).

از مزایای این مواد غذایی فیبردار، تامین حرکات دودی روده‌هاست که برای درمان یبوست و بواسیر مفید می‌باشد. را به شما توصیه می‌شود.

جهت کاهش وزن در بارداری اول، محدودیت شدید انرژی برای خود ایجاد نکنید.

رژیم‌های کم انرژی، از تامین مواد مغذی مهم در دوره بارداری به خصوص مواد مغذی نظیر کلیسم و آهن ناتوان هستند. در طی 6 هفته اول بعد از زایمان نباید محدودیت انرژی داشته باشید. زیرا بدن نیازمند است تا آنچه که در زمان تولد نوزاد از دست داده است را بازیابد و نیاز نوزاد تامین شود تغذیه با شیر مادر باعث کاهش وزن نمی‌شود ولی به کاهش وزن کمک می‌کند.

خانمی که زایمان کرده است مسئول تغذیه خود و نوزادش می‌باشد پس باید رژیم غذایی خود را با دقت انتخاب کند. رژیم بعد از زایمان باید با دقت دوران بارداری رعایت شود خوردن کم‌تر از حد انرژی مورد نیاز در روز تولید شیر را کم می‌کند و باعث ضعف بدن می‌شود.

در این دوران شیردهی باعث می‌شود که شما احساس تشنگی بیش‌تری بکنید به همین دلیل در این دوران بیش‌تر از دیگر مواقع آب بنوشید و اگر چه تاثیر زیادی در تامین شیر ندارد اما نوشیدن حداقل 8 تا 12 لیوان آب در روز را به شما توصیه می‌شود.

مواد غذایی که مادر می خورد و می نوشد بر روی شیر و شیردهی تاثیر می‌گذارد به طوری که اگر شما غذای نامناسب مصرف کنید، نوزاد با رفتارش شما را متوجه می سازد مانند گریه کردن، خواب کم و بی‌قراری. همچنین باید در مورد مصرف غذاهای حساسیت‌زا دقت کافی داشته باشید زیرا نوزاد به یک سری از مواد غذایی که شما می‌خورید حساس است و پاسخ آن را به صورت علائم پوستی نشان می‌دهد مصرف بعضی از غذاها توسط شما مانند کلم و شیر گاو باعث قولنج معموی شکم در نوزاد می‌شود.

در این دوران باید همانند دوران بارداری آهن دریافتی را طبق نظر ماما، پزشک یا مرکز بهداشت حداقل تا سه ماه ادامه بدهید.

به طور معمول قرص آهن، برای تامین آهن مورد نیاز خود و نوزادتان توصیه می‌شود بسیاری از خانم‌ها ذخایر آهن خود را طی زایمان‌های مکرر به میزان قابل توجهی از دست می‌دهند که بهتر است از طریق غذا یا مواد کمکی جایگزین شود.

با رعایت رژیم غذایی متنوع و مناسب می‌توانید سلامت خود و نوزادتان را تضمین کنید با توجه به این که در این دوران هر هفته در حدود نیم تا یک کیلوگرم وزن مادر کاهش می‌یابد رژیم غذایی کم چرب به همراه ورزش‌های مناسب در این روند تاثیر به سزایی دارند ولی باید توجه داشته باشید که کاهش وزن سریع یک خطر جدی برای نوزاد است.

هرگز خیلی زود به فکر بارداری مجدد نباشید.

شما باید ذخایر مواد مغذی بدن خود را تقویت کنید تا آغاز پر فروغی برای فرزند بعدی شما باشد. بارداری و شیردهی فشار زیادی بر بدن شما وارد می‌سازد بارداری‌های پی‌درپی بر ذخایر مواد مغذی بدن شما نظیر کلسیم و آهن تاثیر منفی می‌گذارد به خصوص اگر شیرده نیز باشید همچنین سطح انرژی شما را کاهش می‌دهد پس مراقب باشید یک حاملگی ناخواسته نداشته باشید و فاصله گذاری برای حاملگی بعدی را رعایت کنید.

از استعمال دخانیات و داروهای غیرمجاز خودداری کنید.

اولین ویزیت بعد از زایمان

اولین ویزیت بعد از زایمان، 3 هفته بعد از ترخیص تان از بیمارستان می‌باشد که باید به پزشک یا مامای خود مراجعه کنید.